Εάν αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς το παραλληλίσουμε με τη γονική μέριμνα (γιατί τι άλλο είναι το κράτος από ένας μεγάλος κηδεμόνας;), αυτό που συμβουλεύουν οι παιδοψυχολόγοι, μεταξύ άλλων, είναι ότι τα παιδιά δεν πρέπει να μεγαλώνουν μέσα σε ένα σύστημα εκβιασμών και ανταμοιβών. Προειδοποιούν ότι ένα τέτοιο σύστημα
καλλιεργεί έναν κακό χαρακτήρα, μια εξαγοράσιμη προσωπικότητα που δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις για λογαριασμό της και, το πιο σημαντικό, δημιουργεί ένα άτομο με φτωχή ηθική συγκρότηση. Με τα νέα μέτρα κατά του ιού, το κράτος (ο κηδεμόνας) ενεργεί με αναδρομικό τρόπο και αντιμετωπίζει τα ώριμα άτομα σαν να είναι παιδιά, αναμένοντας ότι θα αντιδράσουν σωστά στην, υπό όρους, ανταμοιβή: Εάν δεν κάνετε το εμβόλιο σας, δεν μπορείτε να πάτε στο εστιατόριο και απολαύστε το Zürcher Geschnetzeltes σας (Ελβετικό γκουρμέ πιάτο με κρέας).Από επιστημονική σκοπιά, θα είναι σημαντικό να καταγραφούν οι αντιδράσεις των ανθρώπων στα μέτρα που επιβάλλονται. Αυτό είναι κρίσιμο για να μάθουμε αν συμβάλλουν σε κάποιο αυξημένο ποσοστό εμβολιασμού. Εάν ναι, αυτό μπορεί να αποκαλύψει ότι στην παιδική τους ηλικία οι άνθρωποι υιοθέτησαν ένα μοτίβο εκβιασμού και ανταμοιβής ως τη βασική μορφή επικοινωνίας. Οι παιδοψυχολόγοι ίσως να έλεγαν ότι ανατράφηκαν με λάθος τρόπο. Εάν πάλι όχι, μπορεί να σημαίνει ότι κατά την παιδική τους ηλικία - πέρα από τα εξαρτημένα αντανακλαστικά - οι άνθρωποι ανέπτυξαν διαισθητικές ηθικές αντιδράσεις στον εκβιασμό και τη δωροδοκία, και ότι το να είναι πιστοί στις αρχές τους (όσο αμφισβητήσιμες κι αν είναι αυτές) είναι πιο σημαντικό για αυτούς από το πιάτο Zürcher Geschnetzeltes και το να παρακολουθήσουν θέατρο.
Το λανσάρισμα των πιστοποιητικών covid δεν σχετίζεται ουσιαστικά με την έννοια της πρόληψης της εξάπλωσης της πιο μεταδοτικής παραλλαγής Delta - γιατί αν σχετιζόταν, πιθανότατα θα προτείνονταν ως λύση ένα ακόμα lockdown. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο εγκλεισμός θα απέτρεπε τόσο τους μη εμβολιασμένους όσο και τους εμβολιασμένους (οι οποίοι σαφώς διαδίδουν επίσης τον ιό) από το να μολύνουν άλλους. Τα πιστοποιητικά Covid ευνοούν τους εμβολιασμένους πληθυσμούς επειδή έχουν τηρήσει την επιθυμητή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Έτσι, ανταμείβονται με άδειες για πράγματα που κανονικά δεν απαιτούν άδεια, όπως το να πηγαίνουν σε εστιατόρια, καταστήματα, θέατρα κ.ο.κ.
Από την άλλη πλευρά, όπως οι μη εμβολιασμένοι αντιλαμβάνονται τα νέα μέτρα, αυτά έχουν ως σκοπό την τιμωρία τους. Με τον τρόπο που διατυπώνονται και εκφέρονται οι επεξηγήσεις, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιπλήττουν τους μη εμβολιασμένους, λέγοντάς τους ότι θα πρέπει να αναλάβουν το κόστος των τεστ μόνοι τους, επειδή τα κράτη και οι φορολογούμενοι δεν είναι υποχρεωμένοι πλέον να υποστηρίζουν την ανεύθυνη συμπεριφορά τους.
Τα νέα μέτρα στοχεύουν στην βούληση εκείνων που σαφώς δεν θέλουν να εμβολιαστούν, γιατί αν το ήθελαν, αναμφίβολα θα το είχαν κάνει μέχρι τώρα. Το λανσάρισμα δυσανάλογων μέτρων που θέτουν υπό αμφισβήτηση τη στοιχειώδη ποιότητα ζωής, έχουν στόχο την πειθάρχηση των μη εμβολιασμένων. Αντίθετα, τα lockdown είναι ένα σκληρό αλλά σχεδόν εξισωτικό μέτρο που θα μπορούσε να συνεχίσει να ακολουθεί την πανδημία καθώς αυτή εξελίσσεται.
Το βασικό παράδοξο των πιστοποιητικών covid, ωστόσο, έγκειται στο γεγονός ότι (όπως ήδη αναφέρθηκε) δεν αποσκοπούν πραγματικά στην πρόληψη της εξάπλωσης του ιού, κάτι που δεν ευνοεί ούτε αυτούς που έχουν εμβολιαστεί, ούτε αυτούς που προορίζονται να προστατεύσουν. Αν υποθέσουμε - και τέτοιες προβλέψεις δημιουργούν ένα επιπλέον ενδιαφέρον πεδίο έρευνας για τους επιστήμονες - ότι το μεγαλύτερο μέρος των μη εμβολιασμένων, με ελάχιστη απόκλιση, δεν πρόκειται να κάνει το εμβόλιο ακόμη και μετά την επιβολή των μέτρων, τότε η όλο το αφήγημα της πρόληψης της πανδημίας καταρρέει. Δηλαδή, κάτι τέτοιο καθιστά το θεμελιώδες αφήγημα της καταπολέμησης του κορωνοϊού άνευ νοήματος, το οποίο βασίζεται βασικά στο επιχείρημα ότι εάν δεν είναι ήδη εφικτή η εξάλειψη του ιού, τότε τουλάχιστον θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα εξάπλωσής του. Σε αυτό το σημείο, η ιδέα του lockdown - αν τη δούμε από μια αμιγώς ιατρική άποψη - είναι πιο δίκαιη, αν και από πολλές απόψεις είναι αντιφατική καθεαυτή.
Στις 31 Αυγούστου, η εφημερίδα The Guardian δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Τα διαβατήρια εμβολιασμού θα κάνουν τους διστακτικούς ανθρώπους ακόμη πιο απρόθυμους να τρυπηθούν», το οποίο αναφέρεται στην έρευνα που εξετάζει τις στάσεις 16.000 ανθρώπων στη Μεγάλη Βρετανία, 14.000 από τους οποίους δεν είναι ακόμη εμβολιασμένοι. Στην ομάδα των μη εμβολιασμένων, το 87 % εξέφρασε την άποψη ότι δεν θα άλλαζε την απόφασή του, ακόμη και αν απαιτούνταν διαβατήρια Covid. Τα δεδομένα δείχνουν επίσης ότι υπάρχουν διαφορές απόψεων μεταξύ των μη εμβολιασμένων : μεταξύ εκείνων που θεωρούν αποδεκτά τα διαβατήρια Covid μόνο εάν απαιτούνται για διεθνή ταξίδια, αλλά όχι για οικιακή χρήση, και εκείνων που απορρίπτουν την ιδέα των διαβατηρίων covid εντελώς.
Τα πιστοποιητικά covid θα είναι ένας σημαντικός κοινωνικός δείκτης για την θεμελίωση της θεωρίας της εξαγοράς και του είδους των πιέσεων υπό τις οποίες οι άνθρωποι παρεκκλίνουν ή δεν παρεκκλίνουν από τις αρχές τους. Κάτι τέτοιο θα είναι σημαντικό για τους ειδικούς της δεοντολογίας, γιατί θα τους προσφέρει φρέσκο υλικό, που μπορεί να ερμηνεύσει καλύτερα το υπάρχον φάσμα των ηθικών αιτιολογήσεων και συλλογισμών. Για τους ανθρωπολόγους, θα τους προσφέρει νέες ιδέες για το τι είδους κοινωνία και αξίες δημιουργούνται, και πόσο μόνιμα. Για τους επιδημιολόγους, τους λοιμωξιολόγους, και τους εργαζόμενους στην υγεία, μπορεί να αποκαλύψει εάν τα νέα μέτρα διαιώνισαν τον φαύλο κύκλο της πανδημίας, ή αν συνέβαλαν στην καταπολέμηση της. Τέλος, για τους πολιτικούς μπορεί να δείξει το εάν η κοινωνία μπορεί να κυβερνηθεί μακροπρόθεσμα εφαρμόζοντας την ιστορικά προβληματική έννοια του διαχωρισμού -μόνο που αυτή τη φορά θα είναι ανάμεσα σε εμβολιασμένους και μη.
***
Η Δρ Jovana Diković είναι οικονομική ανθρωπολόγος και ερευνήτρια στο Κέντρο Εταιρικής Υπευθυνότητας και Αειφορίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Είναι επίσης λέκτορας στα Πανεπιστήμια της Ζυρίχης και του St. Gallen. Η τοπική της εξειδίκευση είναι σε αγροτικές περιοχές στα Βαλκάνια όπου ερευνά πώς η μικροοικονομία, οι τοπικοί πολιτισμοί, οι αξίες και οι ιδέες παρεμποδίζουν την πορεία των κρατικών σχεδιασμών για τη γεωργία, την αγροτική ανάπτυξη και τη συνεργασία. Την ενδιαφέρει ιδιαίτερα να κατανοήσει πώς η συνέργεια των τοπικών δυνάμεων επαναδιαμορφώνει τη θεσμοθετημένη άποψη περί αλλαγής. Δημοσιεύει κείμενά της ευρέως σε ακαδημαϊκά περιοδικά και πολιτικά περιοδικά στην Ελβετία, τις ΗΠΑ και τη Σερβία. Για περισσότερα σχετικά με το έργο και τα ενδιαφέροντα της Dr. Diković επισκεφθείτε: εδώ και εδώ .