Ο πληθωρισμός δεν πέφτει από τον ουρανό. Είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών. Μια τέτοια πολιτική έχει συνέπειες: θέτοντας οι κεντρικές τράπεζες ουσιαστικά στη διάθεση των κυβερνήσεων φρεσκο-τυπωμένο πληθωριστικό χρήμα, οι κυβερνήσεις μπόρεσαν, κατά πρώτον να κατεβάσουν ρολά στις χώρες τους, και έπειτα να παριστάνουν τους σωτήρες, καθώς διένειμαν τη «γενναιοδωρία» τους στους άνεργους πρώην εργαζόμενους και στις κλειστές πλέον επιχειρήσεις.
Άρθρο του Kristoffer Mousten Hansen που δημοσιεύτηκε στις 3/8/2020 από το Mises Institute. Απόδοση στα ελληνικά, Νίκος Μαρής. Χρόνος ανάγνωσης 4'.
Τα ιστορικά γεγονότα είναι περίπλοκα φαινόμενα, και συνεπώς οι μονόπλευρες εξηγήσεις είναι εξ ορισμού λανθασμένες στην ερμηνεία της Ιστορίας. Πολλοί παράγοντες εξηγούν γιατί οι άνθρωποι και οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αντέδρασαν όπως αντέδρασαν στον κορωνοϊό. Ωστόσο, πιστεύω ότι η εξέταση των πληθωριστικών πολιτικών που ακολούθησαν οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις είναι θεμελιώδους σημασίας για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε η τρέχουσα κορωνο-υστερία.
Το να την ονομάζει κανείς υστερία μπορεί να ακούγεται σκληρό. Όταν ο κορωνοϊός πρωτοάρχισε να τραβά την προσοχή, τον Φεβρουάριο του 2020, και όταν οι περισσότερες δυτικές χώρες θέσπισαν εξαιρετικά περιοριστικά μέτρα τον Μάρτιο, θα μπορούσε κανείς να διατυπώσει το εύλογο επιχείρημα ότι ο κόσμος αντιμετώπιζε μια άγνωστη και φαινομενικά καταστροφική ασθένεια και ότι, ως εκ τούτου, τα ακραία μέτρα ήταν δικαιολογημένα. Για να είμαστε ξεκάθαροι, αυτό δεν σημαίνει ότι τα μέτρα που εφαρμόστηκαν ήταν κατά οποιονδήποτε τρόπο αποτελεσματικά , ούτε ότι οι θυσίες που επιβλήθηκαν ήταν ηθικά δικαιολογημένες. Υπήρχε όμως τουλάχιστον ένα επιχείρημα υπέρ τους, που μπορούσε να διατυπωθεί.
Σε αυτό το χρονικό σημείο, ωστόσο, το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ έχει κατεβάσει επανειλημμένα το ποσοστό θνησιμότητας COVID-19, και τώρα πλέον είναι συγκρίσιμο με μια κακή χρονιά εποχικής γρίπης (δείτε τη χρήσιμη συγκέντρωση μελετών και αναφορών από την Swiss Propaganda Research). Το επιτακτικό ερώτημα λοιπόν είναι: Γιατί οι κυβερνήσεις σε ολόκληρη τη Δύση ενεργούν σαν να αντιμετωπίζουν ακόμη μια άνευ προηγουμένου απειλή;
Δεν αρκεί η απάντηση ότι το μόνο που πραγματικά θέλουν οι πολιτικοί είναι η εξουσία και ότι χρησιμοποιούν απλώς τον κορωνοϊό σαν δικαιολογία για την επέκταση του κυβερνητικού ελέγχου. Αν και είναι ένας εύλογος ισχυρισμός, δεν εξηγεί το γιατί υπάρχουν τεράστιες πλειοψηφίες στις περισσότερες χώρες που υποστηρίζουν οποιεσδήποτε πολιτικές θεωρούν οι κυβερνήτες τους ότι είναι καλές. Δεδομένων των ακραίων περιορισμών που τίθενται στην κοινωνική και την οικονομική ζωή, και το ανειλικρινές, διαρκώς μεταβαλλόμενο αφήγημα που χρησιμοποιούν για να δικαιολογηθούν, θα πίστευε κανείς ότι θα υπήρχε μια εκτεταμένη αντίθεση μετά από τόσους μήνες. Γιατί λοιπόν πρακτικά δεν υπάρχει;Ο πληθωρισμός στην εποχή του κορωνοϊού
Μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτό το παράξενο φαινόμενο εάν λάβουμε υπόψη τις πληθωριστικές πολιτικές που ακολουθούν οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο. Εδώ θα επιμείνω στον κλασικό ορισμό του όρου πληθωρισμός, αυτόν που εξακολουθεί να υιοθετείται από τους οικονομολόγους της Αυστριακής Σχολής: μια αύξηση στην ποσότητα του χρήματος Η άνοδος των τιμών που συνήθως αναφέρεται ως πληθωρισμός είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας τέτοιας αύξησης. Ενώ η πολυπλοκότητα των σύγχρονων κεντρικών τραπεζών μπορεί μερικές φορές να αποκρύψει την πραγματικότητα αυτής της διαδικασίας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κατά τους τελευταίους μήνες έχουμε δει πολύ υψηλά επίπεδα πληθωρισμού.
Οι σύγχρονες κεντρικές τράπεζες δεν είναι πλέον ικανοποιημένες με τον κλασικό ρόλο του δανειστή της έσχατης λύσης. Καθώς το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει εξελιχθεί, οι κεντρικές τράπεζες έχουν αναλάβει το ρόλο της έσχατης λύσης του δημιουργού αγοράς - δηλαδή, έχουν αναλάβει σιωπηρά ή ρητά την ευθύνη να διασφαλίσουν ότι θα υπάρχει πάντοτε αγοραστής για τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία - και πρώτα απ 'όλα για τα κρατικά ομόλογα. Έτσι, ο ισολογισμός της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ αυξήθηκε από μόλις 4 τρισεκατομμύρια δολάρια στις αρχές Μαρτίου έως μόλις κάτω από τα 7 τρισεκατομμύρια δολάρια τον Αύγουστο. Της Τράπεζας της Αγγλίας αυξήθηκε από περίπου 580 δισεκατομμύρια λίρες το Μάρτιο σε περίπου 780 δισεκατομμύρια λίρες · και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει αυξήσει τα περιουσιακά της στοιχεία από περίπου 4,6 τρισεκατομμύρια ευρώ σε περίπου 6,3 τρισεκατομμύρια ευρώ. Έτσι, οι ισολογισμοί των μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών αυξήθηκαν μεταξύ 35% και 75% σε περίπου πέντε μήνες.
Οι διογκωμένοι ισολογισμοί των κεντρικών τραπεζών υποδηλώνουν ότι ο πληθωρισμός πλησιάζει, αλλά ο πραγματικός πληθωρισμός της προσφοράς χρήματος έρχεται φυσικά με σχετική καθυστέρηση, καθώς οι αγορές ομολόγων και securities από τις κεντρικές τράπεζες δεν οδηγούν απαραίτητα σε άμεση επέκταση του αποθέματος χρήματος. Το αμερικανικό χρηματικό απόθεμα (υπολογιζόμενο με βάση το συνολικό νομισματικό μέγεθος M2) αυξήθηκε από 15,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε 18,4 τρισεκατομμύρια δολάρια (Μάρτιος-13 Ιουλίου), το βρετανικό από 2,45 τρισεκατομμύρια £ σε περίπου 2,67 τρισεκατομμύρια £ (Ιανουάριος-Μάιος) και το χρηματικό απόθεμα της ζώνης του ευρώ από 12,4 τρισεκατομμύρια ευρώ σε περίπου 13,2 τρισεκατομμύρια ευρώ (Ιανουάριος-Ιούνιος). Οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού στις κύριες νομισματικές ζώνες κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού κυμαίνονται λοιπόν μεταξύ του περίπου 13% (ευρωζώνη) και περίπου 50% (ΗΠΑ), πολύ πάνω από το κανονικό. [1]Αν κοιτάξουμε το, σύμφωνα με την αυστριακή σχολή, αληθινό μέτρο της προσφοράς χρήματος (TMS) για τις Ηνωμένες Πολιτείες, βλέπουμε μια παρόμοια εικόνα, καθώς το TMS τον Ιούνιο αυξήθηκε κατά 34,5% ετησίως (YOY).
