Άρθρο του Donald Boudreaux, δημοσιευμένο στις 4/1/2021 από το American Institute for Economic Research (ΑΙΕR). Χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά.
Όπως έχουν επισημάνει πολλοί, συμπεριλαμβανομένου του αείμνηστου Ρόμπερτ Νέλσον , πολλοί άνθρωποι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν ενστερνιστεί τον περιβαλλοντισμό σαν θρησκεία τους. Ένας από τα πιο γνωστά κλισέ του δόγματος αυτού είναι ότι οι πρόγονοί μας κατά την προ-βιομηχανική εποχή «ζούσαν σε αρμονία με τη φύση», ενώ εμείς οι σύγχρονοι ζούμε σε σύγκρουση μαζί της. Αυτή η υποτιθέμενη σύγκρουση, μας προειδοποιούν, καταστρέφει τη φύση και, με τη σειρά της, θα καταστρέψει την ανθρωπότητα.
Φυσικά, η απειλή που οι ιερείς και οι πιστοί αυτής της θρησκείας επισείουν αδιάκοπα είναι η κλιματική αλλαγή, που προκαλείται από τις εκπομπές άνθρακα. «Εθισμένοι» (αυτή είναι η συνήθης κατηγορία) στη φθηνή ενέργεια που προσφέρουν τα ορυκτά καύσιμα, εμείς οι πολίτες της νεωτερικότητας αμαρτάνουμε αποκτώντας με επιπόλαιο τρόπο κάποια υλικά αγαθά σήμερα, με αποτέλεσμα τη μαζική καταστροφή, τη φτώχεια και τον θάνατο αύριο. Η απομάκρυνσή μας από την πρακτική των προγόνων μας να ζουν σε αρμονία με τη φύση, προμηνύει την καταστροφή μας. Και έτσι η σωτηρία απαιτεί την επιστροφή μας στη φυσική σοφία των προγόνων μας. Ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται το δημοφιλές δόγμα του περιβαλλοντισμού.
Η ανθρωπότητα δεν έχει ζήσει ποτέ σε τέτοια αρμονία με τη φύση όπως εμείς σήμερα
Όπως συμβαίνει με το μεγαλύτερο μέρος του περιβαλλοντικού δόγματος, ο ισχυρισμός ότι σήμερα δεν ζούμε σε αρμονία με τη φύση είναι εσφαλμένος. Πολύ βαθιά εσφαλμένος. Η πραγματικότητα είναι ότι εμείς οι άνθρωποι δεν έχουμε ζήσει ποτέ τόσο αρμονικά με τη φύση, όσο το κάνουμε σήμερα.
Το να ζεις αρμονικά με τη φύση σημαίνει το να κατανοείς και να αποδέχεσαι την πραγματικότητα ότι οι φυσικές δυνάμεις δεν έχουν συναισθήματα. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η κατανόηση και η αποδοχή, τόσο μεγαλύτερη είναι και η αρμονία. Επειδή εμείς οι άνθρωποι γνωρίζουμε σήμερα πολύ περισσότερα από όσα γνώριζαν οι πρόγονοί μας για τη φυσική, τη χημεία, τη δασοκομία, τη μετεωρολογία, τη μεταλλουργία, τη βιολογία, την επιδημιολογία, και ούτω καθ’ εξής, ζούμε πολύ πιο αρμονικά με τη φύση από ό,τι οι πρόγονοί μας.
Πριν από αιώνες, σίγουρα, οι άνθρωποι ζούσαν απλά - εάν το «απλά» σημαίνει μια ζωή, για γενεές επί γενεών, αφιερωμένη σε απαράλλακτες και βαρετές ρουτίνες, με την κατανάλωση να περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε εκείνες τις μικρές ποσότητες αγαθών και υπηρεσιών που μπορούν να παραχθούν από το μηδέν από μερικές δεκάδες χωρικούς. Αυτή η «απλότητα», δυστυχώς, επιτρέπει μόνο την επιβίωση. Και όταν τα ανθρώπινα όντα είναι εγκλωβισμένα στην επιβίωση, δεν μπορούν να ξεφύγουν από την άγνοια και τη δεισιδαιμονία.
