Η βιβλιοκριτική του Τζορτζ Όργουελ το 1944 για το «Ο δρόμος προς την δουλεία» του Χάγιεκ είναι μόνο μια ένδειξη ότι ο πρώην σοσιαλιστής ήταν ένας εκκολαπτόμενος φιλελεύθερος.
Άρθρο του Lawrence Reed που δημοσιεύτηκε στις 17 Αυγούστου 2021 από το Foundation for Economic Research. Χρόνος ανάγνωσης 5'.
Όταν η Φάρμα των Ζώων του Τζορτζ Όργουελ εκδόθηκε για πρώτη φορά στις 17 Αυγούστου 1945, ο Β 'Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη είχε τερματιστεί μόλις τρεις μήνες πριν. Θα τελείωνε στον Ειρηνικό σε λίγες μέρες. Η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ακόμη σύμμαχοι με τη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν. Το να γράφεις άσχημα πράγματα για το καθεστώς στη Μόσχα δεν ήταν πολιτικά ορθό.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, τέσσερις διαφορετικοί εκδότες απέρριψαν το βιβλίο πριν ο Όργουελ βρει κάποιον πρόθυμο να του δώσει την ευκαιρία (ο οίκος Secker and Warburg ). Ένα μυθιστόρημα για μια εξέγερση σ’ ένα αγρόκτημα στο οποίο τα ζώα ανατρέπουν τους ανθρώπους στο όνομα της ισονομίας, απλά για να εκφυλιστούν σε μια αιματηρή τυραννία, είχε ως στόχο τον σοβιετικό «εργατικό παράδεισο».
Για έναν άλλο λόγο, παραλίγο ο κόσμος να στερηθεί εντελώς το Animal Farm . Όταν μια γερμανική βόμβα έπληξε το σπίτι του Όργουελ στο Λονδίνο το 1944, φοβήθηκε ότι το χειρόγραφο χάθηκε για πάντα μέχρι που για καλή του τύχη το βρήκε στα συντρίμμια, άθικτο.
Ο Όργουελ είναι γνωστός σήμερα κυρίως για το Animal Farm και τον δυστοπικό του εφιάλτη, το 1984 . Και τα δύο βιβλία απεικονίζουν κοινωνίες -μια τετράποδη και μια δίποδη- στις οποίες η αλήθεια και η ελευθερία ελέγχονται από μια συγκεντρωτική εξουσία, πασπαλισμένες κυνικά με καλές προθέσεις και υποσχέσεις για ισότητα.
Ο Τζορτζ Όργουελ, προς τιμήν του, ήταν φίλος της ελευθερίας του λόγου και του Τύπου και ένας αμείλικτος εχθρός του ολοκληρωτισμού και της λογοκρισίας. Θα ανατρίχιαζε αν τον κατηγορούσατε ως κομμουνιστή. Αλλά αν τον αποκαλούσατε σοσιαλιστή, μπορεί να σας ευχαριστούσε, και στη συνέχεια να εξέφραζε αντιρρήσεις για τα αυταρχικά πράγματα που θέλουν να κάνουν οι σοσιαλιστές.
Για να δώσουμε μια αναλογία από τα τρέχοντα γεγονότα, αυτό δεν απέχει πολύ από το να δηλώσει κάποιος: «Δεν μου αρέσει ο COVID, αλλά δεν με ενοχλεί η Δέλτα παραλλαγή του».
Με άλλα λόγια, ο Όργουελ δεν θα μπορούσε ποτέ να καταφέρει να εκτιμήσει πλήρως αυτό το ιστορικό γεγονός: Η συγκέντρωση εξουσίας για οποιονδήποτε λόγο είναι εγγενώς επικίνδυνη. Σαγηνεύει και διαφθείρει. Δεν καθίσταται ακίνδυνη από τον κανόνα της πλειοψηφίας ή από τη στομφώδη ρητορική όσων την ασκούν.
