Τα δικαιώματα των παιδιών, και τι μας διδάσκει ο Rothbard με την ακλόνητη αφοσίωσή του στην ελευθερία

Ορισμένες αλήθειες για τα φυσικά δικαιώματα μπορεί να είναι άβολες εξαιτίας των κινδύνων στους οποίους αφήνουν έκθετους τους ανθρώπους, αλλά δεν πρέπει να τις αποφεύγουμε φιλοτεχνώντας το πορτρέτο μιας τακτοποιημένης ελευθερίας, για να καθησυχάσουμε τους αμύητους

Άρθρο της Daniela Bassi, που δημοσιεύτηκε στις 4 Μαρτίου 2021 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 7'. Απόδοση στα ελληνικά Νίκος Μαρής.

Αυτή την εβδομάδα είναι τα γενέθλια του Murray Rothbard. Είναι μια ευκαιρία να θαυμάσω το πόσο αξιοσημείωτος θεωρητικός υπήρξε και, κατά την εκτίμησή μου, το «The Ethics of Liberty» ήταν η μεγαλύτερη προσφορά του στον κόσμο που άφησε πίσω του, και στις αμέτρητες γενιές που θα ακολουθήσουν. Όπως ακριβώς οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο λειτουργούν μέσα σε στρεβλωμένες από τον κρατισμό αγορές, παρομοίως ζουν και μέσα σ' ένα μπλεγμένο κουβάρι από νομικούς κώδικες που εμποδίζει τη δικαιοσύνη -για να χρησιμοποιήσω τον ειρωνικό όρο της κυβέρνησης των ΗΠΑ- που απαγορεύει την τιμωρία και τις συμφωνιες για αποκατάσταση, μεταξύ των παραβατών και των θυμάτων τους. Χωρίς να αγνοεί ποτέ το δεδομένο του πρωτείου και του απαραβίαστου κάθε ατόμου, ενός δεδομένου τόσο ιερού που δεν επιτρέπει ποτέ να βλάπτεται ένας μη εγκληματίας, ο Rothbard αποκάλυψε με ενάργεια τον πιο βασικό νομικό κώδικα της ανθρωπότητας, τοποθετώντας τον στο πλαίσιο πολλών διαφορετικών σεναρίων και ειδών εγκλημάτων. Κάνοντάς το αυτό, άφησε για πάντα ένα αποτύπωμα που αντηχεί ενάντια στον ισχυρισμό κάθε κρατικού Λεβιάθαν ότι οι νόμοι του, οι αδρά αμειβόμενοι φορείς του, και τα δικαστήρια του και μόνο, γνωρίζουν τι είναι σωστό και τι λάθος. 

Με τις ρίζες της στο θεμελιώδες δικαίωμα της ιδιοκτησίας που πηγάζει από κάθε άτομο, η ηθική ανάλυση του Rothbard δείχνει τι είναι αυτό που έχει παραβιαστεί (ή όχι) σε κάθε περίπτωση, και τι πρέπει επομένως να αποκατασταθεί σε κάθε σημαντικό τύπο σύγκρουσης, αλλά ποτέ δεν καθορίζει μια τιμωρία πέρα από αυτό. Ποτέ δεν ορίζει έναν πίνακα αποζημιώσεων, τρόπος του λέγειν, ποτέ δεν γράφει ο ίδιος τον νόμο. Το αποτέλεσμα είναι μια παρουσίαση του φυσικού νόμου, ο οποίος είναι τόσο απόλυτα συνεπής, που δεν υπάρχει κανένας ενδοιασμός να τον θεωρήσει κανείς οικουμενικό. Είτε αρέσει είτε όχι, όλα τα είδη των πολιτιστικών και θρησκευτικών επιταγών μπορούν να βασιστούν πάνω σε αυτόν τον πιο διακριτικό λιμπερταριανό προσανατολισμό χωρίς κανένα ηθικό δίλημμα, εφόσον δεν χρησιμοποιείται ή υπονοείται βία, και είναι πολύ σαφές το πού οι διαφορετικές ομάδες καταναγκασμού περιορίζουν το δικαίωμα αυτοάμυνας των ανθρώπων. Και σε όλο τον κόσμο, σε κάθε είδους καταστάσεις όπου οι άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να πάρουν την θέση γατιών που τους έχουν αφαιρέσει τα νύχια, ο φυσικός νόμος δρα εξεγερτικά μέσα στους ανθρώπους. Υποτάσσονται ή εξαναγκάζονται με κάποιο τρόπο, το αισθάνονται ότι καταβάλλονται, μα τελικά πετυχαίνουν την απόδρασή τους ενάντια σε όλους τους ασφυκτικούς περιορισμούς, ανταποδίδοντας με κάποιο τρόπο ή απλώς επανακτώντας την κυριαρχία τους και ενεργώντας σύμφωνα με αποφάσεις που τους είχε απαγορευτεί να πάρουν όσον αφορά το σώμα τους και τους καρπούς της εργασίας τους. 

