Yπάρχει ακόμα χρόνος για να δουν οι πολίτες τις κολοσσιαίες αποτυχίες του διογκωμένου, γραφειοκρατικού κράτους, που αποτελείται από ανθρώπους που πληρώνουν ένα ελάχιστο -ή και καθόλου- τίμημα εάν κάνουν λάθη προκαλώντας οικονομικό και υγειονομικό όλεθρο
«Ένας άντρας περπατά κατά μήκος ενός ανατριχιαστικά ήσυχου, κάποτε πολυσύχναστου δρόμου με κλειστά καταστήματα και πυρπολημένα οχήματα. Κάποιες από τις βιτρίνες είναι προστατευμένες με σανίδες, άλλες είναι πιτσιλισμένες με κόκκινο χρώμα στα τζάμια, όπως το αίμα στο παρμπρίζ ενός τρακαρισμένου αυτοκινήτου. Μερικά από τα καταστήματα έχουν πέσει θύματα λεηλασίας, τα θραύσματα από γυαλί στο έδαφος, μια διαμαντένια λάμψη που θυμίζει το πρόσφατο χάος. Ο πρωταγωνιστής μας παίρνει μια βαθιά ανάσα. Ο ήχος της ακούγεται καθαρά στην απέραντη σιωπή. Εκπνέει αργά τον αέρα και συνεχίζει να περπατά. Τα ρουθούνια του τσούζουν. Εντοπίζει μιαν οικεία μυρωδιά στον αέρα: κάτι καίγεται. Τα αυτιά του συστρέφονται καθώς ακούει τον μακρινό βρυχηθμό ενός όχλου, ο όγκος του οποίου αυξάνεται με κάθε βήμα που κάνει. Βλέπει στο βάθος μια φλογερή πορτοκαλί λάμψη να μεγαλώνει. H φωτιά που μαίνεται εδώ και μήνες, συνεχίζει να εξαπλώνεται.»
Η παραπάνω σκηνή μπορεί να μοιάζει με τον πρόλογο ενός μυθιστορήματος Αποκαλυπτικής καταστροφής του Stephen King. Αλλά θα μπορούσε εύκολα να είναι μια μείξη σκηνών από το 2020: στιγμές που αντλήθηκαν από μια εφιαλτική χρονιά – την οποία οι περισσότεροι από εμάς θα χαρούμε να αφήσουμε πίσω μας.
Και καθώς χώρες σε ολόκληρη την Ευρώπη και ορισμένες Πολιτείες των ΗΠΑ κινούνται προς ένα δεύτερο κύμα εγκλεισμών για χάρη του covid, αξίζει να προβληματιστούμε για αυτά που έχουμε συναντήσει μέχρι στιγμής σε αυτή τη σουρεαλιστική χρονιά, και να διερευνήσουμε τον παραλογισμό ενός δεύτερου εγκλεισμού.
«Μείνετε στο σπίτι. Φορέστε μάσκα. Ακούτε την επιστήμη.»
Εάν είχα ένα δολάριο για κάθε φορά που άκουσα ή είδα αυτές τις τρεις σύντομες φράσεις στο διαδίκτυο και στην πραγματική ζωή, θα είχα αρκετά χρήματα, αν και βεβαίως δεν θα ήμουν πλούσιος. Πιθανότατα όμως θα ήμουν σε καλύτερη θέση από πολλές μικρές επιχειρήσεις που τις πέταξαν στην τρικυμισμένη θάλασσα οι κυβερνώντες τους, για να τους πετάξουν μετά ένα θλιβερό σωσίβιο οι ίδιοι άνθρωποι που τους τσάκισαν εξ αρχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σωσίβιο δεν αποδείχτηκε αρκετό για να σώσει μερικούς από το να βυθιστούν στα σκοτεινά βάθη - με πολλούς ακόμη να έπονται.
Ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να εξετάσουμε αυτές τις τρεις, επαναλαμβανόμενες σε σημείο ναυτίας, φράσεις:
Μείνετε στο σπίτι. Αυτή ήταν και εξακολουθεί να είναι η εντολή που δόθηκε από πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, που είπαν στους πολίτες τους ότι θα έπρεπε να βγαίνουν έξω μόνο εάν είναι «απαραίτητο» ή για μια ελαφριά άσκηση. Περιορίζει το πόσο μακριά μπορείτε να ταξιδέψετε (στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, πρέπει να βρίσκεστε σε ακτίνα πέντε χιλιομέτρων από το σπίτι σας) και το πόσα άτομα από άλλα νοικοκυριά μπορείτε να προσκαλέσετε στην ιδιόκτητη ακίνητη περιουσία σας (και πάλι, στην Ιρλανδία αυτός ο αριθμός είναι μηδέν τη στιγμή που γράφεται το παρόν άρθρο, και αυτό περιλαμβάνει την μπροστινή και την πίσω αυλή σας). Πρόστιμα, δημόσια καταισχύνη (μην τολμήσετε να αμφισβητήσετε αυτά τα μέτρα ή να λάβετε μέρος σε διαμαρτυρίες κατά του εγκλεισμού!) και μια κηλιδωμένη φήμη περιμένουν όσους παραβιάζουν αυτούς τους κανόνες.
Φορέστε μάσκα. Ενώ ο γράφων δεν έχει προσωπικά κανένα πρόβλημα να φορέσει μάσκα εάν ο ιδιοκτήτης μιας επιχείρησης το ζητήσει, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι χρόνια επιστημονικών αναλύσεων σχετικά με την αποτελεσματικότητα των μασκών, όταν πρόκειται για την παρεμπόδιση της εξάπλωσης μολυσματικών αναπνευστικών ασθενειών όπως η γρίπη, έχουν δείξει ότι είναι αμελητέα. Μεταβείτε στον ιστότοπο του CDC (Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) αυτή τη στιγμή και θα διαβάσετε ότι «δεν μπορεί να γίνει σύσταση αυτή τη στιγμή για τη χρήση μάσκας στην κοινότητα από ασυμπτωματικά άτομα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο επιπλοκών, για την πρόληψη έκθεσης σε ιούς της γρίπης.» Παρ' ό,τι ο Covid-19 και η γρίπη είναι παρόμοιες ασθένειες, προέρχονται από διαφορετικούς ιούς, και ο πρώτος είναι πιο μολυσματικός από τον δεύτερο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι Η επιστήμη γύρω από τις μάσκες εξακολουθεί να αμφισβητείται από ειδικούς , και μάλιστα υποστηρίζεται ότι η χρήση μάσκας μπορεί να ενισχύσει την εξάπλωση του ιού, επειδή οι άνθρωποι μπορεί έτσι να έχουν χαμηλότερη επίγνωση της κοινωνικής απόστασης, ενώ αγγίζουν τη μύτη και το στόμα τους περισσότερο από ό,τι όταν δεν την φορούν.
Αλλά ακόμη και αν αποδεχθούμε ότι οι μάσκες είναι σίγουρα αποτελεσματικές στην επιβράδυνση της εξάπλωσης της νόσου - όπως πράγματι ισχυρίστηκαν οι πρόσφατες μελέτες - η υπερβολική αυτοπεποίθηση και οι ανακολουθίες από εμπειρογνώμονες και δημόσια πρόσωπα καθ' όλο το διάστημα της πανδημίας, έχουν κλονίσει την εμπιστοσύνη του κοινού, για να το θέσουμε κομψά. Για παράδειγμα, ο Αμερικανός αρμόδιος τον Φεβρουάριο έκανε έκκληση τους πολίτες λέγοντας «ΣΤΑΜΑΤΗΣΤΕ ΝΑ ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ ΜΑΣΚΕΣ!», προσθέτοντας ότι δεν ήταν αποτελεσματικές στο να προστατέψουν το ευρύ κοινό από το να κολλήσει κορωνοϊό. Ακόμα και μέχρι το Μάρτιο, ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Bill de Blasio έλεγε στους κατοίκους «συνεχίστε τη ζωή σας» και «βγείτε έξω στην πόλη παρά τον κορωνοϊό», ενώ ο επικεφαλής υγειονομικός αξιωματούχος του Ηνωμένου Βασιλείου έλεγε στους Βρετανούς κατοίκους να μην φορούν μάσκες . Εν τω μεταξύ, ο ΠΟΥ και το CDC αμφισβήτησαν τη χρήση μάσκας κατά τους πρώτους μήνες της επιδημίας. Ενώ τα πράγματα μπορεί να έχουν αλλάξει τους τελευταίους μήνες λόγω των προαναφερθεισών νέων μελετών, εξακολουθούμε να έχουμε χώρες όπως η Σουηδία που δεν υποχρεώνουν τους πολίτες στη χρήση μάσκας καθώς πλησιάζουμε στο τέλος αυτής της περίεργης χρονιάς (σημείωση: ο ημερήσιος αριθμός των θανάτων από covid-19 της Σουηδίας δεν έχει αυξηθεί πάνω από τον αριθμό δέκα από τα μέσα Ιουλίου, και από τότε γενικά ήταν κάτω των πέντε ανά ημέρα ). Μπορείτε ειλικρινά να κατηγορήσετε τους πολίτες επειδή είναι λίγο επιφυλακτικοί με εκείνους που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας;