Μέχρι τον πρόωρο θάνατό του από φυματίωση σε ηλικία 46 ετών το 1950, ο Όργουελ δεν απαρνήθηκε ποτέ την προσωπική του αγάπη για τον «δημοκρατικό σοσιαλισμό ». Για να το πούμε διαφορετικά, δεν κατάλαβε ότι στην πράξη, η δεύτερη λέξη (σοσιαλισμός) θα είναι πάντα σε πόλεμο με την πρώτη (δημοκρατικός) - επειδή αυτό κάνει η συγκεντρωτική εξουσία από τη φύση της.
Πόσες ακόμη φορές πρέπει να γίνουμε μάρτυρες σοσιαλιστών που έρχονται στην εξουσία μέσω δημοκρατικών διαδικασιών και στη συνέχεια παραμένουν στην εξουσία με αντιδημοκρατικά μέσα; Η ιστορία της Λατινικής Αμερικής είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα, από τον Ούγκο Τσάβες και τον Νικολάς Μαδούρο στη Βενεζουέλα μέχρι τον Ντανιέλ Ορτέγκα στη Νικαράγουα. Και μην ξεχνάτε ότι στην Ευρώπη, ο εθνικο-σοσιαλιστής Αδόλφος Χίτλερ συμμετείχε στις εκλογές μέχρι να φτάσει στην κορυφή και να αποφασίσει ότι οι εκλογές του ήταν ενοχλητικές.
Εδώ, στις ΗΠΑ, δεν είναι τυχαίο ότι οι ίδιοι «δημοκρατικοί σοσιαλιστές» που ζητούν οικονομική ισότητα και πολλά «δωρεάν πράγματα» από την κυβέρνηση, είναι επίσης σύμμαχοι με την κουλτούρα ακύρωσης (cancel cultur) που επιδιώκει να φιμώσει τους πάντες.
Κάποιοι θα μπορούσαν να πουν ότι ο Όργουελ ήταν αφελής ως προς αυτό. Προτιμώ να τον βλέπω ως ένα έργο σε εξέλιξη, ως έναν άνθρωπο βασικά ειλικρινή και ακέραιο, που αργά ή γρήγορα θα αντιλαμβανόταν ότι ένα κι ένα κάνουν δύο. Ένα σημάδι της πνευματικής του πρόοδου σε αυτό το θέμα είναι το παρακάτω απόσπασμα από την κριτική του το 1944 για το Ο Δρόμος προς τη Δουλεία του FA Hayek :
Η διατριβή του καθηγητή Χάγιεκ είναι ότι ο σοσιαλισμός οδηγεί αναπόφευκτα στον δεσποτισμό και ότι στη Γερμανία οι ναζί κατάφεραν να πετύχουν επειδή οι σοσιαλιστές είχαν ήδη κάνει το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς για λογαριασμό τους, ειδικά το πνευματικό έργο της αποδυνάμωσης της επιθυμίας για ελευθερία. Θέτοντας ολόκληρη την ανθρώπινη ζωή υπό τον έλεγχο του κράτους, ο Σοσιαλισμός δίνει αναγκαστικά δύναμη σε ένα εσωτερικό κύκλωμα γραφειοκρατών, οι οποίοι σχεδόν σε κάθε περίπτωση θα είναι άνθρωποι που θέλουν την εξουσία για την εξουσία, και δεν θα σταματήσουν σε τίποτα προκειμένου να την διατηρήσουν. Η Βρετανία, λέει, ακολουθεί τώρα τον ίδιο δρόμο με τη Γερμανία, με την αριστερή διανόηση στην εμπροσθοφυλακή και το Κόμμα των Tory να είναι μια καλή δεύτερη εναλλακτική. Η μόνη σωτηρία βρίσκεται στην επιστροφή σε μια απρογραμμάτιστη οικονομία, στον ελεύθερο ανταγωνισμό και στην έμφαση στην ελευθερία και όχι στην ασφάλεια. Στην αρνητική κριτική της διατριβής του καθηγητή Χάγιεκ υπάρχει μεγάλη αλήθεια. Οφείλουμε να λέμε διαρκώς ότι ο κολεκτιβισμός δεν είναι εγγενώς δημοκρατικός αλλά, αντιθέτως, δίνει σε μια τυραννική μειοψηφία τόσες εξουσίες, που οι Ισπανοί Ιεροεξεταστές δεν είχαν καν ονειρευτεί.
