07 Μαρτίου, 2022

Γιατί οι δυτικοί δεν κατανοούν την Ρωσία

Σε αντίθεση με τη Λατινική Δύση, ο Χριστιανισμός στη Ρωσία είναι κληρονομιά της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (σ.σ. Βυζάντιο) και στο Βυζάντιο υπήρχε στενή σχέση μεταξύ εκκλησίας και κράτους

Άρθρο του Lipton Mathews, που δημοσιεύτηκε στις 4 Μαρτίου 2022 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 4'. Απόδοση στα ελληνικά Νίκος Μαρής.



Η απόφαση των δυτικών χωρών να τιμωρήσουν τη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία επιβάλλοντάς της ένα παλιρροϊκό κύμα κυρώσεων υποδηλώνει ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες δεν μπορούν να διδαχθούν από την ιστορία. Οι κυρώσεις είναι ένα αναποτελεσματικό εργαλείο για τον περιορισμό των φιλοδοξιών παραβατικών παραγόντων, και είναι απίθανο να κάνουν τους δεσποτικούς ηγέτες να διστάσουν. Τα μη δημοκρατικά καθεστώτα βρίσκονται ήδη στη μαύρη λίστα της «προοδευτικής» πολιτικής τάξης πραγμάτων, επομένως η χρήση κυρώσεων για την περαιτέρω απομόνωσή τους συχνά πετυχαίνει να ενθαρρύνει τους δεσπότες να προσελκύσουν πολιτική υποστήριξη.

Επιπλέον, στόχοι κυρώσεων οι οποίοι έχουν βαθιές ιδεολογικές δεσμεύσεις, τροφοδοτούμενες από ένα ήθος αυτοδιάθεσης, είναι δύσκολο να επηρεαστούν από αυτές, και η Ρωσία είναι ένας τέτοιος παράγοντας. Η τρέχουσα, σώμα με σώμα σύγκρουση έδειξε ότι οι αναλυτές της εξωτερικής πολιτικής δεν έχουν ακόμη κατανοήσει τη φιλοσοφία του Βλαντιμίρ Πούτιν και τη ρωσική εξωτερική πολιτική. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ένας οξυδερκής μελετητής της ιστορίας με περιφερειακές φιλοδοξίες και έχει επίσης πάρει αρκετά σοβαρά την αναβίωση της ηγεμονίας της Ρωσίας στην Ευρασία.

Αν και ο Πούτιν ενημέρωσε τους δημοσιογράφους ότι δεν ενδιαφέρεται για την αναγέννηση της ρωσικής αυτοκρατορίας, ώστε να αποτρέψει τις επικρίσεις, είναι προφανές ότι σκοπεύει στο να ασκήσει η Ρωσία μια μεγαλύτερη πολιτική επιρροή στην ευρασιατική γεωπολιτική. Ο Πούτιν οραματίζεται έναν πολυ-πολικό κόσμο όπου η σφαίρα επιρροής της Ρωσίας θα γίνεται σεβαστή από τις δυτικές δυνάμεις. Παρά την προπαγάνδα που διακινείται από το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής, ο Πούτιν δεν αποτελεί απειλή για τα αμερικανικά συμφέροντα.

Επιλέγοντας να εμφανίσει τον εαυτό της ως την υπερδύναμη του κόσμου, η Αμερική ενθαρρύνει τον Πούτιν να ακολουθήσει επιθετικές τακτικές. Για να διαχειριστεί την αμερικανική επιρροή στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, ο Πούτιν πρέπει να ακολουθήσει κάποια μέτρα για να υπονομεύσει την εξουσία της Αμερικής στην «αυλή» του. Μέχρι στιγμής, η στρατηγική της Αμερικής για τον περιορισμό της Ρωσίας ήταν ανεπιτυχής, επειδή οι τεχνοκράτες της εξωτερικής πολιτικής βασίζονται σε μια επιφανειακή περιγραφή του Πούτιν για την χάραξη της πολιτικής τους.

