Η λογική πλάνη που δικαιολογεί την ύπαρξη του κράτους

Πολύ συχνά, οι άνθρωποι αποδέχονται τη «λύση» που προέρχεται από το κράτος σε ένα αντιληπτό πρόβλημα ως την λογική επιλογή. Αλλά αυτή η «λύση» είναι στην πραγματικότητα ένα non sequitur

Άρθρο του Joshua Mawhorter που δημοσιεύτηκε στις 23 Μαρτίου 2022 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 8'. Απόδοση στα ελληνικά Νίκος Μαρής.

Ένα non sequitur είναι μια στοιχειώδης αλλά διαδεδομένη λογική πλάνη, που συμβαίνει όταν ένα υποτιθέμενο συμπέρασμα δεν προκύπτει απαραίτητα από την προηγηθείσα επιχειρηματολογία. Στα λατινικά, η φράση non sequitur σημαίνει κυριολεκτικά «δεν συνεπάγεται». Ένα non sequitur είναι απλά ένα αβάσιμο συμπέρασμα. Υποτίθεται ότι υπάρχει κάποιο σημείο σύνδεσης μεταξύ επιχειρημάτων και συμπερασμάτων, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει.

Αυτό το σφάλμα της σκέψης είναι συνηθισμένο και ευκολότερο να το διαπράξει κανείς, από όσο μπορεί να παραδεχτεί. Κάτι που σ’ εμάς φαίνεται να συνδέεται προφανώς με την επιχειρηματολογία μας, μπορεί στην πραγματικότητα να μην συνδέεται. Το non sequitur είναι ένα υποσύνολο της πλάνης του στοιχειώδους «κυκλικού συλλογισμού» - όταν ένα επιχείρημα ή μια δήλωση υποθέτει αυθαίρετα αυτό που επιδιώκει να αποδείξει. Το λογικό σφάλμα στoν κυκλικό συλλογισμό, συμπεριλαμβανομένων των non sequiturs, δεν είναι ότι κάτι είναι άκυρο ή ασυνεπές, αλλά ότι είναι ατεκμηρίωτο.

Ποιο είναι το non sequitur του κρατισμού;

Το κρατικιστικό non sequitur περιλαμβάνει την ύπαρξη ενός προβλήματος, το οποίο ακολουθείται από την υποτιθέμενη λύση του κρατισμού. Τυπικά τίθεται με τη μορφή μιας δήλωσης ή μιας συναισθηματικά φορτισμένης ερώτησης, που προϋποθέτει την αναγκαιότητα μιας «λύσης» που επιβάλλεται από το κράτος, ως το προφανές και μοναδικό συμπέρασμα.

Το πρώτο και κυριότερο παράδειγμα είναι η αυθαίρετη δικαιολόγηση του κράτους γενικότερα. Διατυπώθηκε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο από τον Τζέιμς Μάντισον: «εάν οι άνθρωποι ήταν άγγελοι, δεν θα χρειάζονταν το κράτος». Αυτό το συχνά αναφερόμενο ρητό, όσο έξυπνο κι αν φαίνεται, δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά απλώς το επανατοποθετεί. Δεδομένης της ανθρώπινης φύσης - που είναι ευεπίφορη στα σφάλματα και την διαφθορά - υποτίθεται ότι απαιτείται μια εξωτερική λογοδοσία, αλλά το ατεκμηρίωτο συμπέρασμα είναι ότι αυτή η εξωτερική λογοδοσία πρέπει να προέρχεται από μια πολιτική κυβέρνηση - μια οντότητα που κι εκείνη λειτουργεί επίσης από ανθρώπους με παρόμοια φύση, αλλά με εξουσία στα χέρια τους. Σύμφωνα με τα δικά του πρότυπα, αν αυτό που λέει ο Μάντισον για τους ανθρώπους είναι αλήθεια, το συμπέρασμά του είναι αναμφισβήτητα χειρότερο. Αυτό είναι το βασικό σημείο εκκίνησης του κρατικιστικού non sequitur, το οποίο έχει πολλές εκφάνσεις.

Ο Μάντισον δεν βρισκόταν σε πλήρη άγνοια. Αντιλαμβανόταν ότι υπήρχε ένα προφανές πρόβλημα με ένα κράτος «ανθρώπων επί των ανθρώπων». Το πρόβλημα είναι ότι ο Μάντισον πίστευε πως το κράτος μπορούσε να ελέγξει τους κυβερνώμενους και μετά να ελέγξει τον εαυτό του. Το αναπόφευκτο δίλημμα είναι ότι η έλλειψη αυτοπεριορισμού των ανθρώπων - η οποία υποτίθεται ότι απαιτεί εξαρχής την ύπαρξη του κράτους - δεν εξαφανίζεται όταν προστεθεί η πολιτική εξουσία.

