Το πραγματικό νόημα της λέξης «εθνικισμός» από τον Ludwig von Mises και τον Murray Rothbard

Αν και σφυρηλατήθηκε σε απελευθερωτικούς πολέμους, ο φιλελεύθερος εθνικισμός ήταν για τον Mises ειρηνικός και κοσμοπολίτικος.

Απόσπασμα από άρθρο του Joseph Salerno, που δημοσιεύτηκε στις 28/3/2017 από το Mises Institute. Απόδοση στα ελληνικά, Νίκος Μαρής. Χρόνος ανάγνωσης 3'.

Mimis Plessas & The Orbiters - Karagouna

Στην τρέχουσα συζήτηση για τη μετανάστευση, κάποιοι φιλελεύθεροι επικαλούνται συχνά τον Ludwig von Mises ως ένθερμο υποστηρικτή του ελεύθερου εμπορίου με την ευρεία έννοια του όρου, που σχετίζεται με την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, κεφαλαίων και εργατικού δυναμικού. Ο Mises έχει μάλιστα ανακηρυχθεί από ορισμένους φιλελεύθερους ως υπέρμαχος των ανοιχτών συνόρων. Ωστόσο, οι απόψεις του σχετικά με την ελεύθερη μετανάστευση εργατικού δυναμικού πέρα ​​από τα υπάρχοντα πολιτικά σύνορα ήταν προσεκτικά διαμορφωμένες από πολιτικούς προβληματισμούς, που βασίζονταν στη γνώση του από πρώτο χέρι για τις βαθιές και διαρκείς συγκρούσεις μεταξύ εθνικοτήτων στα πολύγλωσσα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που οδήγησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και συνέχισαν μετέπειτα κατά τον Μεσοπόλεμο. Έτσι ο Mises δεν αξιολόγησε τη μετανάστευση με όρους καθαρά οικονομικούς, όπως η μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας της ανθρώπινης εργασίας, ανεξάρτητα από το πολιτικό πλαίσιο. Αντίθετα, αξιολόγησε τις επιπτώσεις της μετανάστευσης από τη σκοπιά του κλασικού φιλελεύθερου συστήματος της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Σκοπός μου σε αυτό το σύντομο δοκίμιο είναι να εκθέσω τις απόψεις του Mises για τη μετανάστευση, όπως τις ανέπτυξε ως αναπόσπαστο μέρος του κλασικού φιλελεύθερου προγράμματος που επεξεργάστηκε. Δεν θα προσπαθήσω να επικρίνω ή να αξιολογήσω τις απόψεις του.

Φιλελεύθερος Εθνικισμός

Για τον Mises, ο φιλελευθερισμός αναδύθηκε και εκφράστηκε για πρώτη φορά ως πολιτικό κίνημα τον 19ο αιώνα, με τη μορφή του «ειρηνικού εθνικισμού». Οι δύο θεμελιώδεις αρχές του ήταν η ελευθερία ή, πιο συγκεκριμένα, «το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών», και η εθνική ενότητα ή η «αρχή της εθνικότητας». Οι δύο αρχές ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες. Ο πρωταρχικός στόχος των φιλελεύθερων εθνικιστικών κινημάτων (ιταλικό, πολωνικό, ελληνικό, γερμανικό, σερβικό, κ.λπ.) ήταν η απελευθέρωση των λαών τους από τη δεσποτική κυριαρχία των βασιλέων και των πριγκήπων. Η φιλελεύθερη επανάσταση ενάντια στον δεσποτισμό πήρε υποχρεωτικά έναν εθνικιστικό χαρακτήρα για δύο λόγους. Πρώτον, πολλοί από τους βασιλείς - δεσπότες ήταν ξένοι, για παράδειγμα, οι Αυστριακοί Αψβούργοι και οι Γάλλοι Βουρβώνοι, που κυβέρνησαν τους Ιταλούς, και ο Πρώσος βασιλιάς και ο Ρώσος Τσάρος, που υποδούλωσαν τους Πολωνούς.

Δεύτερον, και πιο σημαντικό, ο πολιτικός ρεαλισμός υπαγόρευε «την αναγκαιότητα να τεθεί η συμμαχία των καταπιεσμένων ενάντια στη συμμαχία των καταπιεστών, για να επιτευχθεί ο σκοπός της ελευθερίας, αλλά και η αναγκαιότητα ομοψυχίας, για να βρούμε τη δύναμη να διατηρήσουμε την ελευθερία». Αυτή η συμμαχία των καταπιεσμένων θεμελιώθηκε στην εθνική ενότητα, που με τη σειρά της βασίζεται σε μια κοινή γλώσσα, σ' έναν κοινό πολιτισμό, καθώς και κοινούς τρόπους σκέψης και δράσης.