Ας πάψουμε να παρερμηνεύουμε τις βαρετές δουλειές ρουτίνας και την απουσία περίπλοκων μοντέλων παραγωγής και κατανάλωσης ως απόδειξη μιας διαβίωσης σε αρμονία με τη φύση. Είναι ένας μύθος -μπορούμε να πούμε ένας αστικός μύθος- ότι οι προ-βιομηχανικοί λαοί ζούσαν με τη φύση αρμονικά, ή πιο αρμονικά από ό, τι ζούμε σήμερα εμείς με τη φύση. Η φύση τσάκιζε τους προ-βιομηχανικούς προγόνους μας. Η φύση τους έστελνε δίχως έλεος πρόωρα στον τάφο. Η αποτυχία των προγόνων μας να παράγουν αρκετό υλικό πλούτο ήταν μια αντανάκλαση, όχι της αρμονίας τους με τη φύση, αλλά της βαθιάς άγνοιας τους για τη φύση -και, ως εκ τούτου, της σχέσης σύγκρουσης μαζί της.
Το να χορεύεις για φανταστικούς θεούς της βροχής ή να ψάλλεις για ένα παιδί που πεθαίνει από βακτηριακή λοίμωξη, δεν σημαίνει πως ζεις αρμονικά με τη φύση. Σημαίνει πως ζεις σε μεγαλύτερη δυσαρμονία με τη φύση. Η φύση έκανε πάντα τη δουλειά της -για παράδειγμα, κατά καιρούς δεν άρδευε τις καλλιέργειες και συχνά εξέθρεφε θανατηφόρα βακτήρια στους πνεύμονες των παιδιών- ενώ τα ανθρώπινα όντα που είχαν άγνοια για τη φύση όσο και η φύση έχει άγνοια περί ανθρώπων, έψαλλαν, χόρευαν, κατασκεύαζαν τοτέμ, έκαιγαν φύλλα και κλαδιά, θυσίαζαν ζώα, όλα σε μια άκαρπη προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων τους.
Σε μια αντίστιξη που δεν θα μπορούσε να είναι πιο έντονη - και όπως τεκμηριώνεται από την επιστημονική μας γνώση για το πώς να αρδεύουμε τα χωράφια και το πώς να παράγουμε και να χορηγούμε αντιβιοτικά - εμείς σήμερα, στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο, ζούμε σε πολύ στενότερη αρμονία με τη φύση . Δεν προσευχόμαστε για θαύματα. Δεν περιμένουμε από τη φύση να αλλάξει τη λογική της απλώς και μόνο επειδή εμείς το θέλουμε αλαζονικά. Αποδεχόμαστε τη λογική της φύσης και λειτουργούμε σε σύμπνοια μαζί της.
Οι δυνάμεις της φύσης είναι αυτές που είναι. Το να προσεύχεται κανείς για θαύματα είναι μάταιο. Οι δυνάμεις της φύσης θα κάνουν αυτό που είναι να κάνουν. Μόνο οι άνθρωποι που καταλαβαίνουν τις δυνάμεις της φύσης, και το πώς να τις αντισταθμίσουν ή να τις ενισχύσουν ή να τις διατηρήσουν ή να τις αλλάξουν με άλλες φυσικές δυνάμεις, μπορούν να ειπωθεί πως πραγματικά ζουν αρμονικά με τη φύση.
Η επιστήμη, η ορθολογική σκέψη, ο σοφός σκεπτικισμός και η κριτική έρευνα είναι που μας επιτρέπουν να ζούμε σε ολοένα και μεγαλύτερη αρμονία με τη φύση.