Κράτος και μονοπώλιο

Η επόμενη και στενά συνδεδεμένη εκδήλωση αυτής της πλάνης είναι το ζήτημα του μονοπωλίου. Το πρόβλημα που παρουσιάζεται είναι η ύπαρξη ενός μονοπωλίου, και η υποτιθέμενη «λύση» είναι η άσκηση της κρατικής εξουσίας. Και πάλι, το πρόβλημα δεν λύνεται, αλλά μετατοπίζεται. Το κράτος είναι μονοπώλιο, επομένως η υποτιθέμενη λύση περιέχει τον πυρήνα του προβλήματος. Αυτό καταδεικνύει την εσωτερική ακυρότητα του επιχειρήματος, αλλά η ατεκμηρίωτη πτυχή της συλλογιστικής αυτής είναι το άλμα λογικής, από το πρόβλημα του μονοπωλίου στη λύση του κράτους. Ο ρόλος μιας διακυβέρνησης στην κοινωνία των πολιτών δεν ισοδυναμεί με το μονοπωλιακό πολιτικό κράτος. Επομένως, δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι το κρατικό μονοπώλιο είναι η λύση στο μονοπώλιο.

Το πόσο συνηθισμένο είναι γενικά το σφάλμα του στοιχειώδους κυκλικού συλλογισμού, και το πόσο συνηθισμένο είναι το κρατικιστικό non sequitur ειδικότερα, μπορεί να φανεί με πολλά παραδείγματα. Υποστηρίζω ότι το κρατικιστικό non sequitur, σε όλες τις διάφορες μορφές του, είναι το πιο διαδεδομένο απατηλό επιχείρημα το οποίο αντιμετωπίζουμε οι λιμπερταριανοί και, αν μπορούμε να το εντοπίσουμε, τότε μπορούμε πιο εύκολα να το επισημάνουμε ως μη-επιχείρημα, όπως στην πραγματικότητα είναι. Μας φαίνεται τόσο φυσιολογικό, επειδή η κυκλική συλλογιστική είναι πολύ διαδεδομένη, και επειδή το μοντέλο του σύγχρονου έθνους-κράτους του Χομπς ήταν η καθιερωμένη αντίληψη για το κράτος, επί αιώνες. Επομένως, το κρατικίστικο non sequitur ακούγεται αρκετά φυσικό.

Το αντίστροφο κρατικίστικο non sequitur  

Το κρατικίστικο non sequitur μπορεί επίσης να λειτουργήσει αντίστροφα - είναι η υπόθεση πως, εάν απουσίαζε ο κρατισμός, κάποια σημαντική υπηρεσία δεν θα μπορούσε να υπάρξει ή δεν θα υπήρχε, ή θα «υποπαράγετο». Όλοι οι λιμπερταριανοί φιλελεύθεροι έχουμε ακούσει την πιο επιθετική αρνητική εκδοχή του κρατικιστικού non sequitur: «χωρίς το κράτος, ποιος θα κατασκεύαζε τους δρόμους;» Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι είναι ευκολότερο να πειστούν οι άνθρωποι να στείλουν τα παιδιά τους να σκοτώσουν και να σκοτωθούν σε πολέμους, να πληρώσουν υπέρογκους φόρους, να επωμιστούν το δυσβάσταχτο κρατικό χρέος, και να παρατηρούν παθητικά τη γενικότερη εγκληματική συμπεριφορά των πολιτικών ελίτ, παρά να πειστούν ότι οι δρόμοι θα μπορούσαν να κατασκευαστούν χωρίς το κράτος.

Το κρατικιστικό non sequitur προχωρά ακόμη πιο πέρα, γιατί όταν κάποιος επικρίνει κάποια πτυχή της κρατικής δράσης που δεν έχει καμία σχέση με τους δρόμους, συχνά το κάνει για να δικαιολογήσει την ύπαρξη του κράτους. Τι σχέση έχουν οι δρόμοι με τον πόλεμο στο Ιράκ; Τι σχέση έχει η Κεντρική (σ.σ. κρατική) Τράπεζα με την τοπική πυροσβεστική υπηρεσία; Το ότι καλούμαστε να πληρώσουμε για όλα αυτά μέσω της φορολογίας - αυτό που συνδέει μεταξύ τους αυτές τις κρατικές υπηρεσίες και ενέργειες - και το ότι απλά χρησιμοποιούμε τους (κρατικούς) δρόμους, δεν σημαίνει ότι αποδεχόμαστε σιωπηρά τις εγκληματικές ενέργειες του κράτους. Δεν συνεπάγεται επίσης ότι χωρίς το κράτος δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν δρόμοι.