Ακούτε την επιστήμη. Για να καταλήγει με τόση έμφαση (και ενοχλητική συγκατάβαση), θα ελπίζατε ότι το άτομο που εκστομίζει αυτή την πατερναλιστική φράση έχει την επιστήμη με το μέρος του. Ωστόσο, όπως δήλωσε τον Απρίλιο ένας από τους πιο πεπειραμένους επιδημιολόγους στον κόσμο, ο Johan Giesecke, σύμβουλος της σουηδικής κυβέρνησης : Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Βρετανίας για τους εγκλεισμούς δεν βασίζονται σε επιστημονικά στοιχεία. Και στη συνέχεια, μπορούμε να θυμηθούμε την διαβόητη πλέον μελέτη με επικεφαλής τον Neil Ferguson, η οποία έκρινε ότι μέχρι και 500.000 ζωές θα μπορούσαν να χαθούν, μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι το μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε για τη μελέτη ήταν ξεπερασμένο, και έτσι οι αριθμοί είχαν διογκωθεί σε δραματικά επίπεδα. Αν έχει κάποιο νόημα πλέον, ο Fergusson πάλι, είχε δηλώσει το 2005 ότι 150 έως 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν από τη γρίπη των πτηνών. Ο αριθμός των θανάτων από τη γρίπη των πτηνών μεταξύ 2003 και 2009 ήταν παγκοσμίως… 282. Ακούτε λοιπόν την επιστήμη. Σταματήστε να είστε κακοί άνθρωποι. Ακούτε τους ειδικούς και μην τους αμφισβητείτε. Ποτέ .
Οι υπέρμαχοι των εγκλεισμών είναι de facto υπέρμαχοι της ύφεσης
Μια άλλη διαδεδομένη φράση που κυκλοφόρησε αρκετά τους τελευταίους εννέα μήνες ήταν η εξής:«είναι λάθος να βάζουμε την οικονομία πάνω από την κοινωνία.» Αυτή η δήλωση θυμίζει τα διάσημα λόγια του F.A. Hayek για τους σοσιαλιστές: τα άτομα που δεν καταλαβαίνουν τα οικονομικά, δεν μπορούν να καταλάβουν το πώς λειτουργούν οι κοινωνίες και οι αγορές. Οι οικονομίες είναι ουσιαστικά κοινωνίες, και οι κοινωνίες είναι ουσιαστικά οικονομίες. Μια υγιέστερη οικονομία ευνοεί μια υγιέστερη κοινωνία. Φυσικά, θα εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα που προκαλούνται από την κακή κυβερνητική πολιτική (π.χ., τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών), την ατομική συμπεριφορά (π.χ. κακές επιλογές) και τις ατυχίες της ζωής (που μπορούν να ανακουφιστούν από δίκτυα υποστήριξης και φιλανθρωπικά ιδρύματα). Οι κοινωνίες θα έχουν πάντα προβλήματα: οι ουτοπίες είναι ανέφικτες.
Ζητώντας οι άνθρωποι απαγορευτικά μέτρα, προξενούν ουσιαστικά μια ύφεση . Και με την ύφεση έρχονται αμέτρητα κοινωνικά δεινά - σε περίπτωση που αυτό δεν έχει ήδη αποδειχθεί από τις υφέσεις του παρελθόντος. Εάν τα μέτρα του κράτους έχουν στόχο τη διασφάλιση της ευημερίας του λαού, το να βυθίζεται μια χώρα σε ύφεση και συσσώρευση χρέους είναι σίγουρα ένας παράξενος τρόπος να την επιτύχει. Σε εθνικό επίπεδο, οι εγκλεισμοί και η ύφεση προκαλούν μερικές φορές ανεπανόρθωτες ζημίες στα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων, την ψυχική τους υγεία και τη σωματική τους ευεξία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα εκτεταμένα lockdown αναμένεται να επιδεινώσουν πολύ την εμφάνιση λιμών στον τρίτο κόσμο , με «την πείνα που προκαλείται από τα μέτρα για τον ιό να συνδέεται με 10.000 θανάτους παιδιών κάθε μήνα». Με τραγωδίες σαν κι αυτές, οι καραντίνες είναι πράγματι ένας παράξενος τρόπος να προστατευθούν οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι.