Λαξεύοντας με συνέπεια το πρωτείου του ατόμου, ο Rothbard κατέληξε σε ορισμένα συμπεράσματα για τα οποία έχει επικριθεί έντονα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά τις απόψεις του για τους γονείς και τα παιδιά - ότι οι γονείς δεν μπορούν να εξαναγκάζονται να αναθρέψουν τα παιδιά τους, γιατί κάτι τέτοιο θα συνιστούσε σκλαβιά, και ότι για τον ίδιο λόγο τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κρατούνται παρά τη θέλησή τους, εφ' όσον αποφασίσουν να δραπετεύσουν από το (κακοποιητικό) σπίτι. Αν και ορισμένοι έχουν υποστηρίξει πειστικά ότι οι γονείς δεν μπορούν να αφήσουν ένα νήπιο σ' ένα πάρκο και να φύγουν για πάντα, παρομοιάζοντας τη γονεϊκότητα με το συμβόλαιο μεταξύ ενός πιλότου και των επιβατών του (το οποίο δεν μπορεί απλά να διακοπεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και οι επιβάτες να «απορριφθούν» χωρίς αλεξίπτωτο), η πιο σημαντική ενόραση του Rothbard εδώ είναι ότι, είναι ανήθικο να εξαναγκάζουμε τους απρόθυμους γονείς να μεγαλώνουν τους απογόνους τους, είναι άδικο να εξαναγκάζεις τους ανθρώπους να μοχθούν για αόριστο χρονικό διάστημα για να ταΐζουν και να προστατεύουν έναν άλλον άνθρωπο, ανεξάρτητα από το ποιος είναι, και ότι η μη επιθετική βούληση ενός ατόμου δεν μπορεί να περιοριστεί «δικαιωματικά», ανεξάρτητα από το πόσο νέος είναι, μόλις συνειδητοποιήσει την ύπαρξή του και αποφασίσει να την διαχειριστεί.

Αλλά και τα δύο αυτά πράγματα λίγο πολύ ισχύουν στα περισσότερα πολιτικά καθεστώτα. Είναι πολύ δύσκολο για τους γονείς να μεταβιβάσουν ελεύθερα την κηδεμονία των παιδιών τους σε άτομα της επιλογής τους, και φυσικά είναι παντού παράνομο να πουλήσουν αυτά τα δικαιώματα σε κάποιον. Τα παιδιά που ασκούν τη θέλησή τους να είναι ελεύθερα βρίσκουν τα πρόσωπά τους τυπωμένα σε διαφημίσεις «Have You Seen Me?» , τρομακτικά παρόμοιες με τις διαφημίσεις για δραπέτες σκλάβους και υπηρέτες με σύμβαση ορισμένου χρόνου. Το κράτος αναγκάζει όσους είναι κάτω από μια αυθαίρετα καθορισμένη ηλικία να ζήσουν, μερικές φορές παρά τη θέλησή τους, με τον γονέα που (το κράτος) θεωρεί πιο κατάλληλο στις περιπτώσεις διαζυγίου, και σε όσους έχουν απομακρυνθεί από τις οικογένειές τους απαγορεύεται επίσης ουσιαστικά να εγκαταλείψουν τα ορφανοτροφεία ή τα σπίτια που τα έχουν υιοθετήσει, μέχρι μια αυθαίρετη ηλικία. ‎ Οι σχετικές προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι τα πρώτα χρόνια στη ζωή θα είναι απαλλαγμένα από κινδύνους, χρησιμοποιώντας βία για να απομακρύνουν τα παιδιά από τα σπίτια που δεν πληρούν ορισμένα πρότυπα άνεσης, ή που δεν επιδεικνύουν την αγάπη που μια ομάδα κρατικά σιτιζόμενων νομοθετών και ακαδημαϊκών κρίνουν απαραίτητες, συχνά απλά ενισχύουν έτι περαιτέρω τις μη ικανοποιητικές ρυθμίσεις και περιορίζουν τις οδούς που μπορούν να επιλεγούν για τη βελτίωση της κατάστασης.‎ 

