Το πλοίο που μπλόκαρε το Σουέζ έκανε ακριβώς ό,τι κάνουν οι δασμοί κάθε μέρα

 

Άρθρο του Patrick Carol, που δημοσιεύτηκε στο Foundation for Economic Research. Χρόνος ανάγνωσης: 3 λεπτά

«Δεν μπορείς να εκτιμήσεις αυτά που έχεις, μέχρι να τα χάσεις». Αυτό ήταν αλήθεια για το χαρτί υγείας και το απολυμαντικό χεριών πέρυσι, και τον περασμένο μήνα ήταν αλήθεια για τη διώρυγα του Σουέζ.

Πράγματι, η παγκόσμια ναυτιλία βίωσε μια μεγάλη αναστάτωση, αφ’ ότου από ένα τεράστιο φορτηγό πλοίο με το όνομα Ever Given εξώκειλε στη διώρυγα, μπλοκάροντας την κίνηση και προς τις δύο κατευθύνσεις. Βέβαια, το πλοίο παρασύρθηκε από τους ισχυρούς ανέμους στις 23 Μαρτίου και κόλλησε τόσο πολύ, που χρειάστηκαν έξι ημέρες για να μπορέσει να πλεύσει ξανά και να βγει από τη μέση.

Το Σουέζ, φυσικά, είναι μια σημαντική στενωπός για το παγκόσμιο εμπόριο, η οποία συνδέει τη Μεσόγειο Θάλασσα με τον Ινδικό Ωκεανό. Συνήθως, το κανάλι χρησιμοποιείται από 50 πλοία ανά ημέρα , που μεταφέρουν αγαθά αξίας περίπου 400 εκατομμυρίων δολαρίων ανά ώρα. Συνολικά, περίπου το 12% του παγκόσμιου εμπορίου χρησιμοποιεί τη διώρυγα, οπότε είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί αυτό το μπλοκάρισμα ήταν μια τόσο μεγάλη υπόθεση.

Φυσικά, η αναστάτωση αυτή κλόνισε την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, προκαλώντας ελλείψεις και καθυστερήσεις για πολλά καταναλωτικά αγαθά. Οι τιμές του πετρελαίου κυμάνθηκαν επίσης ως αποτέλεσμα του αποκλεισμού, επηρεάζοντας τις τιμές του φυσικού αερίου σε όλο τον κόσμο.

Τα εμπόδια υπάρχουν σε πολλές μορφές

Το σοκ της αλυσίδας εφοδιασμού είναι μια ισχυρή υπενθύμιση του πόσο διασυνδεδεμένη είναι η παγκόσμια οικονομία. Πράγματι, από το αέριο μέχρι τα ρούχα και τα τηλέφωνα, σχεδόν όλα όσα χρησιμοποιούμε προέρχονται από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Η τεράστια πολυπλοκότητα της παγκόσμιας οικονομίας ίσως περιγράφηκε καλύτερα από τον Leonard Read στο διάσημο δοκίμιο του Εγώ, το μολύβι . Εκεί, ο Read μας προκαλεί να φανταστούμε όλα τα υλικά που δημιουργούν ένα απλό μολύβι και όλα τα μέρη από τα οποία προέρχονται: κέδροι από τα δάση του Όρεγκον, γραφίτης από τη Σρι Λάνκα, υλικό γόμας από την Ινδονησία κ.λπ. Όταν το σκεφτείτε λίγο, το παγκόσμιο το εμπόριο είναι πραγματικά ένα θαυμαστό φαινόμενο, και υπήρξε ο πρωταρχικός παράγοντας για την ευημερία που απολαμβάνουμε στη σύγχρονη εποχή.

Τούτου λεχθέντος, τα τεράστια οφέλη που προσφέρει το εμπόριο, σημαίνουν ότι οι φραγμοί στο εμπόριο μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα. Το μπλοκάρισμα του Ever Green ήταν ένα τέλειο παράδειγμα, και η επακόλουθη αναστάτωση στις παγκόσμιες αγορές θα πρέπει να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πόσο καταστροφικά μπορούν να γίνουν τα εμπόδια αυτά.

Όμως, τα εμπορικά εμπόδια συνήθως δεν έχουν τη μορφή ενός τεράστιου πλοίου. Πολύ πιο συχνά, έχουν τη μορφή εμπορικών περιορισμών που επιβάλλονται από τα κράτη, όπως οι δασμοί, οι εμπορικές κυρώσεις και τα εμπάργκο.

Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, εφαρμόζονται δασμοί για τη ζάχαρη, με σκοπό την προστασία των εγχώριων παραγωγών ζάχαρης. Όπως αναφέρει  το Ινστιτούτο Cato , «μια περιορισμένη ποσότητα ακατέργαστης και ραφιναρισμένης ζάχαρης ... επιτρέπεται να εισάγεται αφορολόγητα, ή στην τιμή των 0,625 σεντ ανά λίβρα. Κάθε ποσότητα ζάχαρης που εισάγεται πέραν της αυτής της ποσόστωσης, εν τω μεταξύ, υπόκειται σε δασμό 15,36 σεντ ανά λίβρα για ακατέργαστη ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο και 16,21 σεντ ανά λίβρα για ραφιναρισμένη ζάχαρη. Για να το θέσουμε σε ένα συγκριτικό πλαίσιο, η παγκόσμια τιμή της ραφιναρισμένης ζάχαρης το 2017 γενικά κυμάνθηκε μεταξύ 17 σεντ και 25 σεντ ανά λίβρα.»

Έτσι, ανάλογα με την τιμή, ο φορολογικός συντελεστής που σχετίζεται με την εισαγωγή επιπλέον ζάχαρης μπορεί να κυμαίνεται από 65% έως 95%.

Και αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Υπάρχει επίσης ένας δασμός του 127% στους κινεζικούς συνδετήρες (ναι, στους συνδετήρες) για την προστασία των αμερικανών κατασκευαστών συνδετήρων. Ο κονσερβοποιημένος τόνος από τον Ισημερινό θα σας κοστίσει επίσης ένα επιπλέον 35% σε δασμούς , τα αθλητικά παπούτσια από ξένες χώρες έχουν 20% δασμούς , οι εισαγωγές καπνού φορολογούνται βαριά, κλπ ... έχετε πάρει μια ιδέα. Μια ολόκληρη σειρά βιομηχανιών έχουν αυτούς τους περιορισμούς στις εισαγωγές, και όλοι αυτοί οι περιορισμοί χρησιμεύουν στην προστασία των εγχώριων παραγωγών, αλλά μόνο εις βάρος των εγχώριων καταναλωτών, οι οποίοι , ως αποτέλεσμα, πρέπει να πληρώσουν υψηλότερες τιμές.

Δυστυχώς, δεδομένου ότι αυτές οι ομάδες ειδικών συμφερόντων τείνουν να είναι μάλλον ανένδοτες για τη διατήρηση των ημι-μονοπωλίων τους, οι δασμοί που τα προστατεύουν τείνουν να είναι πολύ γερά σφηνωμένοι, όπως ήταν το Ever Given στο κανάλι. Αλλά σε αντίθεση με το φορτηγό πλοίο, αυτά τα εμπόδια στο εμπόριο είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατα, οπότε συνήθως δεν βλέπουμε τις επιζήμιες επιπτώσεις τους.

Αυτή η αντίστιξη, πραγματικά, είναι που κάνει αυτήν την ιστορία τόσο συναρπαστική. Εδώ είχαμε μια έντονη οπτική αναπαράσταση ενός εμποδίου στο εμπόριο με τη μορφή φορτηγού πλοίου. Οι εικόνες του τεράστιου πλοίου που έμοιαζε με τείχος, μεταδόθηκαν σε όλον τον κόσμο, και όλοι το είδαμε φυσικά ως ένα εμπόδιο στη διαδικασία που μας φέρνει ευημερία. Ωστόσο, ενώ τα ειδικά πληρώματα εργάστηκαν ακούραστα για να ξεκολλήσουν το πλοίο, σπανίως αναλογιζόμαστε τους δασμούς που, στην πάροδο του χρόνου, αναμφίβολα έχουν παρεμποδίσει το εμπόριο σε μακράν μεγαλύτερο βαθμό. Ο αντίκτυπός τους απλώς δεν ήταν ποτέ αρκετά ορατός, ώστε να τραβήξει την προσοχή του κόσμου.

Και η μεγαλύτερη ειρωνεία είναι ότι οι κυβερνήσεις που σε όλο τον κόσμο βγήκαν και υπογράμμισαν την ανάγκη να βγει από τη μέση το φυσικό εμπόδιο, φαινομενικά αγνοούν το γεγονός ότι συνήθως υπερθεματίζουν στα δικά τους νομοθετικά εμπόδια στο εμπόριο, που εμποδίζουν πολύ περισσότερο από ό,τι θα μπορούσε να κάνει ποτέ το Ever Given.