Αν και σφυρηλατήθηκε σε πολέμους απελευθέρωσης, ο φιλελεύθερος εθνικισμός ήταν για τον Μίζες ειρηνικός και κοσμοπολίτικος. Όχι μόνο τα ξεχωριστά εθνικά απελευθερωτικά κινήματα βλέπουν το ένα το άλλο ως αδέλφια στον κοινό τους αγώνα ενάντια στον βασιλικό δεσποτισμό, αλλά και ενστερνίζονται τις αρχές του οικονομικού φιλελευθερισμού, «που διακηρύσσει την αλληλεγγύη των συμφερόντων μεταξύ όλων των λαών». Ο Mises τονίζει τη συμβατότητα του εθνικισμού, του κοσμοπολιτισμού και της ειρήνης:

« Η αρχή της εθνικότητας περιλαμβάνει μόνο την απόρριψη κάθε δεσποτισμού · απαιτεί αυτοδιάθεση, αυτονομία. Στη συνέχεια, ωστόσο, το περιεχόμενό της επεκτείνεται. Η λέξη κλειδί δεν είναι μόνο η ελευθερία αλλά και η ενότητα. Αλλά και η ίδια η επιθυμία για εθνική ενότητα είναι πάνω από όλα απολύτως ειρηνική [...] O εθνικισμός δεν συγκρούεται με τον κοσμοπολιτισμό, γιατί το ενοποιημένο έθνος δεν θέλει τη διχόνοια με τους γειτονικούς λαούς, αλλά την ειρήνη και τη φιλία. »

Ως κλασικός φιλελεύθερος, ο Mises διευκρινίζει προσεκτικά ότι το δικαίωμα αυτοδιάθεσης δεν είναι συλλογικό δικαίωμα, αλλά ατομικό : «Δεν πρόκειται για το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης μιας οριοθετημένης εθνοτικής οντότητας, αλλά για το δικαίωμα των κατοίκων της κάθε περιοχής να αποφασίζουν σε ποιο κράτος επιθυμούν να ανήκουν.» Ο Mises καθιστά ξεκάθαρο ότι η αυτοδιάθεση είναι ατομικό δικαίωμα που θα πρέπει να παραχωρηθεί σε «κάθε άτομο. . . αν αυτό είναι με οποιονδήποτε τρόπο εφικτό.»

------------------------------------------

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι, σε αντίθεση με κάποιους σύγχρονους φιλελεύθερους, που βλέπουν τους ανθρώπους σαν ατομοκεντρικά όντα που δεν έχουν συναισθηματικές συγγένειες και πνευματικούς δεσμούς με κάποιους επιλεγμένους συνανθρώπους τους, ο Mises επιβεβαιώνει την πραγματικότητα του έθνους ως «οργανική οντότητα» Για τον Mises, το έθνος περιλαμβάνει ανθρώπους που αντιλαμβάνονται και ενεργούν ο ένας προς τον άλλο με τρόπο που τους διαχωρίζει από άλλες ομάδες ανθρώπων με βάση το νόημα και τη σημασία που οι συμπατριώτες αποδίδουν σε αντικειμενικούς παράγοντες όπως η κοινή γλώσσα, οι παραδόσεις, η καταγωγή, και ούτω καθεξής. Η ιδιότητα του μέλους ενός έθνους, κι ακόμα περισσότερο μιας οικογένειας, περιλαμβάνει συγκεκριμένες πράξεις, που βασίζονται σε υποκειμενικές αντιλήψεις και προτιμήσεις σε σχέση με ένα σύμπλεγμα αντικειμενικών ιστορικών συνθηκών. Σύμφωνα με τον Murray Rothbard, ο οποίος συμμερίζεται την άποψη του Mises για την πραγματικότητα του έθνους ως ξεχωριστής οντότητας από το κράτος:

«Οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι συχνά υποθέτουν, λανθασμένα, ότι τα άτομα δεσμεύονται μεταξύ τους μόνο με τον συνεκτικό ιστό των εμπορικών συναλλαγών. Ξεχνούν ότι ο καθένας γεννιέται αναπόφευκτα σε μια οικογένεια, μια γλώσσα και έναν πολιτισμό. Κάθε άτομο γεννιέται σε πολλές αλληλεπικαλυπτόμενες κοινότητες, που συνήθως συμπεριλαμβάνουν μια εθνοτική ομάδα, με συγκεκριμένες αξίες, πολιτισμό, θρησκευτικές πεποιθήσεις και παραδόσεις [..] Το «έθνος» δεν μπορεί να οριστεί με ακρίβεια. Είναι ένας πολύπλοκος και ποικίλος αστερισμός διαφορετικών κοινοτήτων, γλωσσών, εθνοτικών ομάδων ή θρησκειών [...] Το ζήτημα της εθνικότητας γίνεται πιο περίπλοκο από την αλληλεπίδραση της αντικειμενικής υπάρχουσας πραγματικότητας και των υποκειμενικών αντιλήψεων.»

***