Ο χαρακτηρισμός του Βλαντιμίρ Πούτιν ως οπισθοδρομικού αυταρχικού ηγέτη από τις δυτικές ελίτ είναι μια υπεραπλούστευση. Το να είναι αυταρχικός δεν καθιστά τον Πούτιν τρομακτικό εχθρό, ο Πούτιν προκαλεί δέος γιατί διεξάγει μια ιδεολογική μάχη ενάντια στη Δύση που είναι βαθύτερη από την οικονομία. Φιλοσοφικά και πολιτικά η Ρωσία είναι αρκετά διαφορετική από τη Δύση. Σε αντίθεση με τη Λατινική Δύση, ο Χριστιανισμός στη Ρωσία είναι κληρονομιά της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (σ.σ. Βυζάντιο) και στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, υπήρχε στενή σχέση μεταξύ εκκλησίας και κράτους.

Ο Ρωσικός Χριστιανισμός δεν έχει την ιστορία ενός γεγονότος όπως η «Έριδα της Περιβολής», που οδήγησε στην εμφάνιση του διαχωρισμού εκκλησίας και κράτους στη Δύση. Επιπλέον, και σε αντίθεση με τη Δύση, ο ρωσικός Μεσαίωνας δεν γέννησε ένα πλήθος στοχαστών όπως ο Μαρσίλιος της Πάδοβας, ο Ερβαίος και ο Ζαν Γκέρσον, των οποίων οι ιδέες είχαν ένα κάποιο στίγμα διαφωτισμού. Ιδέες όπως η κοσμικότητα, το κράτος δικαίου και η ελευθερία του λόγου δεν έχουν ιδιαίτερο ιστορικό βάθος στη Ρωσία.

Επομένως, οποιοδήποτε μέτρο αποτροπής ή εμπλοκής της Ρωσίας που δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητές της, δεν μπορεί να είναι επιτυχές. Για πολλούς από τους αντισυστημικούς δεξιούς στην Ευρώπη, η Ρωσία υπό τον Πούτιν είναι μια δύναμη αντιστάθμισης στον ηθικό εκφυλισμό της Δύσης. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι στην Κεντρική Ευρώπη οι αντιλήψεις για τον Πούτιν κυμαίνονται από ευνοϊκές έως πραγματιστικές. 

Αν και δεν υπάρχει κανόνας που να υποστηρίζει ότι μια ευρύτερη γεωγραφική περιοχή πρέπει να έχει ξεκάθαρο ηγέτη, η πραγματικότητα είναι ότι οι χώρες συνήθως δίνουν την ηγεσία σε μια κυρίαρχη δύναμη. Για παράδειγμα, στην Ασία, η Κίνα και η Ινδία είναι οι πρωταρχικές δυνάμεις που αγωνίζονται για την ηγεμονική θέση. Οι δυτικοί τεχνοκράτες αρνούνται να παραδεχτούν την προφανή παρατήρηση ότι η Ρωσία είναι η ηγεμονική δύναμη στην Ανατολική Ευρώπη και η άρνησή τους αυτή  κάνει τον Πούτιν να θεωρεί την παρέμβασή τους στην περιοχή ως πράξη επιθετικότητας.

Ναι, μπορούμε πάντα να επικρίνουμε τον Πούτιν για διαφθορά ή για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά η ρητορική αυτή στερείται ουσίας. Το να υπενθυμίζουμε στον κόσμο ότι ο Πούτιν είναι επικίνδυνος, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως στρατηγική εξωτερικής πολιτικής. Αντί να επικρίνουν τον Πούτιν, οι δυτικές χώρες πρέπει να ασκήσουν πίεση στην Αμερική ώστε να ελαττώσει το αποτύπωμά της στην Ανατολική Ευρώπη. Η παρουσία στρατιωτικών βάσεων στην πίσω αυλή της Ρωσίας σηματοδοτεί για τον Πούτιν ότι η Αμερική δεν είναι πρόθυμη να αναγνωρίσει την ηγεμονική  θέση της Ρωσίας, και ότι εξακολουθεί να είναι προσκολλημένη (σ.σ. η Αμερική) στις τακτικές του Ψυχρού Πολέμου.