Αν είχε ζήσει άλλα 30 χρόνια, ο Όργουελ θα είχε δει τον δημοκρατικό σοσιαλισμό να ακρωτηριάζει την πατρίδα του Βρετανία σε ένα καθεστώς «Άγγλου Ασθενή της Ευρώπης», κάνοντας αναγκαία την επανάσταση της Θάτσερ που τον αναίρεσε εν μέρει.
Στο δοκίμιό του για το FEE το 2016, « Η μοιραία έλξη του Όργουελ προς τον δημοκρατικό σοσιαλισμό », ο Τζόι Κλαρκ επισημαίνει ότι «ο Τζορτζ Όργουελ δεν διαβάζεται σήμερα για τις οικονομικές του γνώσεις. Όχι, διαβάζεται για τα έντονα ηθικά ένστικτά του και την πνευματική του ακεραιότητα».
Αν είχε ζήσει μια ακόμη δεκαετία, νομίζω ότι ο Όργουελ θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί σε έναν πολύ στοχαστικό φιλελεύθερο. Ελπίζοντας ότι μια σοσιαλιστική κοινωνία θα μπορούσε να είναι ελεύθερη και δημοκρατική και να παραμείνει τέτοια, εξέφραζε απλά ευσεβείς πόθους, και απλά χρειαζόταν λίγο περισσότερο χρόνο για να ωριμάσει και να συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα. Είχε την στοιχειώδη ακεραιότητα, πιστεύω, που θα τον έβαζε τελικά στο σωστό δρόμο.
Όπως θα μπορούσε κανείς να υποθέσει για έναν άνδρα με αντιφατικές πεποιθήσεις, ο Όργουελ εμφάνισε κάποιες ιδέες που ένας σοσιαλιστής θα μπορούσε να ενστερνιστεί και άλλες που θα μπορούσε να τις υποστηρίξει ένας μη σοσιαλιστής. Ήταν πολύ πιο εύγλωττος στην έκφραση μη σοσιαλιστικών απόψεων, υποδεικνύοντας ίσως ότι μια λανθάνουσα πνευματική ειλικρίνεια έλαμπε μέσα από την ομίχλη. Μοιράζομαι μερικές από αυτές τις ιδέες με τους αναγνώστες εδώ.
Καθώς τις διαβάζετε, αναρωτηθείτε: «Αν ένας άνθρωπος μπορούσε να γράψει με τέτοια σοφία, δεν ήταν θέμα χρόνου -και σκέψης- να ασπαστεί την ελευθερία, το περιορισμένο κράτος και τις ελεύθερες αγορές;»
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να καταστρέψετε τους ανθρώπους είναι να αρνηθείτε και να εξαλείψετε τη δική τους κατανόηση της ιστορίας τους.
_____
Αυτοί οι άνθρωποι δεν βλέπουν ότι αν ενθαρρύνεις τις ολοκληρωτικές μεθόδους, μπορεί να έρθει η στιγμή που θα χρησιμοποιηθούν εναντίον σου αντί υπέρ σου.
_____
Εκτός από αυτό, υπάρχει η φοβερή - η πραγματικά ανησυχητική - επικράτηση των παλαβών, όπου οι Σοσιαλιστές είναι συγκεντρωμένοι. Μερικές φορές δημιουργείται η εντύπωση ότι οι απλές λέξεις « Σοσιαλισμός » και « Κομμουνισμός » προσελκύουν με μαγνητική δύναμη κάθε χίπη, γυμνιστή, σανδαλοφορεμένο, σεξομανή, κομπογιαννίτη «φυσικών θεραπειών», πασιφιστή και φεμινιστή στην Αγγλία.