Οι επιπτώσεις του τωρινού πληθωρισμού
Ο πληθωρισμός δεν πέφτει από τον ουρανό. Είναι το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης πολιτικής εκ μέρους των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών. Μια τέτοια πολιτική έχει μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, κάτι που μας οδηγεί στον πρώτο και πιο προφανή τρόπο με τον οποίο ο πληθωρισμός τροφοδότησε την κορωνο-υστερία: θέτοντας ουσιαστικά στη διάθεση των κυβερνήσεων φρεσκο-τυπωμένα χρήματα, αυτές οι κυβερνήσεις μπόρεσαν, αρχικά να κατεβάσουν ρολά στις χώρες τους, και έπειτα να παριστάνουν τους σωτήρες, καθώς διένειμαν τη γενναιοδωρία τους στους άνεργους πρώην εργαζόμενους και στις κλειστές πλέον επιχειρήσεις. Τα κράτη συχνά αποζημίωσαν το κόστος των υπαλλήλων που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα, είτε άμεσα, είτε μέσω (μερικές φορές διαγραφόμενων) δανείων σε εταιρείες, ή διένειμαν γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας στους πρώην εργαζόμενους. Αυτή, και όχι κάποια υποτιθέμενη οικονομική κατάρρευση, είναι η ιστορία πίσω από την άνευ προηγουμένου αύξηση των αιτήσεων αποζημίωσης ανεργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η κεντρική τράπεζα έχει δημιουργήσει επίσης εργαλεία για να δανείζει περιφερειακές διοικήσεις, και το Πρόγραμμα Δανεισμού Main Street ώστε να «υποστηρίξει τον δανεισμό μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και μη κερδοσκοπικών οργανισμών» που βρίσκονταν σε μια υγιή οικονομική κατάσταση πριν την εμφάνιση της πανδημίας.
Η επίδραση αυτών των προγραμμάτων και των πολιτικών, και άλλων μέτρων σαν κι αυτά σε άλλες χώρες, ήταν να μετριάσει τον άμεσο αντίκτυπο των απαγορευτικών που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις. Οι επιχειρήσεις μπορεί να μην έχουν έσοδα, αλλά οι κρατικές ενισχύσεις και τα δάνεια τους επιτρέπουν να πληρούν τις συμβατικές τους πληρωμές. Οι εργαζόμενοι μπορεί να είναι πλέον άνεργοι, αλλά οι γενναιόδωρες επιδοτήσεις ανεργίας τους επιτρέπουν να διαβιούν σχετικά άνετα. Η κυβερνητική υποστήριξη των προγραμμάτων προσωρινής διαθεσιμότητας υπαλλήλων κρύβει την πραγματική έκταση της ανεργίας που προκαλείται από τα lockdown. Και όλα αυτά φαινομενικά χωρίς κόστος, αφού κανείς δεν παρατηρεί την αναπόφευκτη μείωση της αγοραστικής δύναμης των νομισμάτων.