Η φύση της παγκόσμιας αγοράς
Υπάρχει, ωστόσο, ένα μέρος της φύσης με το οποίο ζούμε σήμερα αρκετά συγκρουσιακά – κι αυτό είναι η φύση της σύγχρονης κοινωνίας. Ένα κομβικό χαρακτηριστικό αυτής της κοινωνίας είναι η εξάρτηση κάθε ατόμου από τη γνώση και τις παραγωγικές προσπάθειες κυριολεκτικά δισεκατομμυρίων αγνώστων.
Κάθε στιγμή κάθε ημέρας, ο καθένας μας στον σύγχρονο κόσμο απολαμβάνει κάποιο προϊόν, κάποια υπηρεσία, ή κάποια εμπειρία, που καθίσταται δυνατή μόνο επειδή αμέτρητοι άγνωστοι εκτελούν μια σύνθετη σειρά από εκπληκτικά καλοσυντονισμένες ενέργειες, που έχουν μεταξύ των τελικών αποτελεσμάτων τους τα προϊόντα, τις υπηρεσίες, και τις εμπειρίες που είναι κοινός τόπος στη σύγχρονη ζωή. Από το ξυπνητήρι στο smartphone σας που σας ξυπνά το πρωί, στον καφέ και το κρουασάν που απολαμβάνετε για πρωινό και τον υπολογιστή ή τις άλλες ηλεκτρικές συσκευές που χρησιμοποιείτε για να εργαστείτε, στη στέγη πάνω από την κρεβατοκάμαρά σας και τα μαλακά σεντόνια στα οποία κοιμάστε το βράδυ, καταναλώνετε, κάθε μέρα της ζωής σας, μια σταθερή ροή από τους καρπούς της εργασίας δισεκατομμυρίων αγνώστων.
Η απελευθέρωση και ο συντονισμός όλων αυτών των καταπληκτικών παραγωγικών δυνάμεων επιτυγχάνεται μόνο σε ελεύθερες, επιχειρηματικές αγορές. Οι τιμές, τα κέρδη και οι ζημίες προκύπτουν όταν οι καταναλωτές είναι σε μεγάλο βαθμό ελεύθεροι να ξοδέψουν τα χρήματά τους όπως οι ίδιοι κρίνουν, σε αγαθά και υπηρεσίες που προσφέρονται από επιχειρηματίες που είναι σε μεγάλο βαθμό ελεύθεροι να εισέλθουν και να εξέλθουν από διάφορες γραμμές παραγωγής. Αυτές οι τιμές, τα κέρδη και οι ζημίες καθοδηγούν καθημερινά αυτές τις οικονομικές διαδικασίες. Το αποτέλεσμα είναι ο υπέροχα πλούσιος σύγχρονος κόσμος μας.
Και ενώ αυτή η ασύγκριτα περίπλοκη σειρά συντονισμένων ενεργειών δισεκατομμυρίων ατόμων από όλο τον κόσμο δεν είναι απαλλαγμένη από περιστασιακές δυσλειτουργίες, η μαρτυρία για το γεγονός ότι λειτουργεί ομαλά και αξιόπιστα είναι η δική σας τεράστια υλική ευημερία σε συνδυασμό με την άγνοιά σας για τη φύση της λειτουργίας της αγοράς που καθιστά δυνατή την ευημερία σας.
Αυτή η αγνοία αφήνει δυστυχώς την λειτουργία της παγκόσμιας αγοράς ευάλωτη σε άτοπες επιθέσεις. Πάρα πολλοί άνθρωποι θεωρούν τους καρπούς της ως δεδομένους, ή φαντάζονται ότι οι λειτουργίες της είναι πολύ απλούστερες από ό, τι στην πραγματικότητα. Τα αποτελέσματα αυτής της άγνοιας για τη φύση της οικονομίας της αγοράς μπορεί να είναι συντριπτικά.
