Η Ελλάδα οδεύει προς μία ακόμα οικονομική κρίση

Η κεντροδεξιά κυβέρνηση που ανήλθε στην εξουσία τον Ιούλιο του 2019 απέτυχε να απελευθερώσει την οικονομία και να πραγματοποιήσει μεταρρυθμίσεις προσανατολισμένες στην αγορά, και η πανδημία έχει κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα. 

Άρθρο του Antonis Giannakopoulos που δημοσιεύτηκε στις 9/12/2020 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 4 λεπτά.

Η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 14% το δεύτερο τρίμηνο του 2020, ενώ ταυτόχρονα οι προσπάθειες της κυβέρνησης να «θεραπεύσει» την οικονομία έβαλαν τη χώρα σε μια τροχιά, όπου το δημόσιο χρέος θα ξεπεράσει το 200% του ΑΕΠ όπως προβλέπει το ΔΝΤ . Εν τω μεταξύ, τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν φτάσει σε νέα ύψη (περίπου 7%).

Η απάντηση της κυβέρνησης στην ύφεση

Η ελληνική κυβέρνηση επιχείρησε να καταπολεμήσει την οικονομική ύφεση με μια πολιτική δημοσιονομικής και νομισματικής χαλάρωσης (μέσω της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας). Ο αρχικός της στόχος ήταν να στηρίξει λίγο πολύ τους πάντες στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα για τους άσχημους μήνες του κλειδώματος λόγω covid-19, και να ελπίζει στην οικονομική ανάκαμψη όταν θα έφτανε το καλοκαίρι, με την τουριστική βιομηχανία να σώζει την κατάσταση. Ωστόσο, σύντομα έγινε προφανές ότι επρόκειτο για ευσεβείς πόθους. Οι άνθρωποι της τουριστικής βιομηχανίας παραδέχτηκαν ότι μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψει ο κλάδος στα επίπεδα του παρελθόντος. Η κατάσταση φάνηκε ακόμη χειρότερη όταν οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν πόσο εξαρτημένη είναι ολόκληρη η οικονομία από τον τουρισμό: αντιπροσωπεύει το 20% του ΑΕΠ και παρέχει το 22% του συνόλου της απασχόλησης στην Ελλάδα. Επιπλέον, οι λύσεις της ελληνικής κυβέρνησης, όπως αυτές των περισσότερων άλλων κυβερνήσεων στην Ευρώπη, ήταν κυρίως πολιτικές εστιασμένες στην τόνωση της ζήτησης.

Όπως προέβλεψα σε ένα από τα προηγούμενα άρθρα μου, αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να προσφέρουν μόνο μια βραχυπρόθεσμη ανακούφιση, αναβάλλοντας απλά τον πόνο για αργότερα. Το ποσοστό ανεργίας σημείωσε αύξηση 1,2% από τον Μάρτιο (του 2020) έως τον Απρίλιο, 1,3% από τον Απρίλιο έως τον Μάιο, και σημειώθηκε μια μικρή μείωση κατά τη διάρκεια της θερινής τουριστικής περιόδου. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) έχει εκτιμήσει ότι το ποσοστό ανεργίας θα φθάσει περίπου το 20% μέχρι το τέλος του έτους 2020.

Εν τω μεταξύ, το ότι το ΑΕΠ σημείωσε συρρίκνωση 14% το δεύτερο τρίμηνο, σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία θα χρειαστεί χρόνια για να φθάσει τα επίπεδα προ κορωνοϊού, ειδικά αν λάβουμε υπόψη τον αναιμικό ρυθμό ανάπτυξής της κατά την τελευταία δεκαετία.

Τι πήγε στραβά?

Ο ισολογισμός της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) σημείωσε μια τεράστια αύξηση από το 39% του ΑΕΠ στο 54% κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Συγκριτικά, ο ισολογισμός της Αμερικανικής Fed ανέρχεται περίπου στο 32% του ΑΕΠ. Οι ενέσεις ρευστότητας μέσω της ΕΚΤ έχουν ουσιαστικά καταστήσει ζόμπι έναν σημαντικό αριθμό εταιρειών στην ΕΕ, με τα εταιρικά χρέη να φτάνουν σε νέα υψηλά επίπεδα. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η κυβέρνηση εκμεταλλεύτηκε το νέο δημοσιονομικό περιθώριο που έδωσε η ΕΕ, το οποίο της επέτρεψε να διαιωνίσει τα διαρθρωτικά προβλήματα στην οικονομία της, καθώς και τα μεγάλα ελλείμματα. Κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, το κόστος ήταν τόσο υψηλό που ένα σημαντικό τμήμα της τουριστικής βιομηχανίας αποφάσισε να μην λειτουργήσει καν αυτό το καλοκαίρι, καθώς θα έχανε λιγότερα χρήματα έτσι.

Η παρέμβαση της κυβέρνησης έκανε τα πράγματα ακόμη χειρότερα, επειδή δεν αντιμετώπισε το μεγαλύτερο πρόβλημα της οικονομίας, που είναι η άκαμπτη εργασιακή νομοθεσία της. Αντί της μερικής απελευθέρωσης των σχετικών νόμων, το κράτος τους κατέστησε ακόμη πιο περιοριστικούς και άκαμπτους. Για αυτόν τον λόγο, οι επιχειρηματίες δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν στο σοκ της κρίσης του κορωνοϊού. Το να αυξάνεις το οικονομικό κόστος και το ρίσκο μιας πρόσληψης είναι μια συνταγή καταστροφής, ειδικά σε μια εύθραυστη οικονομία με έλλειψη αποταμιεύσεων και επενδύσεων όπως η Ελλάδα. Ενώ οι κρατικές δαπάνες δεν κατάφεραν να τονώσουν την οικονομία, δεν μπορούμε να πούμε ότι είχαν άμεσο αρνητικό αποτέλεσμα τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, δεδομένου ότι χρηματοδοτήθηκαν ως επί το πλείστον από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την άλλη πλευρά, η φτηνή πίστωση και τα δάνεια έγιναν εφικτά χάρη στην ΕΚΤ και στην άσκηση πολιτικής πίεσης στις τράπεζες, παρατείνοντας έτσι ένα άλλο σημαντικό διαρθρωτικό πρόβλημα της συνολικής οικονομίας: την έλλειψη αποταμιεύσεων και το επιπρόσθετο χρέος. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα είναι επίσης ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, καθώς έχουν φτάσει σε νέα υψηλά επίπεδα, κάνοντας τη δεκαετία του 2010 μια χαμένη δεκαετία για ολόκληρη την οικονομία, καθώς το βασικό νόημα της «ευρωπαϊκής λιτότητας» ήταν να κάνει το χρέος πιο βιώσιμο.