_____
Οδηγούμαστε σχεδόν υποχρεωτικά στο κυνικό συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι είναι αξιοπρεπείς μόνο όταν είναι ανίσχυροι.
_____
Είναι πολύ πιθανό να φτάνουμε σε μια εποχή κατά την οποία δύο συν δύο θα κάνουν πέντε όταν το λέει ο Αρχηγός.
_____
Κάτι λάθος υπάρχει σε ένα καθεστώς που απαιτεί μια πυραμίδα πτωμάτων κάθε λίγα χρόνια.
_____
Ο πραγματικός διαχωρισμός δεν είναι μεταξύ συντηρητικών και επαναστατών αλλά μεταξύ εξουσιαστών και ελευθεριακών.
_____
Αν η ελευθερία σημαίνει κάτι, σημαίνει το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτά που δεν θέλουν να ακούσουν.
_____
Οι απειλές για την ελευθερία του λόγου, του τύπου και της δράσης, αν και συχνά ασήμαντες μεμονωμένα, είναι σωρευτικές ως προς την επίδρασή τους και, αν δεν ελεγχθούν, οδηγούν σε γενική ασέβεια των δικαιωμάτων του πολίτη.
_____
Διαφωνώ πάντως, όταν οι άνθρωποι καταλήγουν να λένε ότι μπορούμε να πολεμήσουμε τον κομμουνισμό, τον φασισμό ή ό,τι άλλο, μόνο αν αναπτύξουμε έναν ισοδύναμο φανατισμό. Θεωρώ ότι κάποιος νικά τον φανατικό ακριβώς επειδή δεν είναι ο ίδιος φανατικός, αλλά αντίθετα χρησιμοποιεί τη νοημοσύνη του.
_____
Αυτό που χρειάζεται είναι το δικαίωμα να δημοσιεύει κανείς αυτό που πιστεύει ότι είναι αληθινό, χωρίς να χρειάζεται να φοβάται τον εκφοβισμό ή τον εκβιασμό από οποιαδήποτε πλευρά.
_____
Θυμηθείτε ότι η ατιμία και η δειλία πάντα πληρώνονται. Μην φανταστείτε ότι μπορείτε για χρόνια ολόκληρα να είστε ο προπαγανδιστής του σοβιετικού καθεστώτος, ή οποιουδήποτε άλλου καθεστώτος, και στη συνέχεια να επιστρέψετε ξαφνικά στην ψυχική ευπρέπεια. Μια φορά πόρνη, για πάντα πόρνη.
_____
Ένα ολοκληρωτικό κράτος είναι στην πραγματικότητα μια θεοκρατία, και η κυρίαρχη κάστα του, για να διατηρήσει τη θέση της, πρέπει να θεωρείται αλάνθαστη. Αλλά δεδομένου ότι, στην πράξη, κανείς δεν είναι αλάνθαστος, είναι συχνά απαραίτητο να αναδιατάξουμε γεγονότα του παρελθόντος για να δείξουμε ότι αυτό ή εκείνο το λάθος δεν έγινε ή ότι αυτός ή αυτός ο φανταστικός θρίαμβος συνέβη πραγματικά. Στη συνέχεια, και πάλι, κάθε σημαντική αλλαγή στην πολιτική απαιτεί μια αντίστοιχη αλλαγή δόγματος και μια επανεκτίμηση σημαντικών ιστορικών προσώπων.
-------------------------------------------------------------
Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:
Γιατί η προειδοποίηση του Τζορτζ Όργουελ για την « Αυτολογοκρισία » είναι πιο σχετική από ποτέ του Μπραντ Πόλουμπο
10 πράγματα που δεν ξέρατε ποτέ για το 1984 του Όργουελ από την Άννα Μάθιου
Η μοιραία έλξη του Όργουελ στο δημοκρατικό σοσιαλισμό του Τζόι Κλαρκ