‎Ο Rothbard, με την επιδέξια αλλά ήπια προσέγγισή του, έδωσε δύο θαυμάσια ευρείες δυνατότητες στο πρόβλημα των απρόθυμων οικογενειών, από την άποψη των γονέων: την απλή εγκατάλειψη και την ελεύθερη πώληση δικαιωμάτων κηδεμονίας στα παιδιά. Αυτή η προσέγγιση των λύσεων για τον κόσμο που θα μπορούσε να υπάρξει – τον ελεύθερο κόσμο – είναι ιδανική. Αφήνει τους αναγνώστες με μια σαφή αίσθηση του σωστού και του λάθους, δείχνει διακριτικά προς πιθανές λύσεις για όσους προσπαθούν να φανταστούν έναν αδιαμεσολάβητο κόσμο, και αφήνει ανοιχτές όλες τις δυνατότητες στις οποίες μπορεί να οδηγήσει η ποικιλομορφία των ανθρώπων και η συνεργασία.‎ 

Είναι αυτονόητο ότι τα παιδιά δεν είναι ζώα, τα οποία δεν έχουν φυσικά δικαιώματα, αλλά μπορούμε να καταλάβουμε ότι η ποικιλία των δυνατοτήτων που θα μπορούσαν να υπάρχουν σε μια ελεύθερη αγορά όσον αφορά τα δικαιώματα κηδεμονίας είναι τεράστια, αν αναλογιστούμε την ποικιλία των τρόπων με τους οποίους μπορείτε να αποκτήσετε ένα κατοικίδιο στις Ηνωμένες Πολιτείες (προς το παρόν). Μπορείτε να αγοράσετε κατοικίδια ή να τα υιοθετήσετε δωρεάν από μεμονωμένους ιδιοκτήτες σε ιδιωτικές αγορές, όπως το Craigslist. Μπορείτε να τα αγοράσετε από εκτροφείς, είτε πιστοποιημένους από ιδιωτικούς ομίλους όπως το American Kennel Club, είτε μη πιστοποιημένους, ή απλώς από άτομα που έχουν ένα κουτάβι στα χέρια τους. Μπορείτε να γίνετε προσωρινός ανάδοχος δωρεάν, να υιοθετήσετε με χαμηλό κόστος, ή να υιοθετήσετε δωρεάν από κάθε είδους εθελοντικές οργανώσεις — μικρές , μεγάλες, κοσμικές, με θρησκευτική χροιά ,πολιτικά ενεργές στην άσκηση πίεσης για παρέμβαση, ή απλώς να προσπαθήσετε να βοηθήσετε τα ζώα να βρουν σπίτια κ.λπ. Εάν πάρετε το κατοικίδιό σας από κάποιο καταφύγιο ζώων, συχνά πληρώνετε πολύ λίγα, αλλά η εκάστοτε φιλοζωική θέτει αρκετούς όρους για το πώς μπορείτε να το κρατήσετε στην κατοχή σας —σε εσωτερικούς χώρους μόνο, σε εξωτερικούς χώρους αλλά με το δέσιμο να απαγορεύεται, με το να απαιτούνται τακτικές επισκέψεις σε κτηνίατρο και εμβόλια, με τον όρο να στειρώνονται (και επομένως να μην μπορούν να εκτραφούν για ζευγάρωμα), τον όρο να μην μπορούν να πουληθούν ή να δοθούν κ.λπ. Επίσης, συχνά πρέπει να μιλήσετε για τον τρόπο ζωής σας, να αποκαλύψετε πού ζείτε και εργάζεστε και με ποιον ζείτε, και να αποκαλύψτε εάν έχετε προηγούμενη εμπειρία με κατοικίδια. Εάν δεν θέλετε να περάσετε μια τέτοια διαδικασία, μπορείτε να πάτε σε ένα κατάστημα κατοικίδιων ζώων, όπου θα πληρώσετε περισσότερα, αλλά δεν θα σας ανακρίνουν απαραίτητα. Υπάρχει πάντως ελευθερία και από την πλευρά των πωλητών, και ορισμένα καταστήματα κατοικίδιων ζώων και εκτροφέων επιλέγουν επίσης να ρωτήσουν για τον τρόπο ζωής σας και την εμπειρία σας. Μόλις πάρετε το κατοικίδιο, υπάρχουν όλων των ειδών οι επιλογές για την «εκπαίδευση» του, από την άτυπη εκπαίδευση από φίλους ή εκπαιδευτές μερικής απασχόλησης, έως τις πλήρεις ακαδημίες εκπαίδευσης που χρεώνουν ακριβούτσικα. Φυσικά, υπάρχουν πολλά σωματεία εκεί έξω που υπάρχουν εδώ και καιρό προτρέποντας το κράτος να επιβάλει διάφορους βαθμούς ρύθμισης προκειμένου να περιορίσει ποιος μπορεί να εκτρέφει και να πουλά κατοικίδια και να επιβάλει σε όλους ένα όραμα για την ιδιοκτησία κατοικίδιων ζώων, παραβλέποντας ότι το πρόβλημα των αδέσποτων προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από όλους τους δημόσιους δρόμους και τα δημόσια πάρκα, όπου τα κατοικίδια μπορούν να εγκαταλειφθούν χωρίς κάποια διαμαρτυρία. 