Όπως παραδέχτηκε ο Έλληνας υπουργός οικονομικών, οι φορολογικές περικοπές που πραγματοποιήθηκαν τους τελευταίους μήνες δεν θα είναι μόνιμες, καθώς ο νέος στόχος είναι η Ελλάδα να έχει τη μεγαλύτερη πτώση του χρέους ως προς το ΑΕΠ στην ευρωζώνη. Ο υφυπουργός οικονομικών μίλησε επίσης πρόσφατα για ένα πιθανό νέο πρόγραμμα λιτότητας, παρόμοιο με εκείνο της προηγούμενης δεκαετίας. Επιφανειακά, τα πλεονάσματα του προϋπολογισμού είναι κάτι καλό και πολύ αναγκαίο, αλλά είναι σημαντικό να ρωτήσουμε πότε θα γίνουν πραγματικότητα αυτά τα πλεονάσματα. Οι φορολογικές περικοπές δεν θα είναι μόνιμες, οπότε φαίνεται ότι οι Έλληνες σύντομα θα ακολουθήσουν την ίδια αποτυχημένη στρατηγική που δοκίμασαν για μια δεκαετία, και που προωθήθηκε από τους Ευρωπαίους αξιωματούχους στις Βρυξέλλες: υψηλοί φορολογικοί συντελεστές για την αύξηση των κρατικών εσόδων, αλλά πολύ μικρές μειώσεις στις κρατικές δαπάνες. Το πρόβλημα όμως δεν ήταν οι φορολογικές περικοπές, αλλά οι κρατικές δαπάνες και τα ελλείμματα. Τα ελλείμματα έχουν μεγαλύτερη επίδραση στον εκτοπισμό του ιδιωτικού τομέα από ό,τι απλώς οι κρατικές δαπάνες. Σε τελική ανάλυση, αυτά τα ελλείμματα θα πρέπει να πληρωθούν από τις μελλοντικές γενιές. Οι πιθανές αυξήσεις των φόρων στο μέλλον θα αποτελούσαν μια ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή για τον ιδιωτικό τομέα. Η θεραπεία είναι χειρότερη από την ασθένεια .

Η κεντροδεξιά κυβέρνηση που ανήλθε στην εξουσία τον Ιούλιο του 2019 απέτυχε να απελευθερώσει την οικονομία και να πραγματοποιήσει μεταρρυθμίσεις προσανατολισμένες στην αγορά, και η πανδημία έχει κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα. Δεν υλοποίησε σημαντικές περικοπές φόρων που θα ήταν μόνιμες και θα μπορούσαν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο να ανακουφίσουν κάποιες από τις πιέσεις που δέχεται ο ιδιωτικός τομέας. Η απορρύθμιση ήταν επίσης ένα σημαντικό ζήτημα: η ελληνική οικονομία είχε και εξακολουθεί να έχει απελπιστική ανάγκη ξένων επενδύσεων. Ωστόσο, ο βαθμός ελευθερίας στις επενδύσεις δεν έχει σημειώσει κάποια σημαντική άνοδο, και οι μεγάλες επενδύσεις και τα προγράμματα υποδομών βρίσκονται πολύ πίσω από τα χρονοδιαγράμματα. Τα γραφειοκρατικά εμπόδια εκτείνονται μέχρι και στον κλάδο της δικαιοσύνης, καθιστώντας τον αναποτελεσματικό και αργό, με τη διαφθορά να είναι ευρέως διαδεδομένη.

Ο Δείκτης Οικονομικής Ελευθερίας  του Heritage Foundation μπορεί να μας δώσει κάποιες χρήσιμες πληροφορίες για την οικονομική ελευθερία στην Ελλάδα.

Το παρακάτω γράφημα συγκρίνει την επενδυτική ελευθερία στην Ελλάδα, με χώρες που την ανταγωνίζονται για επενδύσεις στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή.

Συμπέρασμα

Οι πολίτες πρέπει να κατανοήσουν πως όταν έχεις μια οικονομία με ασθενική παραγωγικότητα που είναι υπερβολικά χρεωμένη, το λουκέτο στην οικονομία δύο φορές μέσα σε ένα χρόνο θα έχει επιπτώσεις που θα μας ακολουθούν για χρόνια, ανάλογα και με τις πολιτικές ανάκαμψης. Η οικονομία χρειάζεται σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Οι εργασιακή νομοθεσία πρέπει να απελευθερωθεί. Τα πλεονάσματα του προϋπολογισμού είναι πράγματι ο σωστός στόχος, ειδικά τώρα, για την αποφυγή μιας ακόμα κρίσης χρέους, αλλά αυτά θα πρέπει να προέρχονται από τις περικοπές που θα πραγματοποιηθούν στον δημόσιο τομέα. Οι φορολογικές περικοπές πρέπει να γίνουν μόνιμες και ακόμη μεγαλύτερες, ώστε να αναπτυχθεί και να διευρυνθεί η οικονομία. Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, το να γίνουν οι ξένες και οι εγχώριες επενδύσεις ευκολότερες, λιγότερο δαπανηρές, και το να ελαχιστοποιηθεί το πιθανό επενδυτικό ρίσκο, είναι ζητήματα εξαιρετικά επείγοντα, καθώς η Ελλάδα χάνει στον ανταγωνισμό με τις γειτονικές χώρες.

Η Ελλάδα χρειάζεται να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητές της. Ένα φιλικό προς τις επιχειρήσεις περιβάλλον με μια απελευθερωμένη αγορά είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει. Μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης του κορωνοϊού και να σταθεροποιήσει μια αργή αλλά ισχυρή ανάκαμψη που θα κάνει τη χώρα πιο παραγωγική και θα της δώσει προοπτικές να ξεφύγει από τα οικονομικά προβλήματα και να γίνει ένας οικονομικά ισχυρός παίκτης στην περιοχή.

 

 

***

Ο Αντώνης Γιαννακόπουλος φοιτά στην ανώτερη δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα, και παρακολουθεί μαθήματα οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων.

Hans Hoppe: Πώς οι επιχειρηματίες πηγαίνουν την κοινωνία μπροστά

Το κέρδος του καπιταλιστή δείχνει ότι έχει μετασχηματίσει επιτυχώς κάποια λιγότερο πολύτιμα και εκτιμητέα από την κοινωνία μέσα δράσης σε κοινωνικά πιο πολύτιμα και εκτιμητέα, και έτσι αύξησε και ενίσχυσε την κοινωνική ευημερία.

[Αυτό το άρθρο είναι μια συλλογή αποσπασμάτων από την «Ηθική της Επιχειρηματικότητας και του Κέρδους», μια διάλεξη του καθηγητή Hoppe στο Πανεπιστήμιο του Reading, στην Αγγλία τον Ιούνιο του 2014.]

Ο καπιταλιστής επιχειρηματίας ενεργεί έχοντας έναν συγκεκριμένο στόχο κατά νου: να επιτύχει ένα χρηματικό κέρδος. Αποταμιεύει ή δανείζεται αποταμιευμένο χρήμα, μισθώνει εργασία, και αγοράζει ή ενοικιάζει πρώτες ύλες, κεφαλαιουχικά αγαθά και γη.

Στη συνέχεια προχωρά στην παραγωγή του προϊόντος ή της υπηρεσίας του, όποια κι αν είναι, και ελπίζει να πουλήσει αυτό το προϊόν με ένα χρηματικό κέρδος. Στο βιβλίο του  Human Action (Ανθρώπινη Δράση ), ο Mises σημειώνει ότι, για τον καπιταλιστή, «το κέρδος εμφανίζεται ως το πλεόνασμα των χρημάτων που εισπράχθηκαν έναντι των χρημάτων που δαπανήθηκαν, και η ζημία ως το πλεόνασμα των χρημάτων που δαπανήθηκαν έναντι των χρημάτων που εισπράχθηκαν. Τα κέρδη και οι ζημίες μπορούν να εκφραστούν σε συγκεκριμένα χρηματικά ποσά.»