Η ανηθικότητα των εγκλεισμών
Πανδημίες όπως ο covid-19 είναι ασυνήθιστες για την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το να είσαι 100% προετοιμασμένος γι 'αυτές είναι αδύνατον, επειδή, αν και διεξάγεται τακτική έρευνα που χρηματοδοτείται από φόρους με την ελπίδα ότι τα κράτη μπορούν να είναι όσο το δυνατόν πιο έτοιμα για μια πανδημία, κάθε νέος ιός φέρνει μαζί του έναν αέρα μυστηρίου, και σε τελική ανάλυση οι φόβοι για το άγνωστο δεν είναι εντελώς παράλογοι.
Αλλά, το να εναποτίθεται -για θέματα όπως ο αναγκαστικός εγκλεισμός- μια τέτοια ισχύς, ικανή να ανατρέψει ζωές, στα χέρια ανθρώπων που πληρώνουν ένα αμελητέο τίμημα εάν κάνουν λάθη (κάποια εκλογική ζημιά, ίσως) δεν είναι μόνο απερίσκεπτο, αλλά ένα εξόφθαλμο λάθος. Ο εξαναγκασμός είναι λάθος. Η κατάργηση της ελευθερίας επιλογής των ανθρώπων δια της βίας είναι λάθος. Πείτε στην ηλικιωμένη γυναίκα που ζει με μια ασθένεια σε τελικό στάδιο ότι πρέπει να περάσει τους τελευταίους μήνες της ζωής της σε απομόνωση. Ότι δεν μπορεί να κάνει ένα ταξίδι στη λίμνη που έχει να επισκεφτεί από τότε που ήταν παιδί. Ότι δεν μπορεί να βρίσκεται ανάμεσα στα αγαπημένα της πρόσωπα για τον υπόλοιπο χρόνο που της έχει απομείνει. Ενημερώστε έναν ιδιοκτήτη επιχείρησης ότι η επιχείρησή του «δεν είναι απολύτως απαραίτητη». Πείτε στον άντρα που είναι επιρρεπής στην κατάθλιψη και ζει μόνος σε ένα μικρό στούντιο, ότι αυτό το κλείδωμα είναι για το καλό του. Πείτε στη γυναίκα της οποίας η διάγνωση για καρκίνο θα καθυστερήσει –μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες επιβίωσής της– ότι αυτό το κλείδωμα είναι για το καλό της.
Όλα αυτά δεν διαφέρουν από το να λέτε σε έναν οδηγό ότι «η ταχύτητα σκοτώνει», οπότε τι κρίμα, δεν μπορείς πλέον να οδηγήσεις αυτοκίνητο. Ή ότι το αλκοόλ είναι ένας από τους μεγαλύτερους κατ’ έτος δολοφόνους , οπότε τι κρίμα, δεν μπορείτε πλέον να απολαύσετε μια μπύρα. Ή ότι περισσότερα από διακόσιες χιλιάδες παιδιά νοσηλεύονται κάθε χρόνο στο νοσοκομείο μόνο από ατυχήματα που σχετίζονται με την οδήγηση ποδηλάτου, οπότε τι κρίμα , δεν μπορείτε πλέον να χαρείτε μια βόλτα με το ποδήλατό σας. Ο ρόλος του κράτους δεν είναι να κρατά τους ανθρώπους ασφαλείς από το να βλάψουν τον εαυτό τους, ή από τους κινδύνους που συνοδεύουν φυσιολογικά την ζωή σε συνθήκες ελευθερίας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος που αυτό δεν θα πρέπει να ισχύσει και για τον covid-19.