Ελλείψει αυτών των πληθωριστικών πολιτικών, οι συνέπειες της παύσης της οικονομίας θα ήταν πολύ πιο σύντομα φανερές. Οι εργαζόμενοι θα ήταν αναγκασμένοι να ξοδεύουν από τα αποταμιευμένα μετρητά τους και να ρευστοποιήσουν τις αποταμιεύσεις τους, ενώ οι επιχειρήσεις που θα είχαν σταματήσει να κερδίζουν έσοδα θα άρχιζαν να αθετούν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις. Θα είχε προκύψει μια δραστική πτώση στις τιμές των πραγματικών και των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Η πίεση για να τερματιστούν τα απαγορευτικά θα ήταν πολύ ισχυρότερη. Αντ' αυτού, για τους περισσότερους ανθρώπους μοιάζει σαν να μπορούν να συνεχίσουν να ζουν σύμφωνα με το προηγούμενο βιοτικό τους επίπεδο επ' αόριστον - ή τουλάχιστον για όσο συνεχίζουν να εισπράττουν τα κρατικά τσεκ. Ωστόσο, οι οικονομικές επιπτώσεις της παύσης της οικονομίας παραμένουν οι ίδιες: εξάρθρωση της παραγωγικής δομής και κατανάλωση κεφαλαίου σε μεγάλη κλίμακα, αλλά αυτά έχουν κρυφτεί - κάτω από τον πληθωρισμό χρήματος και τις κρατικές ενισχύσεις.
Για τον μεμονωμένο ιδιοκτήτη και τον εργαζόμενο μιας επιχείρησης, η οικονομική πραγματικότητα είναι κρυμμένη. Ο πληθωρισμός οδηγεί σε μια θεμελιώδη αποσύνδεση με την πραγματικότητα. Ο Paul Cantor έχει περιγράψει στο παρελθόν «τον ιστό των ψευδαισθήσεων που ενδημούν στην εποχή του παραστατικού χαρτονομίσματος» και για το πώς ο πληθωρισμός καταστρέφει την αίσθηση της πραγματικότητας των ανθρώπων. [2] Στην περίπτωσή μας, η πληθωριστική νομισματική πολιτική έχει κρύψει το κόστος της εμπλοκής σ’ αυτή την πανδημία υστερίας, και ως εκ τούτου οι άνθρωποι δεν μπορούν να λάβουν υπόψη τους την οικονομική πραγματικότητα όταν αξιολογούν την επικινδυνότητα του κορωνοϊού και την παύση της οικονομίας. Οι κυβερνήσεις σε όλα τα επίπεδα μπορούν να συνεχίσουν να παριστάνουν τους σωτήρες, επινοώντας νέα διατάγματα και περιορισμούς για την καταπολέμηση της ουσιαστικά ανύπαρκτης απειλής. Οι μικροβιοφοβικοί και οι καλοθελητές μπορούν να εκτονώνουν την εμμονή τους στους άλλους ανθρώπους που προσπαθούν να συνεχίσουν φυσιολογικά τη ζωή τους, καθώς τόσο το κόστος για εκείνους προσωπικά, όσο και για την κοινωνία στο σύνολό της, είναι εντελώς κρυμμένο. Πόσες Karens θα είχαν το χρόνο να υπαγορεύουν σε φιλήσυχους πολίτες γύρω τους τι να κάνουν, εάν έπρεπε να εργαστούν πραγματικά για να κερδίσουν τα προς το ζην;
Τελικά, και σχετικά σύντομα, αυτές οι πολιτικές θα έχουν ως αποτέλεσμα τον πληθωρισμό των τιμών και μια υποβάθμιση στο βιοτικό επίπεδο. Όχι μόνο περιορίστηκε σοβαρά η παραγωγή, όπως φαίνεται και από τη δραστική πτώση του αμερικανικού ΑΕΠ, [σ.σ. και την ακόμα χειρότερη πτώση του ΑΕΠ της Ευρώπης] αλλά και στο βαθμό που τα πρόσφατα τυπωμένα χρήματα χρησιμοποιούνται για αποζημιώσεις λόγω ανεργίας σε διάφορες μορφές, θα φτάσουν γρήγορα στους κανονικούς καταναλωτές και θα δαπανηθούν για καταναλωτικά αγαθά. Εάν τα προγράμματα κρατικής «ενίσχυσης» συνεχίσουν για πολύ ακόμα, ο πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή, ως αποτέλεσμα του πληθωρισμού χρημάτων, δεν μπορεί να είναι μακριά. Μόλις συμβεί αυτό, μόνο τα αυξημένα ποσοστά πληθωρισμού θα μπορούν να διατηρήσουν αυτά τα προγράμματα σε εξέλιξη - για λίγο.