Ο Frédéric Bastiat εντόπισε το κρατικιστικό non sequitur στους Γάλλους σοσιαλιστές της εποχής του:

«Ο σοσιαλισμός, όπως και η παλιά πολιτική από την οποία πηγάζει, συγχέει το κράτος με την κοινωνία. Και έτσι, κάθε φορά που έχουμε αντίρρηση για κάτι που γίνεται από το κράτος, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν θέλουμε να γίνει καθόλου. Εάν αποδοκιμάζουμε την παροχή της εκπαίδευσης από το κράτος — τότε καταλήγει ότι είμαστε εντελώς εναντίον της εκπαίδευσης. Όταν αντιτιθέμεθα σε μια κρατική θρησκεία — ότι τότε δεν θα είχαμε καθόλου θρησκεία. Όταν αντιτιθέμεθα σε μια ισότητα που επιφέρει το κράτος, τότε είμαστε ενάντια στην ισότητα, κλπ., κλπ. Θα μπορούσαν κάλλιστα να μας κατηγορήσουν ότι επιθυμούμε να μην τρέφονται οι άνθρωποι, επειδή αντιτιθέμεθα στην καλλιέργεια του καλαμποκιού από το κράτος.»

Ο Bastiat εντόπισε αρκετά λάθη σε αυτή τη συλλογιστική. Σημείωσε ότι «η κυβέρνηση» και το κράτος δεν ισοδυναμούν με «την κοινωνία». Αυτή η υπόθεση, η σύγχυση δηλαδή δύο διακριτών εννοιών σαν να είναι ίδιες, επιτρέπει στους ανθρώπους να δανειστούν κεφάλαιο (σ.σ. μεταφορικά) από την έννοια της «κοινωνίας» - της ελεύθερης και ειρηνικής ανθρώπινης κοινωνικής αλληλεπίδρασης και συνεργασίας - προκειμένου να δικαιολογήσουν το κράτος. Ο Murray N. Rothbard επεσήμανε το ίδιο σφάλμα λογικής: «Το μεγάλο non sequitur που διαπράχθηκε από τους συνηγόρους του κράτους [...] είναι το λογικό άλμα από την αναγκαιότητα της κοινωνίας στην αναγκαιότητα του κράτους ». (Rothbard, Ethics of Liberty , σελ. 187 ).

Όταν ασχολούμαστε με το κρατικιστικό non sequitur , συνήθως καταλήγουμε να προσπαθούμε να εξηγήσουμε ένα πλέγμα θεωρητικών ή/και πρακτικών ιδεών σχετικά με το πώς, ελλείψει κράτους, θα μπορούσε να παρασχεθεί κάτι (π.χ. δρόμοι, υπηρεσίες ασφαλείας, αστυνομία, δικαστήρια, νόμισμα, πρόνοια για τους φτωχούς, φροντίδα για παιδιά, κ.λπ.) αντί να επισημάνουμε το κρατικιστικό non sequitur ως αυτό που πραγματικά είναι — μια πλάνη. Ενώ υπάρχουν δημιουργικές απαντήσεις στα ερωτήματα για την παροχή αυτών των αγαθών και υπηρεσιών χωρίς το κράτος, οι αβάσιμες υποθέσεις δεν πρέπει να παραβλέπονται. Πριν σπεύσουμε για να παράσχουμε μια εκτενή απολογία για το πώς κάτι θα μπορούσε να εξακολουθήσει να λειτουργεί, ακόμα και ελλείψει κράτους, θα πρέπει να επισημανθεί το λογικό άλμα.