Εάν η Αμερική συνεχίσει να αντιμετωπίζει τον Πούτιν σαν να είμαστε στη δεκαετία του 1980, τότε ο Πούτιν θα καταφύγει σε αμυντικές κινήσεις για να καταπολεμήσει την επιθετικότητά της. Οι ειδήμονες του κατεστημένου κατακρίνουν τον Πούτιν για την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά δεν υπήρχε τίποτα το αναπόφευκτο σε αυτήν. Αντίθετα, αυτά τα γεγονότα θα μπορούσαν πιθανότατα να είχαν αποφευχθεί, αν η Δύση είχε αποφύγει να ενθαρρύνει την Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, παρ’ όλο που γνώριζε ότι ο Πούτιν θα αντιλαμβανόταν την απόφαση αυτή ως απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας.

Ο καθηγητής Stephen Walt σε πρόσφατη ανάρτησή του υποστηρίζει ότι οι δυτικές χώρες ήταν αφελείς όταν πίστεψαν ότι ο Πούτιν θα αποδεχόταν την πρόσδεση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ:

«Αν οι υπεύθυνοι για την χάραξη της πολιτικής των ΗΠΑ αναλογίζονταν την ιστορία και τις γεωγραφικές ευαισθησίες της δικής τους χώρας, θα είχαν αντιληφθεί το πώς φάνηκε η διεύρυνση στους Ρώσους ομολόγους τους… Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, για παράδειγμα, η κυβέρνηση Ρίγκαν ήταν τόσο ανήσυχη από την επανάσταση στη Νικαράγουα (μια χώρα της οποίας ο πληθυσμός ήταν μικρότερος από εκείνον της Νέας Υόρκης) που οργάνωσε έναν επαναστατικό στρατό για να ανατρέψει τους κυρίαρχους σοσιαλιστές Σαντινίστας. Εάν οι Αμερικανοί μπορούσαν να ανησυχούν τόσο πολύ για μια μικρή χώρα όπως η Νικαράγουα, γιατί ήταν τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε το γιατί η Ρωσία μπορεί να έχει σοβαρούς ενδοιασμούς για τη σταθερή μετατόπιση της ισχυρότερης συμμαχίας του κόσμου (σ.σ. ΝΑΤΟ) προς τα σύνορά της;»

Εάν η Αμερική και οι σύμμαχοί της ήταν σώφρονες , θα έλεγαν στην Ουκρανία να απορρίψει κάθε πρόθεσή της να εμπλακεί στο ΝΑΤΟ, ή καλύτερα, θα καταργούσαν τον συνασπισμό αυτό, αφού η χρησιμότητά του έχει παρέλθει. Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το ΝΑΤΟ δεν εξυπηρετεί πλέον κάποιο σκοπό και θα πρέπει να πάψει να λειτουργεί. Σε αυτό το σημείο, για να αποτρέψει έναν μεγάλο πόλεμο, η Ουκρανία πρέπει να αγνοήσει τους δυτικούς υποκινητές χρησιμοποιώντας διπλωματικούς διαύλους για να κατευνάσει τη Ρωσία. Άλλωστε, δεν είναι πολύ αργά για την Ουκρανία να ανακηρύξει εκεχειρία και να κάνει παραχωρήσεις με τη Ρωσία.

Τέλος, το να κοιτάξει κατάματα την πραγματικότητα ενός πολυ-πολικού κόσμου θα γλιτώσει την Αμερική - και τους συμμάχους της - από τεράστιους μπελάδες. Το κύρος της υπερδύναμης βοηθά τους πολιτικούς να νιώθουν ωραία, αλλά επιβαρύνει με μεγάλα έξοδα τους Αμερικανούς φορολογούμενους, αλλά και τους πολίτες σε όλο τον κόσμο.


***