Οι επιπτώσεις του πληθωριστικού συστήματος
Ωστόσο, οι συνέπειες του πληθωριστικού συστήματος είναι πολύ πιο εκτεταμένες από την οικονομική εξάρθρωση και την οικονομική καταστροφή. Τα παραστατικά (fiat) χρήματα που παράγονται εκ του μηδενός από κεντρικούς τραπεζίτες οδηγούν σε μια μακροχρόνια αλλαγή στις κοινωνικές συμπεριφορές και στον χαρακτήρα των ανθρώπων. Ο Τζόζεφ Σαλέρνο σε μια εξαιρετική εργασία ανέλυσε το πώς ο υπερπληθωρισμός οδηγεί στην καταστροφή της προσωπικότητας, [3] και τον ακολούθησε ο Guido Hülsmann. [4]
Θα υποστήριζα ότι ο fiat πληθωρισμός συνεπάγεται τη διάβρωση του πολιτισμού και του χαρακτήρα. Αυτό είναι ίσως πληρέστερα εμφανές στην Ιαπωνία [βλ. το μεταφρασμένο άρθρο με τίτλο «Sex dolls και ενοικιαζόμενοι φίλοι: Οι κοινωνικές επιπτώσεις των μηδενικών επιτοκίων»] όπου οι άνθρωποι υποφέρουν από τα τεχνητά χαμηλά επιτόκια εδώ και δεκαετίες. Ποιες είναι μερικές από τις συνέπειες ενός πληθωριστικού προτύπου fiat και της κουλτούρας που δημιουργεί, και ποια είναι η σχέση του με την κρίση του κορωνοϊού; Υπάρχει πρώτα απ' όλα μια αλλαγή στη χρονική προτίμηση, καθώς ο πληθωρισμός οδηγεί σε τεχνητά χαμηλά επιτόκια και ως εκ τούτου σε μικρότερα κίνητρα για αποταμίευση και επένδυση. Οι χρονικοί ορίζοντες των ανθρώπων αλλάζουν, καθώς ολοένα και περισσότερο εγκαταλείπουν τη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας και αντίθετα, επικεντρώνονται στις σημερινές απολαύσεις και τις βραχυπρόθεσμες αποδόσεις. Ο μεταβαλλόμενος ρόλος των κεντρικών τραπεζών δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να ενισχύει αυτήν την εξέλιξη. Αντί να είναι «η έσχατη λύση για δανεισμό», οι κεντρικές τράπεζες είναι πλέον «η έσχατη λύση για τη δημιουργία αγοράς». Δηλαδή, οι χρηματιστηριακές αγορές και οι τιμές των ομολόγων δεν επιτρέπεται να πέσουν, και είναι ο ρόλος των τραπεζών να διασφαλίσουν ότι δεν θα πέσουν. Ως συνέπεια, οι επενδυτές στρέφονται με ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα στην επιδίωξη βραχυπρόθεσμων αποδόσεων.
Αυτή η αλλαγή στην χρονική προτίμηση έχει επιπτώσεις πέρα από την αγορά. Δεδομένου ότι δίνεται ένα premium στη βραχυπρόθεσμη νοοτροπία στις υποθέσεις της αγοράς, είναι φυσικό οι άνθρωποι να μεταφέρουν την ίδια στάση και στις αναζητήσεις τους εκτός αγοράς. Τα παρόντα οφέλη και οι παρόντες κίνδυνοι υπογραμμίζονται αμφότερα, σε βάρος του μελλοντικού κόστους και των μελλοντικών οφελών, αντίστοιχα. Δεν είναι δύσκολο να δούμε τη σύνδεση με τον ιό: δεδομένου ότι υπάρχει η πιθανότητα ο ιός να είναι δυνητικά πολύ επικίνδυνος, οι άνθρωποι φοβούνται και ενεργούν ώστε να αποδιώξουν αυτόν το φόβο. Ανεξάρτητα από τις μελλοντικές συνέπειες των ενεργειών τους, ο σημερινός κίνδυνος του ιού επισκιάζει τα πάντα.