Αυτό το κρατικιστικό non sequitur περιορίζει επίσης τη δυνατότητα της φαντασίας των εμπλεκομένων. Μόνο και μόνο επειδή κάποιος δεν μπορεί να φανταστεί το πώς θα μπορούσε να παρασχεθεί κάτι, δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι είναι ανέφικτο. Για παράδειγμα, κάποιος θα μπορούσε να πει πριν από μια δεκαετία, «δεν μπορώ να φανταστώ το πώς θα μπορούσε να υπάρξει οποιοδήποτε είδος διαστημικού προγράμματος χωρίς τη NASA». (σ.σ. στις μέρες μας υπάρχουν διαστημικά προγράμματα από επιχειρηματίες) Το αν κάποιος μπορεί να το φανταστεί ή όχι, δεν έχει σχέση με το αν είναι πραγματικά εφικτό ή όχι. Οι άνθρωποι συνήθως το αντιλαμβάνονται αυτό, αλλά δεν το εφαρμόζουν με συνέπεια σε σχέση με το κράτος. Το «δεν μπορώ να φανταστώ το πώς...» δεν ακολουθείται λογικά από το «επομένως το κράτος πρέπει...» Το κρατικιστικό non sequitur προχωρά πιο πέρα από το να υποθέτει απλώς ότι κάτι είναι αδύνατον χωρίς την καταναγκαστική δράση του κράτους. Συχνά όταν κάποιος δεν μπορεί να φανταστεί πώς θα λειτουργούσε ένα πράγμα χωρίς το κράτος, υποθέτει πως πρέπει απαραίτητα να γίνει από το κράτος.

Αυτή είναι μια επικίνδυνη υπόθεση. Η άγνοια βέβαια δεν αποτελεί έγκλημα. Είναι απολύτως αποδεκτό να παραδεχτούμε ότι δεν γνωρίζουμε πώς λειτουργούν πολλά πράγματα, ή το πώς θα λειτουργούσε κάτι που δεν έχει δημιουργηθεί ή εφαρμοστεί ακόμη. Είναι επίσης συγχωρητέο να υποθέτουμε λανθασμένα ότι κάτι που δεν έχει γίνει ακόμη μπορεί να είναι αδύνατο (π.χ. η προσγείωση ανθρώπου στο φεγγάρι για τους ανθρώπους του 1800). Ο κίνδυνος του κρατικιστικού non sequitur είναι ότι αναγνωρίζει την άγνοια ή την έλλειψη φαντασίας για τις δυνατότητες, αλλά στη συνέχεια υποθέτει αυθαίρετα ότι η εφαρμογή κάποιας μορφής καταναγκαστικής βίας από το κράτος είναι η μοναδική λύση.

Παραδείγματα —Εντοπίστε το κρατικιστικό non sequitur που ακολουθεί

Είτε η πρώτη δήλωση (ή η πρώτη υπόθεση) είναι σωστή, είτε δεν είναι, η πλάνη του non sequitur περιλαμβάνει ένα ατεκμηρίωτο ή αυθαίρετο συμπέρασμα προερχόμενο από την αρχική υπόθεση. Σε μια πλάνη non sequitur, η υπόθεση, είτε αληθής είτε όχι, δεν έχει καμία απαραίτητη σχέση με το συμπέρασμα. Το πρόβλημα βρίσκεται συνήθως στο «άρα...». Παρακάτω υπάρχουν αρκετά παραδείγματα (θα μπορούσαν να προστεθούν πολλά περισσότερα) των οποίων η αρχική υπόθεση -ή η εστίαση- μπορεί να προκαλούν λιγότερο ή περισσότερο την συμπάθεια, αλλά τα οποία περιλαμβάνουν όλα μια μορφή του κρατικιστικού non sequitur. Δείτε αν μπορείτε να εντοπίσετε το λογικό σφάλμα σε κάθε παράδειγμα, που συμπεραίνει ότι η λύση είναι το κράτος.

«Νοιάζομαι για τα παιδιά και τους φτωχούς ανθρώπους. [Επομένως, το κράτος πρόνοιας...]»

«Μα δεν έχουμε υποχρέωση να βοηθήσουμε τους φτωχούς;»

«Η υγειονομική περίθαλψη είναι δικαίωμα. [Επομένως, πρέπει να την διαχειρίζεται το κράτος.]».

« Η ελευθερία του λόγου έχει όρια. για παράδειγμα, δεν μπορείτε να φωνάξετε «Φωτιά!» σε ένα κατάμεστο θέατρο.»

«Δεν θέλεις να πληρώνεις φόρους; Τότε να πας στη Σομαλία.»

«Πρέπει να υπάρχει κάποιος που να ρυθμίζει τα πρότυπα ασφάλειας και ποιότητας».