Όπως συμβαίνει με όλες τις δράσεις, μια καπιταλιστική επιχείρηση ενέχει ρίσκο. Το κόστος της παραγωγής - τα χρήματα που δαπανήθηκαν - δεν προδιαγράφει τα έσοδα που αποκομίζονται. Στην πραγματικότητα, εάν το κόστος παραγωγής προδιέγραφε τις τιμές πώλησης και τα έσοδα, κανένας καπιταλιστής δεν θα αποτύγχανε ποτέ. Αντίθετα, οι αναμενόμενες τιμές και τα προσδοκώμενα έσοδα καθορίζουν το κόστος παραγωγής που μπορεί να αντέξει ο καπιταλιστής.

Ωστόσο, ο καπιταλιστής δεν γνωρίζει ποιες θα είναι οι μελλοντικές τιμές που θα καταβληθούν, ή ποια ποσότητα του προϊόντος του θα αγοραστεί σε αυτές τις τιμές. Αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από

Γιατί είναι σημαντική η ηθική ανωτερότητα του καπιταλισμού

 Για να κερδίσουμε τη μάχη των ιδεών, οι υπερασπιστές του καπιταλισμού πρέπει να εισηγηθούμε μια αδιάσειστη υπεράσπιση του καπιταλισμού, που να υποστηρίζεται από ηθικά ιδανικά.

Άρθρο του Lipton Mathews που δημοσιεύτηκε στις 23/12/2020 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 4 λεπτά.

Είναι αλήθεια ότι ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς είναι το καλύτερο σύστημα για την εξέλιξη και την ευημερία του ανθρώπου. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν, ότι πολλοί υποστηρικτές των ελεύθερων αγορών εξυμνούν τον δυναμισμό του καπιταλισμού. Ωστόσο, επιλέγοντας αυτήν την χρησιμοθηρική υπεράσπιση του καπιταλισμού, οι υπερασπιστές του διακινδυνεύουν ταυτόχρονα να παραχωρήσουν το ηθικό πλεονέκτημα στους σοσιαλιστές.

Η σημασία του ηθικού επιχειρήματος

Η επισήμανση της δυσλειτουργικότητας του σοσιαλισμού είναι απαραίτητη, αλλά είναι επίσης μια αναποτελεσματική στρατηγική για την εμπέδωση μιας ευνοϊκής στάσης προς τον καπιταλισμό, επειδή οι αντιρρήσεις στον καπιταλισμό συνήθως βασίζονται σε ηθικούς λόγους. Δυστυχώς, ακόμη και οι νηφάλιοι επικριτές του σοσιαλισμού ενδέχεται να απορρίπτουν τον καπιταλισμό στη βάση ότι είναι απάνθρωπος και λειτουργεί ως μέσο πλουτισμού των ελίτ. Επομένως, οι φιλελεύθεροι παιάνες για υπεροχή του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς μπορούν να παρερμηνευθούν ως νομιμοποίηση της εξουσίας των ελίτ. Για να βελτιωθεί η φήμη του καπιταλισμού, οι υπερασπιστές των αγορών πρέπει να υπενθυμίζουν στους αρνητές του ότι είναι ένα ηθικό σύστημα που βασίζεται στην ελευθερία και την εθελούσια συμμετοχή. Παρά τις διαμαρτυρίες των επικριτών, η πεμπτουσία του καπιταλισμού δεν είναι τα κέρδη, αλλά η ελευθερία της επιλογής.

Μια αναζήτηση του κέρδους;

Ο Mark O'Connell σε μια κριτική του για τον καπιταλισμό, εκφράζει δηκτικά την άποψη ότι ο καπιταλισμός είναι κατά κύριο λόγο μια αναζήτηση του κέρδους: «Η προτεραιότητα υπό συνθήκες καπιταλισμού είναι πάντα το κέρδος, και έτσι πρέπει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να δώσουμε προτεραιότητα στο τι είναι επικερδές, ακόμα κι αν αυτό γίνεται εις βάρος άλλων αναγκών, όπως το να ζούμε μια ουσιαστική, ή πνευματικά ολοκληρωμένη, ζωή. »

Η καρικατούρα του καπιταλισμού που σκιαγραφεί ο O'Connell είναι ευρέως αποδεκτή σε όλο το πολιτικό φάσμα, παρ’ όλο που δεν έχει αληθινή βάση. Τα κέρδη εμπνέουν τους επιχειρηματίες να διατηρήσουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων τους, αλλά ο ορθά κατανοητός καπιταλισμός δεν αφορά τα χρήματα.

Δεδομένου ότι οι φιλελεύθεροι και άλλοι υπερασπιστές των ελεύθερων αγορών συχνά προωθούν ωφελιμιστικά επιχειρήματα υπέρ του καπιταλισμού, οι περισσότεροι επικριτές υποθέτουν ότι οι υποστηρικτές του καπιταλισμού είναι προσκολλημένοι στη συσσώρευση πλούτου.

Για παράδειγμα, ορισμένοι υπερασπιστές του laissez-faire υποστηρίζουν (σωστά) ότι ένας μεγαλύτερος κατώτατος μισθός περιορίζει τις ευκαιρίες εργασίας για τους νέους. Είναι όμως σημαντικό να καταργηθούν οι νόμοι για τους κατώτατους μισθούς, όχι μόνο λόγω της τάσης τους να καταστρέφουν θέσεις εργασίας, αλλά επειδή τα νομικά διατάγματα για τους μισθούς παραβιάζουν τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα των ανθρώπων που συνάπτουν ιδιωτικές συμφωνίες για κάποιο αμοιβαίο όφελος. Οι νόμοι για τους κατώτατους μισθούς αντιπροσωπεύουν την καταπάτηση των συναινετικών συνεργασιών από το κράτος. Ως ηθικά όντα, οι άνθρωποι διαθέτουμε την ικανότητα να επιλέγουμε, εξ ου και η θέσπιση τέτοιων νόμων μας στερεί την ικανότητά μας να ασκούμε το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής.

Εάν ένα νεαρό άτομο, που έχει απόλυτη ανάγκη για δουλειά, και ένας ιδιοκτήτης μιας μικρής επιχείρησης, που αγωνίζεται να επιβιώσει, συμφώνησαν ένα ορισμένο ωρομίσθιο, δεν είναι σωστό το κράτος να καταργεί τα ατομικά δικαιώματα καθιστώντας αυτήν τη σύμβαση ανεπίτρεπτη. Εάν οι μελέτες έδειχναν ότι οι νόμοι περί κατώτατου μισθού δεν έχουν αντίκτυπο στην απασχόληση, η υποστήριξή τους θα εξακολουθούσε να είναι απαράδεκτη, για ηθικούς λόγους. Κατά συνέπεια, παραμένει σημαντικό να εναντιωνόμαστε στους νόμους περί κατώτατων μισθών για ηθικούς λόγους. Είναι απλώς άδικο, εκτός από την περίπτωση που οι κανόνες για κατώτατους μισθούς εφαρμόζονται εθελοντικά, είτε από εμπορικές ενώσεις, είτε από μεμονωμένους εργαζόμενους,.