Δεν υπάρχει πρόβλεψη για την ποικιλία των ρυθμίσεων που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν με μια αγορά δικαιωμάτων κηδεμονίας για τα παιδιά. Θα μπορούσαν να είναι απείρως πιο ποικίλες από τις πολλές επιλογές που έχουμε δει με τα κατοικίδια, αφού τα παιδιά διαθέτουν φυσικά δικαιώματα και δική τους βούληση. Η μόνη βεβαιότητα είναι ότι το λάθος είναι λάθος —ότι το να κρατά το κράτος τους γονείς και τα παιδιά μαζί παρά τη θέλησή τους, καθιστώντας την επιδίωξή τους για πιο ευχάριστες ρυθμίσεις δύσκολη ή εντελώς παράνομη, είναι ανήθικο. Η πλήρης αυτοδιάθεση συνοδεύεται από κάθε είδους κινδύνους, προβλέψιμους και μη. Ένα παιδί θα μπορούσε να το σκάσει προς μια ζωή άθλιας φτώχειας και ακόμα χειρότερης κακοποίησης. Οι γονείς μπορεί να πουλήσουν τα δικαιώματα κηδεμονίας τους και να το μετανιώσουν για προσωπικούς λόγους, ή επειδή ο αγοραστής δεν ήταν αυτός που είπε ότι ήταν (ακόμα και αν η διαφορά δεν παραβιάζει τη σύμβασή τους). Αλλά ακόμα και με τους σημαντικούς κινδύνους που συνεπάγεται, κάθε λεπτό ελευθερίας, όσο ατελές κι αν είναι, είναι σαν μια σταγόνα καθαρού νερού σε μια έρημο. Τα κράτη με την πάροδο του χρόνου απέτυχαν θεαματικά να εξαλείψουν τα διάφορα είδη κινδύνων και το μόνο πράγμα που έχουν καταστήσει σχεδόν βέβαιο , ξανά και ξανά, είναι η δική τους κυριαρχία, η οποία η ίδια αποτυγχάνει ξανά και ξανά στο τέλος. 

Πάρα πολλοί στοχαστές στην παράδοση του Rothbard προσπαθούν να δώσουν λεπτομερείς περιγραφές, συμπληρωμένες με βήματα τύπου 1, 2, 3 … για το πώς να ζεις ελεύθερα και πώς να το κάνεις «λειτουργικά». Γίνεται συνεχώς λόγος για ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και ιδιωτικούς αμυντικούς οργανισμούς, αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Η πραγματικότητα είναι ότι τα άτομα ενεργούν σκόπιμα. Οι ενέργειές τους δεν είναι μηχανικά αντανακλαστικά και δεν είναι προβλέψιμες. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί όλα τα πράγματα που έχουν σημασία για διαφορετικούς ανθρώπους, και επομένως ούτε την πλήρη γκάμα των λύσεων που θα μπορούσαν να προσφερθούν σε διάφορες ελεύθερες αγορές. Μπορεί να είναι άβολο το να αναγνωρίσουμε ορισμένες αλήθειες για τα φυσικά δικαιώματα, εξαιτίας των κινδύνων στους οποίους αφήνουν έκθετους τους ανθρώπους, αλλά δεν πρέπει να τις αποφεύγουμε φιλοτεχνώντας ένα πορτρέτο μιας εξωραϊσμένης ελευθερίας με προσεγμένες επιλογές που καθησυχάζουν τους αμύητους. Το να αποφεύγεις όλες τις αντιξοότητες και τα ενδεχόμενα που συνεπάγεται η ελευθερία, καλώς ή κακώς, σημαίνει ότι κινδυνεύεις να σκοντάψεις πάνω στη γραμμή του τερματισμού, εάν οι άνθρωποι αισθανθούν άβολα με αυτό που ενδέχεται να βρουν, και να επαναλάβεις από την αρχή τον φαύλο κύκλο του κρατισμού. Ο Ρόθμπαρντ δεν πτοήθηκε από τις σκληρές αλήθειες, και απ’ αυτήν την προοπτική συνεχίζει να μας χαρίζει μια λαμπερή διορατικότητα. 

***