Η μονοπώληση κάθε πτυχής της ανθρώπινης ζωής από το κράτος είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, ειδικά όταν πρόκειται για τα σχολεία και την εκπαίδευση παιδιών και εφήβων.
Το πρόβλημα της φτώχειας
Με μεγάλη διαφορά, ο πιο πιεστικός φόβος που τροφοδοτεί την υπεράσπιση των κρατικών σχολείων είναι ότι χωρίς αυτά οι φτωχοί δεν θα μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά την εκπαίδευση των παιδιών τους. Αλλά, ακόμα κι αν είναι αλήθεια ότι ορισμένοι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν το σχολείο χωρίς οικονομική βοήθεια από την κυβέρνηση, η άποψη ότι το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την ίδρυση και την διεύθυνση σχολείων από το κράτος, είναι μια εξόφθαλμη λογική ανακολουθία.
Δείτε σχετικά: Η εκπαίδευση επιβάλλεται να αποκρατικοποιηθεί
Εάν οι φτωχοί δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το σχολείο χωρίς κρατική βοήθεια, το κράτος μπορεί τους προσφέρει χρήματα για να δαπανηθούν αποκλειστικά σε ιδιωτικά σχολεία, κατ ‘οίκον εκπαίδευση, ή άλλες μορφές εκπαίδευσης που παρέχονται από την ελεύθερη κοινωνία των πολιτών. Ο τρόπος με τον οποίο το κράτος διαχειρίζεται τα κρατικά σχολεία προσομοιάζει με μια υποθετική παύση της παροχής κουπονιών για τρόφιμα και αντ ‘αυτού την κρατικοποίηση των περισσότερων παντοπωλείων .
Η κρατική οικονομική βοήθεια για ιδιωτική σχολική εκπαίδευση είναι ήδη μια σημαντική υποχώρηση, σε σχέση με το πραγματικά φιλελεύθερο ιδεώδες, αλλά ο στόχος αυτού του άρθρου είναι η κριτική στα κρατικά σχολεία.
Η ισορροπία ισχύος μεταξύ της κοινωνίας και του κράτους
Τα κρατικά σχολεία μπορούν κατ’ αρχάς να αμφισβητηθούν για κοινωνιολογικούς λόγους. Το κράτος δεν είναι ο μόνος θεσμός στην κοινωνία. Υπάρχουν και άλλοι: η πυρηνική οικογένεια (γονείς και παιδιά), η ευρύτερη οικογένεια (συγγενείς), η εκκλησία, οι αδελφότητες, τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, τα ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια, οι αθλητικοί σύλλογοι, και πολλοί ακόμα.
Το κράτος είναι ένας θεσμός που -προς το παρόν- διατηρεί το μονοπώλιο του στρατού, της αστυνομίας και των δικαστηρίων. Σε μεγάλο βαθμό, ελέγχει επίσης τα δίκτυα μεταφοράς και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Μέσω φορολογίας και νομοθεσίας, έχει απλώσει το χέρι του σχεδόν σε όλους τους υπόλοιπους τομείς. Και ελέγχει την επίσημη εκπαίδευση της χώρας για μαθητές δημοτικού περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο οργανισμό : περίπου το 90%.
Είναι άραγε υγιές ή ασφαλές ένας μόνο θεσμός μιας χώρας να ασκεί τόσο έλεγχο και τόση εξουσία εις βάρος όλων των υπόλοιπων θεσμών; Ή μήπως αυτή είναι μια πηγή ήπιου ολοκληρωτισμού σήμερα, και ακόμα χειρότερου ολοκληρωτισμού αύριο;
Όποιος ανησυχεί όταν, για παράδειγμα, μια εταιρεία λογισμικού κατέχει πάνω από ένα ορισμένο μερίδιο της αγοράς, πρέπει αναλογικά να εξεγείρεται για το μερίδιο του κράτους στην εκπαίδευση –μεταξύ άλλων τομέων- και να απαιτεί στο χιλιαπλάσιο την εφαρμογή των αντιμονοπωλιακών πρακτικών του.
Μια πιο ομοιόμορφα κατανεμημένη ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των διάφορων θεσμών εντός μιας χώρας αποτελεί προστασία κατά του ολοκληρωτισμού. Αλλά, καθώς το ολοένα διογκούμενο κράτος συνεχίζει να απορροφά τους πόρους και τους ρόλους των διάφορων ανταγωνιστικών του θεσμών, η όλο και πιο ατροφική κοινωνία των πολιτών καθίσταται όλο και πιο ανίσχυρη για να σταματήσει αντίστοιχους σφετερισμούς στο μέλλον, έως ότου όλη η κοινωνική ζωή να περιστρέφεται γύρω από το κράτος.
Αυτή η μονοπώληση κάθε πτυχής της ανθρώπινης ζωής είναι ιδιαίτερα ανησυχητική όταν πρόκειται για τη σχολική εκπαίδευση παιδιών ηλικίας από τεσσάρων έως δεκαεπτά ετών, εκθέτοντάς τα σε μια προκαθορισμένη άποψη της ιστορίας, της οικονομίας, της λογοτεχνίας, του πολιτισμού, της ηθικής και της πολιτικής. Δεν αποτελεί σύγκρουση συμφερόντων το να διδάσκει το ίδιο το κράτος στα παιδιά το ιστορικό και τον κατάλληλο ρόλο του κράτους;
Το πρόβλημα οικονομικού υπολογισμού
Εκτός από τις ανησυχίες σχετικά με την κατανομή της εξουσίας, η παροχή σχολικής εκπαίδευσης από το κράτος, αναπόφευκτα θα κατανείμει εσφαλμένα τους πόρους λόγω του προβλήματος του οικονομικού υπολογισμού.
Οι οικονομικοί πόροι είναι πεπερασμένοι, αλλά οι ανθρώπινες επιθυμίες απεριόριστες. Οι πόροι που δαπανώνται για την εκπαίδευση δεν μπορούν να δαπανηθούν για υγειονομική περίθαλψη. Οι πόροι που δαπανώνται σε παιδικά μουσικά κουτιά δεν μπορούν να δαπανηθούν σε τρακτέρ. Με όλους αυτούς τους ανταγωνιστικούς στόχους να δημιουργούν μια διελκυστίνδα για τους περιορισμένους μας πόρους, πώς μπορούμε να αποφασίσουμε το πώς θα τους αξιοποιήσουμε, για να ικανοποιήσουμε καλύτερα τις επιθυμίες των καταναλωτών;
Δείτε σχετικά: Η δημόσια παιδεία δεν είναι δικαίωμα ούτε και είναι δωρεάν
Η απάντηση είναι, με τον υπολογισμό κέρδους και ζημίας σε όρους χρήματος. Το χρήμα είναι ένας κοινός παρονομαστής στον οποίο αγοράζονται και πωλούνται όλα τα αγαθά, επομένως είναι η μονάδα υπολογισμού κατά τη λήψη οικονομικών αποφάσεων. Μπορώ να υπολογίσω με πόσες μπανάνες μπορώ να ανταλλάξω έναν τόνο χάλυβα, ακριβώς επειδή υπάρχουν νομισματικές τιμές και για τα δύο αυτά προϊόντα.
Τώρα, το κέρδος καθορίζεται από δύο πράγματα: τα έσοδα και το κόστος. Η σημασία των εσόδων είναι ότι δείχνουν το ποσό των χρημάτων που πληρώνουν στην πράξη οι άνθρωποι για ένα αγαθό ή μια υπηρεσία, δείχνοντας μέσω αυτών τους των ενεργειών την προτίμησή τους για αυτό το αγαθό (ή την υπηρεσία) έναντι οποιουδήποτε άλλου που θα μπορούσαν να έχουν αγοράσει με αυτήν την ποσότητα χρημάτων.
Η σημασία του κόστους είναι ότι δείχνει πόσα χρήματα πρέπει να αποχωριστεί κάποιος, προκειμένου να πείσει κάποιον άλλο να αποχωριστεί ένα συγκεκριμένο αγαθό ή υπηρεσία. Όσο πιο επιθυμητό είναι ένα προϊόν ή μια υπηρεσία για την επίτευξη ενός στόχου X, τόσο περισσότερα χρήματα πρέπει να αποχωριστεί, για να εκτρέψει τη χρήση τους προς τον στόχο Y.
Για να συνδυάσουμε όλα όσα είπαμε έως τώρα, όταν τα νομισματικά έσοδα υπερβαίνουν το κόστος και ένας επιχειρηματίας αποκομίζει κέρδος, αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποίον ο επιχειρηματίας χρησιμοποίησε τις εισροές του προτιμήθηκε από τους καταναλωτές, σε σχέση με τις εναλλακτικές χρήσεις που θα μπορούσαν να είχαν εξυπηρετήσει οι εισροές αυτές. Αντίθετα, όταν το κόστος υπερβαίνει τα έσοδα και ένας επιχειρηματίας υφίσταται ζημίες , αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτές θα επιθυμούσαν αυτές οι εισροές να είχαν χρησιμοποιηθεί διαφορετικά, προς κάποιον άλλον στόχο.
Οικονομικός υπολογισμός και σχολεία
Τώρα μπορούμε να εφαρμόσουμε την ιδέα του οικονομικού υπολογισμού στην σύγκριση των ελεύθερων («ιδιωτικών») έναντι των κρατικών σχολείων.
Οι παραγωγοί ιδιωτικής σχολικής εκπαίδευσης ασχολούνται με τον υπολογισμό των κερδών και των ζημιών σε όρους χρήματος. Εάν θέλουν να παραμείνουν σε λειτουργία, πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα έσοδά τους (όσα χρήματα είναι διατεθειμένοι οι άλλοι άνθρωποι να πληρώσουν ή να δωρίσουν ) υπερβαίνουν το κόστος λειτουργίας του σχολείου. Εάν το πετύχουν, τα επακόλουθα κέρδη που αποκομίζουν σημαίνουν ότι η κοινωνία προτιμά τη σχολική εκπαίδευση που της παρασχέθηκε, σε σχέση με τις εναλλακτικές χρήσεις των πόρων που δαπανήθηκαν για τη δημιουργία του σχολείου: τούβλα, σοβάς, άσφαλτος, χαρτί, υπολογιστές, η εργασία των εκπαιδευτικών και του διοικητικού προσωπικού, και τα λοιπά.
Εάν ένα ελεύθερο/ιδιωτικό σχολείο σημειώνει ζημίες, αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτές θα προτιμούσαν οι πόροι που πήγαν σε αυτό το σχολείο να είχαν δαπανηθεί διαφορετικά. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι το σχολείο θα πρέπει να λειτουργήσει διαφορετικά, να προσφέρει διαφορετικά μαθήματα, να λειτουργήσει με διαφορετικό ημερήσιο πρόγραμμα, να προσλάβει διαφορετικούς δασκάλους κ.λ.π. Ή, θα μπορούσε να σημαίνει ότι αυτό το συγκεκριμένο σχολείο δεν θα έπρεπε να υπάρχει καθόλου.
Το πρόβλημα με τα κρατικά σχολεία που χρηματοδοτούνται από φόρους, ή με οτιδήποτε άλλο χρηματοδοτείται από φόρους, είναι ότι δεν μπορεί να γίνει οικονομικός υπολογισμός Ο ακούσιος χαρακτήρας της χρηματοδότησής τους, σημαίνει ότι χάνεται η σύνδεση μεταξύ των προτιμήσεων των καταναλωτών και της χρήσης των πόρων.
Τα ερωτήματα για το πόσα κρατικά σχολεία θα πρέπει να οικοδομηθούν, πού να τα χτίσουν, ποιοι θα προσληφθούν, πόσο μεγάλοι θα πρέπει να είναι οι χώροι στάθμευσης, πόση ώρα θα πρέπει να διαρκεί κάθε μάθημα κ.λ.π. , δεν καθορίζονται από καταναλωτές που επιλέγουν ελεύθερα το ποια σχολεία θα χρηματοδοτήσουν. Εάν δεν πληρώσετε φόρους, θα πάτε στη φυλακή.
Αντ’ αυτού, αυτές οι οικονομικές αποφάσεις λαμβάνονται από πολιτικούς και γραφειοκράτες. Όμως, ενώ για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις τα έσοδα αποκαλύπτουν πληροφορίες σχετικά με τις προτιμήσεις των καταναλωτών, τα έσοδα που προέρχονται από την ακούσια φορολογία δεν αποκαλύπτουν τίποτα για τις προτιμήσεις τους.
Ως αποτέλεσμα, οι γραφειοκράτες και οι πολιτικοί δεν διαθέτουν τιμές αγοράς για την πλευρά των εσόδων της εξίσωσης, και δεν έχουν ιδέα εάν η ξυλεία, ο γύψος, το χαρτί και η εργασία που χρησιμοποιούν για να λειτουργήσουν ένα συγκεκριμένο σχολείο είναι πιο επειγόντως αναγκαία για την κοινωνία, από ό,τι μια διαφορετική αξιοποίηση τους: για υγειονομική περίθαλψη, στέγαση, ή διαφορετικές μορφές σχολικής εκπαίδευσης.
Χωρίς εθελοντικές συναλλαγές, δεν υπάρχουν τιμές αγοράς, και έτσι η χρήση των μέσων παραγωγής δεν έχει καμία σχέση με τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Ο οικονομικός υπολογισμός γίνεται κυριολεκτικά αδύνατος. Οι πεπερασμένοι πόροι ξοδεύονται στο X, ενώ η κοινωνία θέλει επειγόντως το Y.
Εν ολίγοις, η ύπαρξη της φτώχειας δεν δικαιολογεί την ύπαρξη κρατικών σχολείων. Το κρατικό μονοπώλιο της σχολικής εκπαίδευσης είναι ένα σημάδι ήπιου ολοκληρωτισμού. Και οι οικονομικές αποφάσεις σχετικά με τα κρατικά σχολεία λαμβάνονται αναγκαστικά χωρίς ρεαλιστικές, αγοραίες τιμές, επειδή απλά δεν χρηματοδοτούνται εθελοντικά. Η συνήθης στάση απέναντι στα κρατικά σχολεία, σαν να αποτελούν έναν αναντικατάστατο θεσμό, δεν είναι αποτέλεσμα προσεκτικής περισυλλογής. Μοιάζει περισσότερο με θρησκευτικού τύπου πεποίθηση, μια πεποίθηση που τα κρατικά σχολεία έπαιξαν μεγάλο ρόλο στο να ενσταλλαχθεί.
***
Ο Gor Mkrtchian είναι ερευνητής στο Free Market Institute και διδακτορικός φοιτητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Texas Tech University. Έλαβε πτυχίο πολιτικών επιστημών και θεατρολογίας από το Πανεπιστήμιο του Yale.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises, και κατόπιν στην ιστοσελίδα eleytheriagora.gr.