Ο παραλογισμός του εγκλεισμού 2.0
Εδώ και μήνες, τα δεδομένα και οι εμπειρογνώμονες θέτουν μεγάλα ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των lockdown για το σταμάτημα της εξάπλωσης του κορωνοϊού και τόνισαν τη ζημία που προκαλούν. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη του Great Barrington (με επικεφαλής επιδημιολόγους και επιστήμονες της δημόσιας υγείας), «οι πολιτικές των εγκλεισμών προκαλούν καταστροφικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Τα αποτελέσματα (για να αναφέρουμε μερικά) περιλαμβάνουν χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμών στην παιδική ηλικία, επιδείνωση των καρδιαγγειακών παθήσεων, λιγότερες διαγνώσεις καρκίνων, και επιδείνωση της ψυχικής υγείας - οδηγώντας σε μεγαλύτερη επιπρόσθετη θνησιμότητα τα επόμενα χρόνια, με την εργατική τάξη και τα νεότερα μέλη της κοινωνίας να επωμίζονται το βαρύτερο κόστος.» Ακόμη και ο ΠΟΥ έχει δηλώσει ότι οι εγκλεισμοί πρέπει να αποτελούν μια πολύ, πολύ ύστατη λύση. Η Αργεντινή έφτασε πρόσφατα στη 200ή ημέρα εγκλεισμού σε εθνικό επίπεδο, αλλά καθημερινά τα νέα περιστατικά κυμαίνονται μεταξύ δέκα και είκοσι χιλιάδων, από τον Αύγουστο. Αυτά και αμέτρητα άλλα παραδείγματα και προειδοποιήσεις πέρασαν απαρατήρητα σε πολλές χώρες, καθώς αυτές κατευθύνονται προς έναν ακόμα εγκλεισμό – κι όλα αυτά εντωμεταξύ χωρίς να έχουν δικαίωμα λόγου οι πολίτες για το θέμα.
Το μέλλον είναι μια επιλογή
Για πολλούς από εμάς, η πρόσφατη συμφορά που σχετίζεται με τον covid είναι ένα ακόμη απογοητευτικό κεφάλαιο στο απεχθές ανάγνωσμα που λέγεται μεγάλο κράτος. Όταν θεωρούμε ότι «δεν μπορεί κανείς να παραβιάσει τους ηθικούς και οικονομικούς νόμους χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει ένα τίμημα, και ότι η μία παραβίαση, σύμφωνα με τη «λογική» της κρατικής δράσης, θα οδηγήσει σε περισσότερες παραβιάσεις έως ότου το τίμημα που θα πρέπει να καταβληθεί γίνει δυσβάσταχτο », είναι πιθανές περισσότερες ακόμα σκηνές κοινωνικής αναταραχής. Μπορεί η σκηνή με την οποία ανοίξαμε σήμερα το παρόν άρθρο να είναι ένα κολάζ στιγμών από το 2020. Εάν όμως τα πράγματα συνεχίσουν προς την ίδια κατεύθυνση, μπορεί να είναι μια κλεφτή ματιά στο, όχι και τόσο μακρινό, μέλλον.
Ωστόσο, υπάρχει ακόμα χρόνος για να δουν οι πολίτες τις μεγάλες αποτυχίες του διογκωμένου, γραφειοκρατικού κράτους που αποτελείται από ανθρώπους που πληρώνουν ένα ελάχιστο, ή και καθόλου, τίμημα εάν κάνουν λάθη προκαλώντας οικονομικό όλεθρο –σχετιζόμενο με τον covid ή όχι- στους πολίτες. (Μακράν του να τιμωρούνται, οι «υπεύθυνοι» κατά κανόνα ανταμείβουν τους εαυτούς τους με γαλαντόμες αποζημιώσεις που χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους ). Η βαριά κακοδιαχείριση από αδιάφορες, αποστασιοποιημένες κυβερνήσεις, που οδηγεί σε περαιτέρω κοινωνικές αναταραχές και πολύ χειρότερες καταστάσεις δεν χρειάζεται να είναι το μέλλον μας. Όπως είπε ο Ludwig von Mises, «όποιος επιθυμεί την ειρήνη μεταξύ των εθνών πρέπει να προσπαθήσει να περιορίσει αυστηρότατα το κράτος και την επιρροή του». Αυτά τα σοφά λόγια ισχύουν και για την ειρήνη εντός των εθνών.
***
Ο Shane Coules είναι σεναριογράφος, συγγραφέας και copywriter από το Δουβλίνο της Ιρλανδίας με ένα βαθύ ενδιαφέρον για τα οικονομικά, την ιστορία και την πολιτική θεωρία.