Συνδεόμενη στενά με αυτήν την αλλαγή στη χρονική προτίμηση είναι και η στρεβλή αντίληψη της πραγματικότητας. Ο πληθωρισμός μεταβάλλει αυτό που αποτελεί επιτυχημένη δράση, καθώς αυτό που καθορίζει την επιτυχία του ατόμου στη ζωή δεν είναι πλέον οι παραγωγικές του προσπάθειες, αλλά το πόσο κοντά είναι στην πηγή του πληθωρισμένου χρήματος. Δεδομένου ότι η ικανότητα των κεντρικών τραπεζών να δημιουργούν πλούτο από χαρτί φαίνεται πως είναι σχεδόν απεριόριστη, οι άνθρωποι είναι φυσικό να έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το τι είναι εφικτό. «Και βέβαια μπορούμε να απενεργοποιήσουμε την οικονομία. Μόλις τελειώσει αυτή η περίοδος, θα έχουμε μια ανάκαμψη «σε σχήμα V» (ενν. ραγδαία) χάρη στην κεντρική τράπεζα. Και βέβαια οι κυβερνήσεις μπορούν και πρέπει να κάνουν ό, τι χρειάζεται για να μας προστατεύσουν από τον ιό. Μπορούν απλά να χρηματοδοτήσουν τις δαπάνες με χαρτονομίσματα για όσο καιρό χρειάζεται.» Όποιο κόστος κι αν έχουν αυτά τα προγράμματα, είναι κρυμμένα ή πολύ μακριά στο μέλλον.
Συμπέρασμα
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την κρίση λόγω του κορωνοϊού και για τον σημερινό σχεδόν πλήρη κρατικό έλεγχο της οικονομίας και της κοινωνίας. Αλλά αν θέλουμε να καταλάβουμε γιατί τα κράτη σε ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο δεν έχουν συναντήσει σχεδόν καμία αντίσταση στην επιδίωξή τους για περισσότερη εξουσία, πρέπει να κατανοήσουμε τον ρόλο του πληθωρισμού στη διευκόλυνση των κυβερνήσεων: άμεσα, κρύβοντας το πραγματικό κόστος και τον πόνο που προκαλούν οι εγκλεισμοί, αλλά και πιο θεμελιακά ακόμα, στρεβλώνοντας την κουλτούρα και τον χαρακτήρα των ανθρώπων.
---------------------------------------------------
- Trading Economics, www.tradingeconomics.com; Federal Reserve Bank of St. Louis, FRED, www.fred.stlouisfed.org .
- Paul A. Cantor, «Υπερπληθωρισμός και Υπερπραγματικότητα: Ο Thomas Mann υπό το φως των αυστριακών οικονομικών», επιθεώρηση του Austrian Economics7, αρ. 1 (1994): 3–29.
- Joseph T. Salerno, «Υπερπληθωρισμός και καταστροφή της ανθρώπινης προσωπικότητας», Studia humana2, αρ. 1 (2013): 15–27.
- Jörg Guido Hülsmann, «Πολιτιστικές συνέπειες των νομισματικών παρεμβάσεων», Journal des é Economistes et des études humaines22, αρ. 1 (2016)
***
Ο Kristoffer Mousten Hansen είναι βοηθός έρευνας στο Ινστιτούτο Οικονομικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου της Λειψίας και υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Angers. Είναι επίσης ερευνητής του Ινστιτούτου Mises.