Παρομοίως, ο ισχυρισμός ότι οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές αποτρέπουν τον σχηματισμό κεφαλαίου και την οικονομική ανάπτυξη, αποτελεί ένα άκομψο επιχείρημα για τον καπιταλισμό. Οι αυξήσεις στην φορολογία πρέπει να αποδοκιμάζονται, ακόμη και όταν οι ερευνητές μπορούν να αποδείξουν πως δεν βλάπτουν την καινοτομία ή την οικονομική ανάπτυξη. Σε τελική ανάλυση, οι πολίτες ανέχονται ήδη αναρίθμητες υπερβολές του κράτους που επιβάλλονται μέσω της εισφορών και της είσπραξης των φόρων εισοδήματος με κάθε ποσοστό φορολόγησης.

Το να υπονοεί η κυβέρνηση ότι οι εύποροι θα πρέπει να πληρώνουν ακόμη υψηλότερους φόρους, υπό το πρόσχημα της προώθησης του «κοινού καλού», αποτελεί θρασύτητα. Μια τέτοια πρόταση υποδηλώνει ότι το κράτος δικαιούται τον πλούτο των πολιτών. Ωστόσο, τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την αλήθεια.

Παρομοίως, οι εμπορικοί περιορισμοί είναι κάτι απεχθές για τους οικονομολόγους της ελεύθερης αγοράς. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μας έχουν δώσει πολλές μελέτες που επαινούν τις ευεργετικές επιδράσεις του ελεύθερου εμπορίου. Για παράδειγμα, οι κορυφαίοι οικονομολόγοι Donald J. Boudreaux και Nita Ghei σε μια έκθεσή τους που δημοσιεύθηκε από το Mercatus Center επισημαίνουν τα πλεονεκτήματα του ελεύθερου εμπορίου:

• Το ελεύθερο εμπόριο βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και την καινοτομία. Με την πάροδο του χρόνου, το ελεύθερο εμπόριο συνδυάζεται με άλλες διαδικασίες της αγοράς για τη μετατόπιση των εργαζομένων και των πόρων σε πιο παραγωγικές χρήσεις, επιτρέποντας σε πιο αποδοτικούς κλάδους της οικονομίας να ευδοκιμήσουν. Τα αποτελέσματα είναι οι υψηλότεροι μισθοί, οι επενδύσεις σε πράγματα όπως οι υποδομές, και μια πιο δυναμική οικονομία που συνεχίζει να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και ευκαιρίες.
• Το ελεύθερο εμπόριο οδηγεί στην ανταγωνιστικότητα. Το ελεύθερο εμπόριο απαιτεί από τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της παγκόσμιας αγοράς. Αλλά αυτές οι προσαρμογές είναι κρίσιμες για να παραμείνει κανείς ανταγωνιστικός, και ο ανταγωνισμός είναι αυτό που τροφοδοτεί τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Αυτές οι θέσεις είναι αρκετά ισχυρές. Ωστόσο, μια επιβεβαίωση του καπιταλισμού πρέπει να στηρίζεται σε ηθικές βάσεις. Ο καταστροφικός χαρακτήρας του προστατευτισμού αποκαλύπτεται στη δυνατότητά του να κλέβει από τους καταναλωτές το δικαίωμά τους στην ελεύθερη επιλογή. Είναι κατάφωρη αδικία το να καθορίζουν οι πολιτικοί τα αγαθά και τις υπηρεσίες που καταναλώνουν οι πολίτες. Υποβοηθώντας τον προστατευτισμό, το κράτος περιορίζει την ποικιλομορφία των προϊόντων που προσφέρονται στους καταναλωτές, αφαιρώντας έτσι, έμμεσα, το δικαίωμά τους στην επιλογή. Ουσιαστικά, η υποκρισία είναι εκθαμβωτικά προφανής όταν οι σοσιαλιστές καταδικάζουν αυταρχικά καθεστώτα για την απαγόρευση του Facebook στο όνομα της εθνικής ενότητας, αλλά υπερασπίζονται τον προστατευτισμό στον βωμό του εθνικού συμφέροντος. Και οι δύο πράξεις αποτελούν οφθαλμοφανείς επιθέσεις στο δικαίωμα της επιλογής. Είναι σαφές ότι όσοι ενδιαφέρονται για τη διατήρηση της ελευθερίας, πρέπει να επιλέξουν τον καπιταλισμό.

Ναι, ο καπιταλισμός είναι πιο αποτελεσματικός από τον σοσιαλισμό, αλλά για να οικοδομήσουμε ένα εμφατικό επιχείρημα υπέρ του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς, εμείς οι υπερασπιστές της ελευθερίας πρέπει επίσης να δηλώσουμε ευθαρσώς ότι είναι ένα ανώτερο ηθικό σύστημα. Το να υπενθυμίζουμε στους επικριτές του ότι ο καπιταλισμός έχει απελευθερώσει ένα τεράστιο κύμα ευημερίας, δεν θα τους αποτρέψει από το να ισχυρίζονται ότι είναι ανήθικος. Για να κερδίσουμε τη μάχη των ιδεών, οι υπερασπιστές του καπιταλισμού πρέπει να εισηγηθούμε μια αδιάσειστη υπεράσπιση του καπιταλισμού, που να υποστηρίζεται από ηθικά ιδανικά.

 

 

***

 

Ο Lipton Matthews είναι ερευνητής, επιχειρηματικός αναλυτής και συνεργάτης στα: mises.org,  The Federalist και Jamaica Gleaner . 

Η «δημόσια ιδιοκτησία» καίει τα δάση. Αποκρατικοποιήστε τα για να επιβιώσουν

Με το σύστημα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας τα δάση θα καταλήξουν στα χέρια εκείνων που τα εκτιμούν περισσότερο. Δεν πρόκειται για κάποιο ουτοπικό πείραμα. Σε όλο τον αμερικανικό Νότο, τα ιδιωτικά δάση δημιουργούν κέρδη παρέχοντας το μεγαλύτερο μέρος της ξυλείας που χρειάζεται η χώρα. 

Άρθρο του Lew Rockwell που δημοσιεύτηκε την 1/11/2000. Χρόνος ανάγνωσης 4 λεπτά.

Έχετε ακούσει ότι οι κρατικές πολιτικές μπορούν να προκαλέσουν απρόσμενες παρενέργειες; Αυτή η άποψη επιβεβαιώνεται με το παραπάνω όταν λάβουμε υπ’ όψη το τωρινό φιάσκο με τις δασικές πυρκαγιές. Το κράτος είναι η αιτία των πυρκαγιών που ξέσπασαν εκτός ελέγχου σε όλη τη δυτική χώρα αυτό το καλοκαίρι, και είναι εξίσου βέβαιο ότι η δασική υπηρεσία λειτούργησε σαν να περιέλουσε τον τόπο με εύφλεκτο υγρό και μετά να άναψε το σπίρτο. 