Πιστεύω ότι δεν θα είχαμε καραντίνες λόγω Covid-19 εάν περισσότεροι άνθρωποι καταλάβαιναν την πολυπλοκότητα της αυθόρμητης τάξης της αγοράς και εκτιμούσαν πλήρως το μέγεθος της υλικής ευημερίας που αυτή η τάξη καθιστά εφικτή. Αυτές οι καραντίνες, και οι παρανοϊκοί φόβοι που τις τροφοδοτούν, καταστρέφουν αδιακρίτως αμέτρητους αόρατους κόμβους εμπορικών αλληλεπιδράσεων. Τα κυβερνητικά διατάγματα ακυρώνουν τους επιχειρηματικούς σχεδιασμούς. Οι εντολές των τοπικών αρχών καταστρέφουν επιχειρήσεις από τη μια μέρα στην άλλη. Οι κυβερνητικές εντολές για εγκλεισμούς - και οι συνεχείς απειλές περί εφαρμογής τους - παρεμποδίζουν σοβαρά την ικανότητα των επιχειρηματιών να καινοτομήσουν, και των προμηθευτών να ανταγωνιστούν μεταξύ τους, ώστε να καλύψουν τις ανάγκες των καταναλωτών. Η αδικαιολόγητη υστερία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των πολιτικών έναντι του Covid αποκόπτει πολλές από τις συνδέσεις που σχηματίζουν τον περίπλοκο ιστό των σχέσεων εφοδιασμού, που είναι απαραίτητες για να έχουμε το ψωμί στο τραπέζι μας και μια στέγη πάνω από το κεφάλι μας.
Η αγορά βέβαια δεν είναι ένα εύθραυστο λουλούδι. Μπορεί να αντέξει αρκετή κατάχρηση χωρίς να μας προδώσει. Αλλά δεν είναι ούτε άφθαρτη. Όταν διατάζονται οι άνθρωποι να απέχουν από πολλές εμπορικές αλληλεπιδράσεις - ειδικά καθώς αυτές οι αυθαίρετες εντολές μεταμορφώνονται από διάρκειας λίγων μόνο εβδομάδων σε εντολές που ενδέχεται να διαρκέσουν για αρκετούς μήνες – οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο εξοντώνουν την παγκόσμια οικονομία.
Κανένα μαζικό γεγονός στη διάρκεια της ζωής μου δεν πλησιάζει τις καραντίνες του Covid ως μια περίσταση στην οποία εμείς οι άνθρωποι επιλέξαμε τόσο ασύγγνωστα και αλαζονικά να ζήσουμε, όχι απλώς σε δυσαρμονία με τη φύση, αλλά σε άμεση και εχθρική αντίθεση μαζί της. Το τελικό κόστος που θα πληρώσουμε για αυτήν την τρέλα θα είναι αστρονομικών διαστάσεων.
***
Ο Donald J. Boudreaux είναι senior fellow στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Έρευνας και στο Πρόγραμμα FA Hayek για τις Εξελιγμένες Σπουδές στη Φιλοσοφία, την Πολιτική και τα Οικονομικά στο Κέντρο Mercatus στο Πανεπιστήμιο George Mason. Είναι επίσης μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Mercatus Center · και καθηγητής οικονομικών και πρώην πρόεδρος του τμήματος οικονομικών στο Πανεπιστήμιο George Mason. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων The Essential Hayek, Globalization , Hypocrites and Half-Wits , και τα άρθρα του εμφανίζονται σε έντυπα όπως η Wall Street Journal, οι New York Times , το US News & World Report, καθώς και σε πολλά επιστημονικά περιοδικά. Γράφει σε ένα blog που ονομάζεται Cafe Hayek και σε μια τακτική στήλη για τα οικονομικά, για την Pittsburgh Tribune-Review. Ο Boudreaux απέκτησε διδακτορικό στα οικονομικά από το Πανεπιστήμιο Auburn και πτυχίο νομικής από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια.