Εάν ένας λύκος επιτεθεί σε έναν άνθρωπο και ο άνθρωπος τον σκοτώσει, θα ήταν παράλογο να πούμε ότι ο λύκος «τιμωρήθηκε για το έγκλημά του». Κι όμως, αυτές θα ήταν οι επιπλοκές εάν επεκτείναμε την ηθική των ανθρώπινων φυσικών δικαιωμάτων στα ζώα. Οποιαδήποτε έννοια δικαιωμάτων, εγκληματικότητας, επιθετικότητας, μπορεί να ισχύει μόνο για τις ενέργειες ενός ατόμου, ή μιας ομάδας ανθρώπων, εναντίον άλλων ανθρώπων
Άρθρο του Murray N. Rothbard που δημοσιεύτηκε από το Mises Institute στις 6/7/2007. Χρόνος ανάγνωσης 3'.(Αυτό το άρθρο προέρχεται από το κεφάλαιο 21 του εμβληματικού βιβλίου για τον φιλελευθερισμό, The Ethics of Liberty.)
Τον τελευταίο καιρό υπάρχει μια διογκούμενη τάση να επεκταθεί η έννοια των δικαιωμάτων από τα ανθρώπινα όντα στα ζώα, και να υποστηριχθεί ότι, δεδομένου ότι τα ζώα έχουν τα πλήρη δικαιώματα ενός ανθρώπου, κι ότι είναι επομένως απαράδεκτο - δηλαδή, κανένας άνθρωπος δεν έχει το νομικό δικαίωμα - να τα σκοτώσει ή να τα φάει. Υπάρχουν, φυσικά, πολλά προβλήματα σε αυτήν την άποψη, μεταξύ των οποίων και ο προσδιορισμός κάποιου κριτηρίου για το ποια ζώα ή όντα πρέπει να συμπεριληφθούν στον τομέα των εχόντων δικαιώματα, και ποια να αποκλειστούν. (Δεν υπάρχουν πολλοί θεωρητικοί, για παράδειγμα, που θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρι το σημείο που έφτασε ο Άλμπερτ Σβάιτσερ, και να αρνηθούν το δικαίωμα οποιουδήποτε να πατήσει μια κατσαρίδα. Και, εάν η θεωρία επεκταθεί περαιτέρω από τα ζωντανά όντα με συναίσθηση σε όλα τα ζωντανά πλάσματα, όπως τα βακτήρια ή φυτά, το ανθρώπινο είδος θα εξαφανιστεί πολύ γρήγορα.)
Όμως, το θεμελιώδες σφάλμα στη θεωρία περί δικαιωμάτων των ζώων είναι πιο βασικό και με μεγαλύτερες προεκτάσεις. [1]
Γιατί το αξίωμα της ύπαρξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι ένας απλός συναισθηματισμός. Τα άτομα έχουν δικαιώματα όχι επειδή «νιώθουμε» ότι θα πρέπει να έχουν, αλλά λόγω μιας ορθολογικής διερεύνησης για τη φύση του ανθρώπου και του κόσμου. Με λίγα λόγια, ο άνθρωπος έχει δικαιώματα επειδή αυτά είναι φυσικά δικαιώματα. Θεμελιώνονται στη φύση του ανθρώπου: την ικανότητα του ατόμου για συνειδητές επιλογές, την ανάγκη του να χρησιμοποιεί το μυαλό και την ενέργειά του για να υιοθετεί στόχους και αξίες, να εξερευνά τον κόσμο, να επιδιώκει τους σκοπούς του ώστε να επιβιώνει και να ευημερεί, την ικανότητα και την ανάγκη του να επικοινωνεί και να αλληλεπιδρά με άλλους ανθρώπους και να συμμετέχει στον καταμερισμό της εργασίας. Εν ολίγοις, ο άνθρωπος είναι ένα λογικό και κοινωνικό ζώο. Κανένα άλλο ζώο ή ον δεν έχει αυτήν την ικανότητα να συλλογιστεί, να κάνει συνειδητές επιλογές, να μετασχηματίσει το περιβάλλον του ώστε να ευημερήσει, ή να συνεργαστεί συνειδητά στην κοινωνία και στον καταμερισμό της εργασίας.Έτσι, ενώ τα φυσικά δικαιώματα, όπως έχουμε τονίσει, είναι απόλυτα, υπάρχει μια έννοια κατά την οποία είναι σχετικά: είναι σχετικά με το ανθρώπινο είδος. Μια ηθική των δικαιωμάτων της ανθρωπότητας είναι ακριβώς αυτό: περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία, το χρώμα ή το φύλο τους, αλλά μόνο τους ανθρώπους. Η γνωστή Βιβλική αφήγηση ήταν διορατική ως προς το ότι «δόθηκε» στον άνθρωπο (ή, στο φυσικό δίκαιο, μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος «κατέχει») - η κυριαρχία σε όλα τα είδη της γης. Ο φυσικός νόμος είναι απαραίτητα δεσμευτικός για το ανθρώπινο είδος και μόνο.
Το ότι η έννοια της ηθικής που αφορά αποκλειστικά το ανθρώπινο είδος είναι μέρος της φύσης του κόσμου μπορεί να φανεί, επιπλέον, αν αναλογιστούμε τις δραστηριότητες των άλλων ειδών στη φύση. Είναι κάτι περισσότερο από ένα αστείο να επισημάνω ότι τα ζώα, σε τελική ανάλυση, δεν σέβονται τα «δικαιώματα» των άλλων ζώων. Έτσι είναι η φύση του κόσμου, και όλων των φυσικών ειδών, να ζουν τρώγοντας άλλα είδη. Η επιβίωση ανάμεσα στα είδη είναι θέμα ζωής και θανάτου. Θα ήταν σίγουρα παράλογο να πούμε ότι ο λύκος είναι «κακός» επειδή επιβιώνει κατασπαράζοντας και «επιτιθέμενος ενάντια» σε αρνιά, κοτόπουλα κ.λπ. Ο λύκος δεν είναι ένα κακό ον που «επιτίθεται» σε άλλα είδη, απλώς ακολουθεί τον φυσικό νόμο της δικής του επιβίωσης. Ομοίως και για τον άνθρωπο. Το να πούμε ότι οι άνθρωποι «επιτίθενται» στις αγελάδες και τους λύκους, είναι εξίσου παράλογο όπως το να πούμε ότι οι λύκοι «επιτίθενται» στα πρόβατα. Εάν, επιπλέον, ένας λύκος επιτεθεί σε έναν άνθρωπο και ο άνθρωπος τον σκοτώσει, θα ήταν παράλογο να πούμε είτε ότι ο λύκος ήταν ένας «δολίως επιτιθέμενος», είτε ότι ο λύκος «τιμωρήθηκε για το έγκλημά του». Κι όμως, αυτές θα ήταν οι επιπλοκές εάν επεκτείναμε την ηθική των φυσικών δικαιωμάτων στα ζώα. Οποιαδήποτε έννοια δικαιωμάτων, εγκληματικότητας, επιθετικότητας, μπορεί να ισχύει μόνο για τις ενέργειες ενός ατόμου ή μιας ομάδας ανθρώπων εναντίον άλλων ανθρώπων.
Τι θα λέγαμε για το περίφημο «πρόβλημα των Αρειανών»; Αν ποτέ ανακαλύπταμε και ερχόμασταν σε επαφή με όντα από άλλους πλανήτες, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι κι εκείνοι έχουν τα δικαιώματα που έχουν οι άνθρωποι; Θα εξαρτιόταν από τη φύση τους. Αν οι υποθετικοί μας Αρειανοί ήταν σαν τα ανθρώπινα όντα – με συνείδηση, λογικοί, ικανοί να επικοινωνήσουν μαζί μας και να συμμετάσχουν στον καταμερισμό της εργασίας - τότε μάλλον θα είχαν και τα δικαιώματα που τώρα περιορίζονται στους «γήινους» ανθρώπους. [2]
Ας υποθέσουμε, από την άλλη πλευρά, ότι οι Αρειανοί είχαν επιπλέον τα χαρακτηριστικά και τη φύση των μυθικών βαμπίρ, και μπορούσαν να επιβιώνουν μόνο καταναλώνοντας ανθρώπινο αίμα. Σε αυτήν την περίπτωση, ανεξάρτητα από τη νοημοσύνη τους, οι Αρειανοί θα ήταν ο θανατηφόρος εχθρός μας, και δεν θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι θα δικαιούνταν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Θανατηφόρος εχθρός, βέβαια, όχι επειδή θα ήταν δολίως επιτιθέμενοι, αλλά λόγω των αναγκών και των απαιτήσεων της φύσης τους, οι οποίες θα συγκρούονταν αναπόδραστα με τις δικές μας.
Υπάρχει, στην πραγματικότητα, μια σκληρή δικαιοσύνη στην γνωστή πνευματώδη παρατήρηση ότι «θα αναγνωρίσουμε τα δικαιώματα των ζώων όποτε υποβάλλουν κάποιο αίτημα για αυτά». Το γεγονός ότι τα ζώα προφανώς δεν μπορούν να υποβάλουν αίτημα για τα «δικαιώματά τους» είναι μέρος της φύσης τους, και μέρος του λόγου για τον οποίο σαφώς δεν είναι ισοδύναμα και δεν έχουν τα δικαιώματα των ανθρώπων. [3] Και στην ένσταση ότι και τα μωρά δεν μπορούν να υποβάλουν αίτημα, η απάντηση φυσικά είναι ότι τα μωρά είναι μέλλοντες ενήλικοι, ενώ τα ζώα προφανώς δεν είναι. [4]
---------------------------------------------------
1. Για μια αποδομητική επίθεση στα υποτιθέμενα δικαιώματα των ζώων, δείτε το βιβλίο του Peter Geach, Providence and Evil (Cambridge: Cambridge University Press, 1977), σελ. 79-80; and Peter Geach, The Virtues (Cambridge: Cambridge University Press, 1977), σελ. 19.
2. Πρβλ. η σύντομη συζήτηση του ανθρώπου και των συγκρίσιμων πλασμάτων στο έργο του John Locke, «Ένα δοκίμιο για την ανθρώπινη κατανόηση» (Νέα Υόρκη: Collier-Macmillan, 1965), σ. 291.
3. Για τη στενή σύνδεση μεταξύ της χρήσης της γλώσσας και του ανθρώπινου είδους, δείτε το Philosophical Investigations του Ludwig Wittgenstein, (New York: Macmillan, 1958), τομ. 2, σελ. Xi, 223.
4. Ένα θεμελιώδες σφάλμα, λοιπόν, των υπερασπιστών των «δικαιωμάτων των ζώων» είναι η αποτυχία τους να προσδιορίσουν - ή ακόμη και να προσπαθήσουν να προσδιορίσουν - τη συγκεκριμένη φύση του ανθρώπινου είδους, και ως εκ τούτου τις διαφορές μεταξύ ανθρώπων και άλλων ειδών. Αποτυγχάνοντας να σκεφτούν με τέτοιους όρους, παγιδεύονται στην κινούμενη άμμο των υποκειμενικών συναισθημάτων. Βλέπε Tibor R. Machan, Ανθρώπινα Δικαιώματα και Ανθρώπινες Ελευθερίες (Σικάγο: Nelson-Hall, 1975), σελ. 202–3, 241, 1245ff., 256, 292. Για μια κριτική της σύγχυσης μεταξύ μωρών και ζώων από τους δικαιωματιστές υπέρ των ζώων , βλέπε R.G. Frey, Συμφέροντα και Δικαιώματα (Oxford: Clarendon Press, 1980), σελ. 22ff. Το βιβλίο του Frey είναι μια ευπρόσδεκτη πρόσφατη κριτική της φιλολογίας περί δικαιωμάτων των ζώων.
***
Ο Murray N. Rothbard συνέβαλε σημαντικά στις επιστήμες της οικονομίας, της ιστορίας, της πολιτικής φιλοσοφίας και της νομικής θεωρίας. Συνδύασε τα Aυστριακά Oικονομικά με μια ένθερμη αφοσίωση στην ατομική ελευθερία.