Πράγματι, οι περιορισμοί της κυβέρνησης κατά τη δεκαετία του 1990 και η αδυσώπητες πυρκαγιές, μαζί με μια μακρά σειρά από εξωφρενικές καταπατήσεις γης, οδήγησαν στην μείωση της υλοτομίας κατά 75% σε δημόσιες εκτάσεις (εκτάσεις που δεν θα έπρεπε καν να είναι κρατικές εξ υπαρχής). Δεν επιτρέπεται η φύση να βλασταίνει ανέγγιχτη από ανθρώπινα χέρια και κινητήρες εσωτερικής καύσης; Εντάξει, ναι, για λίγο, αλλά μέχρι να εμφανιστεί η άλλη πλευρά της φύσης. 

Η ωρολογιακή βόμβα των Homo Quarantinus

Κείμενο του νομικού Τηλέμαχου Χορμοβίτη που αναρτήθηκε στο facebook.

Το μεγάλο "επίτευγμα" του Κυριάκου Μητσοτάκη την περίοδο του λοκντάουν ήταν πως ένωσε τον παραδοσιακό χουντέικο αυταρχισμό ενός μεγάλου κομματιού των παλιών ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας με τον τρέντι υγιεινιστικό πατερναλισμό των φιλεLeft γυρολόγων που εισέρρευσαν στο κόμμα επί των ημερών του και δημιούργησε έναν νέο ανθρωπότυπο : τον Ηomo Quarantinus Neodimocraticus.

Aυτό το μοναχικό, φοβισμένο και υστερικό ανθρωπάκι λατρεύει το κράτος-πατερούλη, είναι έτοιμο να δεχτεί οποιαδήποτε παραβίαση των ατομικών του ελευθεριών αρκεί να γίνεται "για το καλό του", ηδονίζεται με την εικόνα μιας πόλης τίγκα στα ΜΑΤ 24 ώρες το 24ώρο, απεχθάνεται την ιδέα ότι αυτή τη στιγμή μπορεί κάποιος, κάπου να είναι μαζί με τους φίλους του και να περνάει καλά, δεν εμπιστεύεται τους συνανθρώπους του (αντίθετα τους βλέπει σαν φορείς μικροβιών) και θεωρεί το ρουφιανιλίκι ύψιστη αξία για μια ευνομούμενη κοινωνία.

Δυστυχώς, ο Homo Quarantinus (ό,τι πιο σιχαμένο και επικίνδυνο έχει εμφανιστεί σε αυτήν την χώρα από την εποχή της Επανάστασης του 1821) δεν πρόκειται να εξαφανιστεί με το τέλος της πανδημίας. "Δεν είναι δυνατόν να πειραματιστούμε με μια κοινωνία και απλά να παρατήσουμε το πείραμα όποτε εμείς το επιλέξουμε. Το πείραμα μπαίνει στη ζωή της κοινωνίας και ποτέ δεν μπορεί να βγει ξανά.", έλεγε ο μεγάλος αμερικάνος κοινωνιολόγος William Graham Sumner και είχε δίκιο. Δεκατέσσερις μήνες σκληρής καραντίνας και ανελέητης εκφοβιστικής κυβερνητικής προπαγάνδας έχουν αφήσει τα σημάδια τους σε πάρα πολλούς ανθρώπους που μετά από αυτήν την εμπειρία δεν θα είναι ποτέ ξανά οι ίδιοι. Και μπορεί όλοι αυτοί βραχυπρόθεσμα να αποτελούν μια ανεξάντλητη πηγή ψήφων για τον Μητσοτάκη και την παρέα του, μακροπρόθεσμα όμως η παρουσία τους αποτελεί μια πραγματική ωρολογιακή βόμβα για μια φιλελεύθερη κοινωνία και τις αξίες της.

***

25 χρόνια μετά: Σε τι μετεξελίχθηκε το ευρώ

Το ευρώ απομακρύνεται ακόμη περισσότερο από την αρχική γερμανική ιδέα περί κοινού νομίσματος, κι έχει γίνει το εργαλείο της νότιας Ευρώπης, η οποία επιδιώκει τον πληθωρισμό του, για να διατηρεί σε λειτουργία τον μηχανισμό δημιουργίας εσόδων δίχως κόπο

Άρθρο του οικονομολόγου και συγγραφέα Philip Bagus, που δημοσιεύτηκε στο Mises Institute στις 18/12/2020. Χρόνος ανάγνωσης, 5 λεπτά.

Πριν από είκοσι πέντε χρόνια, στις 15 Δεκεμβρίου του 1995, οι δεκαπέντε αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της τότε ΕΕ αποφάσισαν σε σύνοδο του Συμβουλίου της Μαδρίτης να ονομάσουν το μελλοντικό κοινό νόμισμα «ευρώ», και να το εισαγάγουν από την 1η Ιανουαρίου 1999, αρχικά ως λογιστικό νόμισμα με σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Η πραγματική εισαγωγή μετρητών πραγματοποιήθηκε το 2002. Ωστόσο, η Δανία, η Μεγάλη Βρετανία και η Σουηδία διατήρησαν τα εθνικά τους νομίσματα - και εξακολουθούν να το κάνουν μέχρι σήμερα.

Η Πολωνία, η Τσεχία και η Ουγγαρία, οι οποίες προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004, επίσης αντιστάθηκαν πεισματικά στο να εγκαταλείψουν το ζλότι, την κορώνα, και το φιορίνι για χάρη του ευρώ. Από την αρχή, υπήρξαν δύο ανταγωνιστικές απόψεις σχετικά με το είδος του fiat νομίσματος που θα έπρεπε να είναι τo νόμισμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). [1]  Το ευρώ παρουσιάστηκε στον επιφυλακτικό γερμανικό λαό ως ο διάδοχος του γερμανικού μάρκου. Το κοινό νόμισμα δεν έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση απευθείας κρατικών προϋπολογισμών. Πολλοί Γερμανοί φοβούνταν ότι θα έπρεπε να πληρώσουν για τα υψηλά χρέη των νότιων χωρών.

Έτσι, στην ΕΚΤ απαγορεύτηκε ρητώς να αγοράζει απευθείας δημόσιο χρέος, παρόλο που το χρέος έγινε από την αρχή αποδεκτό ως εγγύηση για τραπεζικά δάνεια . Επιπλέον, η Συνθήκη του Μάαστριχτ, που υπογράφηκε το 1992, προέβλεπε στη ρήτρα απαγόρευσης διάσωσης (άρθρο 125 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης) ότι τα κράτη του ευρώ δεν ευθύνονται για τα χρέη άλλων κρατών μελών. Ο Theo Waigel (Christian Social Union [CSU]), ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών τότε, υποσχέθηκε ότι το ευρώ θα ήταν τόσο ισχυρό όσο το μάρκο.