Ο αντίκτυπος των εμπορικών φραγμών

Ο Henry Hazlitt χρησιμοποιεί την αναλογία ενός τείχους για να μιλήσει για τους εμπορικούς φραγμούς στο διαχρονικό βιβλίο του Economics in One Lesson [σ.σ. κυκλοφορεί στα ελληνικά με τίτλο «Οικονομικά σε ένα μάθημα»]. «Γιατί η ανέγερση δασμολογικών τειχών έχει το ίδιο αποτέλεσμα με την ανέγερση πραγματικών τειχών», γράφει ο Hazlitt. Εδώ, φυσικά, η αναλογία μας είναι με ένα πλοίο, αλλά το θέμα είναι ουσιαστικά το ίδιο. Ο Hazlitt συνεχίζει:

«Είναι σημαντικό για τους συνηγόρους του προστατευτισμού να χρησιμοποιούν συνήθως μια πολεμική διάλεκτο. Μιλούν για την «απώθηση της εισβολής» ξένων προϊόντων. Και τα μέσα που προτείνουν στο δημοσιονομικό πεδίο είναι σαν κι εκείνα του πεδίου της μάχης. Οι δασμολογικοί φραγμοί που τίθενται για να απωθήσουν αυτήν την εισβολή είναι όπως οι παγίδες, τα χαρακώματα, και οι περιφράξεις με συρματόπλεγμα που δημιουργήθηκαν για να απωθήσουν ή να επιβραδύνουν την απόπειρα εισβολής από έναν ξένο στρατό. Και όπως ο ξένος στρατός αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει πιο ακριβά μέσα για να ξεπεράσει αυτά τα εμπόδια – μεγαλύτερα τανκς, ανιχνευτές ναρκών, σώματα μηχανικών για την κοπή καλωδίων, οχύρωση ποταμών και κατασκευή γεφυρών - έτσι πρέπει να αναπτυχθούν πιο ακριβά και αποτελεσματικά μέσα μεταφοράς, για να ξεπεράσουν τα δασμολογικά εμπόδια.»

Το πρόβλημα με τα εμπόδια είναι ότι είναι δύσκολο να τα υπερπηδήσει κανείς. Αυτό είναι άλλωστε που τα καθιστά εμπόδια. Με το Ever Given κολλημένο στο Σουέζ, για παράδειγμα, τα πλοία έπρεπε να κινούνται γύρω από το νότιο άκρο της Αφρικής, καθιστώντας τα ταξίδια τους πολύ πιο μακρά και πιο ακριβά.

Αλλά, αν ο στόχος μας είναι να διευκολύνουμε την ταχεία κίνηση, η ανέγερση εμποδίων είναι μάλλον αντιπαραγωγική. Όπως γράφει ο Hazlitt, «από τη μία πλευρά, προσπαθούμε να μειώσουμε το κόστος μεταφοράς μεταξύ Αγγλίας και Αμερικής, ή Καναδά και Ηνωμένων Πολιτειών, αναπτύσσοντας ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά πλοία, καλύτερους δρόμους και γέφυρες, καλύτερες μηχανές και φορτηγά αυτοκίνητα. Από την άλλη πλευρά, ακυρώνουμε αυτές τις επενδύσεις στην αποτελεσματική μεταφορά, με δασμούς που καθιστούν εμπορικά ακόμη πιο δύσκολη τη μεταφορά αγαθών από ό,τι πριν. Καθιστούμε κατά 1 $ φθηνότερη την αποστολή των πουλόβερ και, στη συνέχεια, αυξάνουμε την τιμή τους κατά 2 $, για να αποτρέψουμε την αποστολή των πουλόβερ. Μειώνοντας το φορτίο που μπορεί να μεταφερθεί επικερδώς, μειώνουμε την αξία της επένδυσης στην αποδοτικότητα των μεταφορών.»

Το θέμα είναι ότι οι φραγμοί στο εμπόριο καταλήγουν πάντα να βλάπτουν τους καταναλωτές, είτε είναι φυσικά είτε νομικά πρόσωπα. Αλλά ελπίζουμε, τώρα που έχουμε δει όλοι πόσο ενοχλητικό μπορεί να είναι ένα φυσικό εμπόδιο, ότι θα καταφέρουμε να στρέψουμε την προσοχή μας και στην άρση των άλλων, αόρατων εμποδίων που κρατούν πίσω την παγκόσμια οικονομία.

Μακάρι να υπήρχε ένας τρόπος να γίνουν τόσο εμφανή όσο ένα φορτηγό πλοίο.

***

Ο  Patrick Carol έχει πτυχίο Χημικού Μηχανικού από το Πανεπιστήμιο του Waterloo και είναι συνεργάτης στο Ίδρυμα Οικονομικής Εκπαίδευσης (FEE).