«Ο καπιταλισμός είναι εγγενώς ασταθής. [Επομένως, χρειάζεται το μονοπώλιο της κεντρικής τράπεζας]».

«[Ο Άσαντ, ο Σαντάμ Χουσεΐν, ο δικτάτορας Χ] έριξαν αέρια στους δικούς τουςπολίτες. [Επομένως, χρειάζεται ο πόλεμος και το πολεμικό κράτος]».

«Δηλαδή δεν πρέπει να κάνουμε τίποτα;» (σ.σ. αυτό θυμίζει έντονα την στάση των οπαδών της καραντίνας και της γενικότερης υγειονομικής δικτατορίας)

«Τι θα κάνουμε με τους συμμάχους της Αμερικής;»

«Πώς αλλιώς θα είχε σταματήσει ο Χίτλερ αν όχι με πόλεμο; [Επομένως, εφόσον η παρούσα κατάσταση μοιάζει με τον στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό του Χίτλερ, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επέμβουν στρατιωτικά.]».

«Θέλω να ζω σε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι είναι μορφωμένοι, και πολλοί γονείς δεν έχουν πρόσβαση σε εναλλακτικές λύσεις. [Ως εκ τούτου, το κράτος πρέπει να φορολογήσει τους πολίτες, για να παρέχει υποχρεωτικά δημόσια σχολικά συστήματα]».

«[Συναισθηματικά φορτισμένη ερώτηση:] Δηλαδή, δεν θέλετε οι άνθρωποι να μορφωθούν;;»

«Ζούμε σε μια κοινωνία!»

«Η Αμερική είναι συστημικά ρατσιστική. [Επομένως, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη εξουσία στις πολιτικές ελίτ, για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα.]».

«Πώς αλλιώς θα είχαμε πάρκα;»

«Η ύπαρξη δισεκατομμυριούχων είναι μια αποτυχία της πολιτικής».

«Χρειαζόμαστε το κράτος για να ρυθμίζει τον καπιταλισμό, να διατηρεί τα πρότυπα ασφάλειας και ποιότητας, να αποτρέπει τα μονοπώλια».

«Ακολουθήστε την επιστήμη».

«Αν δεν σας αρέσει, να φύγετε!»

«Να πληρώνετε τους φόρους σας!»

«Χρησιμοποιείτε όμως τις κρατικές υπηρεσίες!»

«Να τηρείτε τους νόμους!»

«Δεν επιδοκιμάζω τους ανθρώπους που κάνουν το Χ πράγμα».

«Θα έπρεπε να υπάρχει νόμος κατά του Χ πράγματος!»

Συμπέρασμα

Ελπίζω ότι είναι πλέον προφανές το πόσο συνηθισμένο είναι για τους ανθρώπους να θεωρούν σαν δεδομένη την προεπιλογή του κρατισμού, ή την ανάγκη της ύπαρξής του ως μια υπόρρητη προϋπόθεση. Αναμφισβήτητα, ο «κυκλικός συλλογισμός» - του οποίου το non sequitur είναι μια υποκατηγορία - είναι το πιο συνηθισμένο λογικό σφάλμα, και δεδομένου ότι το μοντέλο του σύγχρονου έθνους-κράτους του Hobbes ήταν το προεπιλεγμένο πρότυπο για περίπου τέσσερις αιώνες, είναι αναμενόμενο ότι αυτό το λογικό σφάλμα θα συνδυαζόταν με τον κρατισμό για να δημιουργήσουν το κρατικιστικό non sequitur. Τούτου λεχθέντος, θα πρέπει να διαψευσθεί ως ένα απατηλό, και επιπρόσθετα επικίνδυνο, σφάλμα.

***

Ο Joshua Mawhorter είναι καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τα τελευταία πέντε χρόνια στα θέματα της κυβέρνησης/οικονομίας και της ιστορίας των ΗΠΑ. Ο Josh έχει πτυχίο στις πολιτικές επιστήμες από το California State University, Bakersfield (CSUB) και μεταπτυχιακό στις πολιτικές επιστήμες από το Southern New Hampshire University (SNHU). Δημοσιεύει περιεχόμενο στο κανάλι του στο YouTube Political Factions και εργάζεται στο κανάλι Mawhorter Finance. Διδάσκει επίσης τακτικά στην τοπική του εκκλησία στους τομείς της θεολογίας, της Παλαιάς Διαθήκης, της εκκλησιαστικής ιστορίας, και της φιλοσοφίας. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στο mawhorterfinancialcoach@ gmail.com .