Σήμερα, απέχουμε πολύ από ένα «γερμανικό» ευρώ, καθώς η αντίθετη άποψη για το ρόλο του ευρώ κερδίζει σταθερά έδαφος. Αυτή η γαλλική-ιταλική, ή μεσογειακή, άποψη βλέπει τη νομισματική πολιτική ως το μέσο για την πραγματοποίηση των ονείρων της δημοσιονομικής πολιτικής. Η Κεντρική Τράπεζα υπόκειται στο Υπουργείο Οικονομικών. Τέτοιες αποκλίνουσες πεποιθήσεις οδήγησαν αναγκαστικά σε εντάσεις και συγκρούσεις. Πράγματι, ενώ ο κανόνας του χρυσού προάγει τη διεθνή συνεργασία και την ειρήνη, το κοινό fiat νόμισμα υπήρξε μια συνεχής πηγή συγκρούσεων. Οι προκύπτοντες συμβιβασμοί κατέστησαν σταδιακά το ευρώ περισσότερο «μεσογειακό».

Τα σοβαρά προβλήματα ξεκίνησαν το 2010 με την εσπευσμένη «διάσωση» του υπερχρεωμένου ελληνικού κράτους, όταν αγνοήθηκε η ρήτρα απαγόρευσης διάσωσης. Στη συνέχεια, ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί προώθησε το, αρχικά προσωρινό, Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF) ενάντια στις γερμανικές αντιδράσεις. Η ΕΚΤ άρχισε, επιλεκτικά και προσωρινά στην αρχή, να αγοράζει τα κρατικά ομόλογα των χωρών του ευρώ στη δευτερογενή αγορά. Σήμερα, δραστηριοποιείται σε ένα τεράστιο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, αγοράζοντας συστηματικά και συνεχώς δημόσιο χρέος. Μόλις πρόσφατα, η ΕΚΤ επέκτεινε το πρόγραμμά της για αγορά ομολόγων κατά ακόμα 500 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η Γερμανία επίσης αρχικά αντιτάχθηκε στο επόμενο βήμα, στη μετατροπή του προσωρινού EFSF σε ένα άνευ ορίων ταμείο διάσωσης του ευρώ, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθεροποίησης (ESM). Το ταμείο αυτό μπορεί να δανείζει σε χώρες του ευρώ που ουσιαστικά δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τις κεφαλαιαγορές. Ενάντια στην επίμονη αντίσταση των υπερχρεωμένων νότιων χωρών, η Γερμανία επέμεινε ότι τα δάνεια του ΕSM θα πρέπει να συνδέονται με όρους για μεταρρυθμίσεις.

Επιπλέον, και σε αντάλλαγμα για την έγκρισή της για τον ESM, η Γερμανία ζήτησε την υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμφώνου , το οποίο ενισχύει τους όρους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Σύμφωνα με αυτό, οι χώρες του ευρώ ουσιαστικά δεσμεύονται για έναν διαρθρωτικά ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Σε φάσεις οικονομικής ανάπτυξης, θα πρέπει να δημιουργούνται δημοσιονομικά πλεονάσματα για την αντιστάθμιση των ελλειμμάτων έως και 3% κατ 'ανώτατο όριο σε φάσεις ύφεσης. Επιπλέον, όταν το επίπεδο χρέους ενός κράτους υπερβαίνει το 60% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), θα πρέπει να μειώνει συνεχώς το χρέος μέσω πλεονασμάτων του προϋπολογισμού.

Το νόημα του Ευρωπαϊκού Φορολογικού Συμφώνου ήταν να αναγκάσει τα κράτη μέλη του ευρώ να φροντίσουν τα δημόσια οικονομικά τους, έτσι ώστε να μην χρειαστεί να καταφύγουν ποτέ στον ESM. Με άλλα λόγια, η Γερμανία ήταν πρόθυμη να διαθέσει τα χρήματα των φορολογουμένων της μέσω του ESM για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, εάν οι νότιες χώρες δεσμεύoνταν να περικόψουν τις υπερβολικές δαπάνες και το υπερβολικό δημόσιο χρέος τους. Η αφέλεια αυτού του σκεπτικού αυτού είναι προφανής. Ο ESM έχει καθιερωθεί, αλλά οι κανόνες του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμφώνου δεν τηρούνται από τις νότιες χώρες.

Η ύπαρξη του ESM δημιούργησε μια ακόμα εστία διαμάχης. Η Γερμανία και οι φορολογικά πιο πειθαρχημένες χώρες δεν θέλουν να χρησιμοποιούν καθόλου τον ESM, ενώ οι νότιες χώρες προσπαθούν να τον αξιοποιήσουν για τους δικούς τους σκοπούς. Η τελευταία μεταρρύθμιση του ESM πρέπει να γίνει κατανοητή υπό αυτό το πρίσμα. Αυτή η μεταρρύθμιση επιτρέπει στον ESM να παρέχει μια προληπτική πιστωτική γραμμή, που δεν συνδέεται με όρους για μεταρρυθμίσεις προς τα «οικονομικά υγιή» κράτη, οδηγώντας στο εύλογο ερώτημα γιατί ένα οικονομικά υγιές κράτος θα χρειαζόταν ποτέ μια πιστωτική γραμμή στήριξης από τον ESM. Επιπρόσθετα, ο ESM επιτρέπεται τώρα να χρησιμοποιηθεί ως το  ύστατο στήριγμα του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης (του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης, SRM), στο οποίο η Γερμανία είχε αντισταθεί. Αυτό συμβαίνει επειδή τα χρήματα των Γερμανών φορολογουμένων θα μπορούσαν τώρα να χρησιμοποιηθούν για τη διάσωση ξένων τραπεζών.

Αναλογιστείτε το ακόλουθο παράδειγμα, που δείχνει τη σημασία του να μπορεί να αξιοποιηθεί ο ESM για την ανακεφαλαιοποίηση αφερέγγυων τραπεζών: ας υποθέσουμε ότι μια ελληνική τράπεζα αγόρασε ομόλογα που εκδόθηκαν από τη δική της κυβέρνηση, χρηματοδοτώντας έτσι τις γενναιόδωρες παροχές του ελληνικού κράτους πρόνοιας, ή τα υπερκοστολογημένα έργα υποδομών. Τώρα υποθέστε ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί πλέον να αποπληρώσει τα χρέη της και ότι εφαρμόζεται ένα κούρεμα στο χρέος της ελληνικής κυβέρνησης. Λόγω των ζημιών που υπέστη, η ελληνική τράπεζα χρεοκοπεί και ανακεφαλαιοποιείται μέσω του SRM. Ως έσχατη λύση, τα δάνεια από τον ESM μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό. Εάν συμβεί αυτό, οι φορολογούμενοι της ευρωζώνης που χρηματοδοτούν τον ESM αποπληρώνουν έμμεσα το χρέος της ελληνικής κυβέρνησης. Ως αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης του ESM, τα χρήματά τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα στον νότο, ο οποίος χρηματοδοτεί γενναιόδωρα τις πολιτικές των νότιων κρατών. Η μεταρρύθμιση είναι λοιπόν μια ακόμα μικρή νίκη για τις νότιες χώρες. Και με αυτήν, 25 χρόνια μετά, το ευρώ κινείται λίγο ακόμα μακρύτερα από τις αρχικές γερμανικές φιλοδοξίες για αυτό. Το ευρώ καθίσταται πλέον ακόμα πιο «μεσογειακό».

---------------------------------------------------

[1] Για μια αναλυτική ιστορία του ευρώ, δείτε το βιβλίο Philip Bagus Η τραγωδία του ευρώ

***

Ο Philipp Bagus είναι καθηγητής στο Universidad Rey Juan Carlos. Είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Mises, μελετητής του IREF και συγγραφέας πολλών βιβλίων, όπως το In Defense of Deflation  και Η τραγωδία του ευρώ , και είναι συγγραφέας των:  Τυφλή ληστεία! , Μικρά κράτη. Μεγάλες δυνατότητες: Τα μικρά κράτη είναι απλά καλύτερα ! και Deep Freeze: H oικονομική κατάρρευση της Ισλανδίας . 

Το πλοίο που μπλόκαρε το Σουέζ έκανε ακριβώς ό,τι κάνουν οι δασμοί κάθε μέρα

 

Άρθρο του Patrick Carol, που δημοσιεύτηκε στο Foundation for Economic Research. Χρόνος ανάγνωσης: 3 λεπτά

«Δεν μπορείς να εκτιμήσεις αυτά που έχεις, μέχρι να τα χάσεις». Αυτό ήταν αλήθεια για το χαρτί υγείας και το απολυμαντικό χεριών πέρυσι, και τον περασμένο μήνα ήταν αλήθεια για τη διώρυγα του Σουέζ.

Πράγματι, η παγκόσμια ναυτιλία βίωσε μια μεγάλη αναστάτωση, αφ’ ότου από ένα τεράστιο φορτηγό πλοίο με το όνομα Ever Given εξώκειλε στη διώρυγα, μπλοκάροντας την κίνηση και προς τις δύο κατευθύνσεις. Βέβαια, το πλοίο παρασύρθηκε από τους ισχυρούς ανέμους στις 23 Μαρτίου και κόλλησε τόσο πολύ, που χρειάστηκαν έξι ημέρες για να μπορέσει να πλεύσει ξανά και να βγει από τη μέση.

Το Σουέζ, φυσικά, είναι μια σημαντική στενωπός για το παγκόσμιο εμπόριο, η οποία συνδέει τη Μεσόγειο Θάλασσα με τον Ινδικό Ωκεανό. Συνήθως, το κανάλι χρησιμοποιείται από 50 πλοία ανά ημέρα , που μεταφέρουν αγαθά αξίας περίπου 400 εκατομμυρίων δολαρίων ανά ώρα. Συνολικά, περίπου το 12% του παγκόσμιου εμπορίου χρησιμοποιεί τη διώρυγα, οπότε είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί αυτό το μπλοκάρισμα ήταν μια τόσο μεγάλη υπόθεση.

Φυσικά, η αναστάτωση αυτή κλόνισε την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, προκαλώντας ελλείψεις και καθυστερήσεις για πολλά καταναλωτικά αγαθά. Οι τιμές του πετρελαίου κυμάνθηκαν επίσης ως αποτέλεσμα του αποκλεισμού, επηρεάζοντας τις τιμές του φυσικού αερίου σε όλο τον κόσμο.

Τα εμπόδια υπάρχουν σε πολλές μορφές

Το σοκ της αλυσίδας εφοδιασμού είναι μια ισχυρή υπενθύμιση του πόσο διασυνδεδεμένη είναι η παγκόσμια οικονομία. Πράγματι, από το αέριο μέχρι τα ρούχα και τα τηλέφωνα, σχεδόν όλα όσα χρησιμοποιούμε προέρχονται από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Η τεράστια πολυπλοκότητα της παγκόσμιας οικονομίας ίσως περιγράφηκε καλύτερα από τον Leonard Read στο διάσημο δοκίμιο του Εγώ, το μολύβι . Εκεί, ο Read μας προκαλεί να φανταστούμε όλα τα υλικά που δημιουργούν ένα απλό μολύβι και όλα τα μέρη από τα οποία προέρχονται: κέδροι από τα δάση του Όρεγκον, γραφίτης από τη Σρι Λάνκα, υλικό γόμας από την Ινδονησία κ.λπ. Όταν το σκεφτείτε λίγο, το παγκόσμιο το εμπόριο είναι πραγματικά ένα θαυμαστό φαινόμενο, και υπήρξε ο πρωταρχικός παράγοντας για την ευημερία που απολαμβάνουμε στη σύγχρονη εποχή.

Τούτου λεχθέντος, τα τεράστια οφέλη που προσφέρει το εμπόριο, σημαίνουν ότι οι φραγμοί στο εμπόριο μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα. Το μπλοκάρισμα του Ever Green ήταν ένα τέλειο παράδειγμα, και η επακόλουθη αναστάτωση στις παγκόσμιες αγορές θα πρέπει να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πόσο καταστροφικά μπορούν να γίνουν τα εμπόδια αυτά.

Όμως, τα εμπορικά εμπόδια συνήθως δεν έχουν τη μορφή ενός τεράστιου πλοίου. Πολύ πιο συχνά, έχουν τη μορφή εμπορικών περιορισμών που επιβάλλονται από τα κράτη, όπως οι δασμοί, οι εμπορικές κυρώσεις και τα εμπάργκο.

Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, εφαρμόζονται δασμοί για τη ζάχαρη, με σκοπό την προστασία των εγχώριων παραγωγών ζάχαρης. Όπως αναφέρει  το Ινστιτούτο Cato , «μια περιορισμένη ποσότητα ακατέργαστης και ραφιναρισμένης ζάχαρης ... επιτρέπεται να εισάγεται αφορολόγητα, ή στην τιμή των 0,625 σεντ ανά λίβρα. Κάθε ποσότητα ζάχαρης που εισάγεται πέραν της αυτής της ποσόστωσης, εν τω μεταξύ, υπόκειται σε δασμό 15,36 σεντ ανά λίβρα για ακατέργαστη ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο και 16,21 σεντ ανά λίβρα για ραφιναρισμένη ζάχαρη. Για να το θέσουμε σε ένα συγκριτικό πλαίσιο, η παγκόσμια τιμή της ραφιναρισμένης ζάχαρης το 2017 γενικά κυμάνθηκε μεταξύ 17 σεντ και 25 σεντ ανά λίβρα.»

Έτσι, ανάλογα με την τιμή, ο φορολογικός συντελεστής που σχετίζεται με την εισαγωγή επιπλέον ζάχαρης μπορεί να κυμαίνεται από 65% έως 95%.

Και αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Υπάρχει επίσης ένας δασμός του 127% στους κινεζικούς συνδετήρες (ναι, στους συνδετήρες) για την προστασία των αμερικανών κατασκευαστών συνδετήρων. Ο κονσερβοποιημένος τόνος από τον Ισημερινό θα σας κοστίσει επίσης ένα επιπλέον 35% σε δασμούς , τα αθλητικά παπούτσια από ξένες χώρες έχουν 20% δασμούς , οι εισαγωγές καπνού φορολογούνται βαριά, κλπ ... έχετε πάρει μια ιδέα. Μια ολόκληρη σειρά βιομηχανιών έχουν αυτούς τους περιορισμούς στις εισαγωγές, και όλοι αυτοί οι περιορισμοί χρησιμεύουν στην προστασία των εγχώριων παραγωγών, αλλά μόνο εις βάρος των εγχώριων καταναλωτών, οι οποίοι , ως αποτέλεσμα, πρέπει να πληρώσουν υψηλότερες τιμές.

Δυστυχώς, δεδομένου ότι αυτές οι ομάδες ειδικών συμφερόντων τείνουν να είναι μάλλον ανένδοτες για τη διατήρηση των ημι-μονοπωλίων τους, οι δασμοί που τα προστατεύουν τείνουν να είναι πολύ γερά σφηνωμένοι, όπως ήταν το Ever Given στο κανάλι. Αλλά σε αντίθεση με το φορτηγό πλοίο, αυτά τα εμπόδια στο εμπόριο είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατα, οπότε συνήθως δεν βλέπουμε τις επιζήμιες επιπτώσεις τους.

Αυτή η αντίστιξη, πραγματικά, είναι που κάνει αυτήν την ιστορία τόσο συναρπαστική. Εδώ είχαμε μια έντονη οπτική αναπαράσταση ενός εμποδίου στο εμπόριο με τη μορφή φορτηγού πλοίου. Οι εικόνες του τεράστιου πλοίου που έμοιαζε με τείχος, μεταδόθηκαν σε όλον τον κόσμο, και όλοι το είδαμε φυσικά ως ένα εμπόδιο στη διαδικασία που μας φέρνει ευημερία. Ωστόσο, ενώ τα ειδικά πληρώματα εργάστηκαν ακούραστα για να ξεκολλήσουν το πλοίο, σπανίως αναλογιζόμαστε τους δασμούς που, στην πάροδο του χρόνου, αναμφίβολα έχουν παρεμποδίσει το εμπόριο σε μακράν μεγαλύτερο βαθμό. Ο αντίκτυπός τους απλώς δεν ήταν ποτέ αρκετά ορατός, ώστε να τραβήξει την προσοχή του κόσμου.

Και η μεγαλύτερη ειρωνεία είναι ότι οι κυβερνήσεις που σε όλο τον κόσμο βγήκαν και υπογράμμισαν την ανάγκη να βγει από τη μέση το φυσικό εμπόδιο, φαινομενικά αγνοούν το γεγονός ότι συνήθως υπερθεματίζουν στα δικά τους νομοθετικά εμπόδια στο εμπόριο, που εμποδίζουν πολύ περισσότερο από ό,τι θα μπορούσε να κάνει ποτέ το Ever Given.

Ο αντίκτυπος των εμπορικών φραγμών

Ο Henry Hazlitt χρησιμοποιεί την αναλογία ενός τείχους για να μιλήσει για τους εμπορικούς φραγμούς στο διαχρονικό βιβλίο του Economics in One Lesson [σ.σ. κυκλοφορεί στα ελληνικά με τίτλο «Οικονομικά σε ένα μάθημα»]. «Γιατί η ανέγερση δασμολογικών τειχών έχει το ίδιο αποτέλεσμα με την ανέγερση πραγματικών τειχών», γράφει ο Hazlitt. Εδώ, φυσικά, η αναλογία μας είναι με ένα πλοίο, αλλά το θέμα είναι ουσιαστικά το ίδιο. Ο Hazlitt συνεχίζει:

«Είναι σημαντικό για τους συνηγόρους του προστατευτισμού να χρησιμοποιούν συνήθως μια πολεμική διάλεκτο. Μιλούν για την «απώθηση της εισβολής» ξένων προϊόντων. Και τα μέσα που προτείνουν στο δημοσιονομικό πεδίο είναι σαν κι εκείνα του πεδίου της μάχης. Οι δασμολογικοί φραγμοί που τίθενται για να απωθήσουν αυτήν την εισβολή είναι όπως οι παγίδες, τα χαρακώματα, και οι περιφράξεις με συρματόπλεγμα που δημιουργήθηκαν για να απωθήσουν ή να επιβραδύνουν την απόπειρα εισβολής από έναν ξένο στρατό. Και όπως ο ξένος στρατός αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει πιο ακριβά μέσα για να ξεπεράσει αυτά τα εμπόδια – μεγαλύτερα τανκς, ανιχνευτές ναρκών, σώματα μηχανικών για την κοπή καλωδίων, οχύρωση ποταμών και κατασκευή γεφυρών - έτσι πρέπει να αναπτυχθούν πιο ακριβά και αποτελεσματικά μέσα μεταφοράς, για να ξεπεράσουν τα δασμολογικά εμπόδια.»

Το πρόβλημα με τα εμπόδια είναι ότι είναι δύσκολο να τα υπερπηδήσει κανείς. Αυτό είναι άλλωστε που τα καθιστά εμπόδια. Με το Ever Given κολλημένο στο Σουέζ, για παράδειγμα, τα πλοία έπρεπε να κινούνται γύρω από το νότιο άκρο της Αφρικής, καθιστώντας τα ταξίδια τους πολύ πιο μακρά και πιο ακριβά.

Αλλά, αν ο στόχος μας είναι να διευκολύνουμε την ταχεία κίνηση, η ανέγερση εμποδίων είναι μάλλον αντιπαραγωγική. Όπως γράφει ο Hazlitt, «από τη μία πλευρά, προσπαθούμε να μειώσουμε το κόστος μεταφοράς μεταξύ Αγγλίας και Αμερικής, ή Καναδά και Ηνωμένων Πολιτειών, αναπτύσσοντας ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά πλοία, καλύτερους δρόμους και γέφυρες, καλύτερες μηχανές και φορτηγά αυτοκίνητα. Από την άλλη πλευρά, ακυρώνουμε αυτές τις επενδύσεις στην αποτελεσματική μεταφορά, με δασμούς που καθιστούν εμπορικά ακόμη πιο δύσκολη τη μεταφορά αγαθών από ό,τι πριν. Καθιστούμε κατά 1 $ φθηνότερη την αποστολή των πουλόβερ και, στη συνέχεια, αυξάνουμε την τιμή τους κατά 2 $, για να αποτρέψουμε την αποστολή των πουλόβερ. Μειώνοντας το φορτίο που μπορεί να μεταφερθεί επικερδώς, μειώνουμε την αξία της επένδυσης στην αποδοτικότητα των μεταφορών.»

Το θέμα είναι ότι οι φραγμοί στο εμπόριο καταλήγουν πάντα να βλάπτουν τους καταναλωτές, είτε είναι φυσικά είτε νομικά πρόσωπα. Αλλά ελπίζουμε, τώρα που έχουμε δει όλοι πόσο ενοχλητικό μπορεί να είναι ένα φυσικό εμπόδιο, ότι θα καταφέρουμε να στρέψουμε την προσοχή μας και στην άρση των άλλων, αόρατων εμποδίων που κρατούν πίσω την παγκόσμια οικονομία.

Μακάρι να υπήρχε ένας τρόπος να γίνουν τόσο εμφανή όσο ένα φορτηγό πλοίο.

***

Ο  Patrick Carol έχει πτυχίο Χημικού Μηχανικού από το Πανεπιστήμιο του Waterloo και είναι συνεργάτης στο Ίδρυμα Οικονομικής Εκπαίδευσης (FEE).