«Ο οικολογικός λενινισμός εφορμά σε κάθε ευκαιρία για να διαρρήξει το κατεστημένο όσο απότομα απαιτείται, και να θέσει τους τομείς της οικονομίας που συμβάλλουν στην οικολογική καταστροφή υπό άμεσο δημόσιο έλεγχο.»
Άρθρο του David Gordon, που δημοσιεύτηκε στις 15/12/2020 από το Mises Institute. Απόδοση στα ελληνικά, Νίκος Μαρής. Χρόνος ανάγνωσης 3'.
Corona, Climate, Chronic Emergency: War Communism in the Twenty-First Century (Κορωνοϊός, Κλίμα, Μόνιμη Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης: Ο Πολεμικός Κομμουνισμός στον Εικοστό-πρώτο Αιώνα) του Andreas Malm. εκδ. Verso, 2020. 215 σελίδες.
Ορισμένοι επικριτές των δρακόντειων lockdown, που υποτίθεται ότι ήταν απαραίτητα για την αντιμετώπιση του covid-19, υποστηρίζουν ότι αυτά τα μέτρα είναι απλώς προπαρασκευαστικά βήματα, για να συνηθίσουν οι πολίτες στον κεντρικό έλεγχο. Μόλις ξεθυμάνει η υστερία του Covid-19, λένε, θα αντιμετωπίσουμε μόνιμους περιορισμούς για την αντιμετώπιση της «κλιματικής αλλαγής».
Αυτοί οι επικριτές, καθώς και άλλοι αναγνώστες επίσης, είναι πιθανό να βρουν το βιβλίο «Corona...» ενδιαφέρον. Ο συγγραφέας, ο Andreas Malm, μελετητής της ανθρώπινης οικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Lund, ζητά να χρησιμοποιηθούν ο Covid-19 και η κλιματική αλλαγή ως εργαλεία για την προώθηση μιας παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης. Ο Λένιν και ο Τρότσκι είναι για εκείνον ηρωικές προσωπικότητες, αν και ο ίδιος αναγνωρίζει ότι κάθε άλλο παρά άψογοι ήταν ως χαρακτήρες, και ισχυρίζεται ότι μπορούμε να μάθουμε πολλά πράγματα από τον «πολεμικό κομμουνισμό» που καθιέρωσαν, που θα μας καθοδηγήσουν μακριά από τα σημερινά μας προβλήματα.
Ο πλανήτης θερμαίνεται και αντιμετωπίζουμε μια παγκόσμια πανδημία. Κανένας από αυτούς δύο τους ισχυρισμούς δεν πρέπει να αμφισβητηθεί, λέει ο Μαλμ. Η «επιστήμη» μας λέει ότι είναι αληθείς, τελεία και παύλα. Τι προκαλεί αυτά τα προβλήματα; Η απάντηση, δεν θα εκπλαγείτε αν το μάθετε, είναι ο καπιταλισμός. Ο Μαρξ προέβλεψε προ πολλού ότι ο καπιταλισμός θα κατέρρεε επειδή οι καπιταλιστές, άπληστοι για κέρδη, θα επέκτειναν την παραγωγή σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι θα μπορούσε να απορροφήσει η αγορά. Ο ρεβιζιονιστής μαρξιστής Έντουαρντ Μπερνστάιν διατύπωσε την ένσταση ότι ο καπιταλισμός μέχρι τότε είχε ξεπεράσει τις κρίσεις του και δεν είχε καταρρεύσει, αλλά η Ρόζα Λούξεμπουργκ, μια άλλη ηρωική φιγούρα για τον Μαλμ, είχε μεγάλες προσδοκίες για μια μελλοντική καταστροφή.
Και τώρα αποδεικνύεται ότι είχε δίκιο. Ο ένοχος είναι η καπιταλιστική εκμετάλλευση της φύσης. Οι καπιταλιστές διαταράσσουν την ισορροπία στα τροπικά δάση και σε άλλες περιοχές με μεγάλο αριθμό άγριων ζώων. Αυτό ενοχλεί τα ζώα που βρίσκονται εκεί, όπως οι νυχτερίδες, με αποτέλεσμα να τρέπονται σε φυγή σε άλλα μέρη. Με αυτόν τον τρόπο μεταδίδουν παθογόνους οργανισμούς σε όλο τον κόσμο. «Αν δεν ήταν η οικονομία που διαχειρίζονται οι άνθρωποι, η οποία επιτίθεται συνεχώς στην άγρια φύση,… καταστρέφοντάς την με έναν ζήλο που προσεγγίζει τη λαγνεία για εξόντωση, αυτά τα πράγματα δεν θα συνέβαιναν. Τα παθογόνα δεν θα πλησίαζαν απειλητικά προς το μέρος μας. Θα ήταν πιο ασφαλή μεταξύ των φυσικών τους ξενιστών. Αλλά όταν αυτοί οι ξενιστές είναι στριμωγμένοι στη γωνία, όταν στρεσσάρονται, εκδιώκονται και σκοτώνονται, έχουν δύο επιλογές: να εξαφανιστούν ή να χυμήξουν». (σελ. 35) Ο Μαλμ αποκαλεί αυτή τη θλιβερή κατάσταση των πραγμάτων «ζωο-νοσογόνο διάχυση».
Είναι λοιπόν μεγάλο λάθος - μας λέει ο Μαλμ - να αντιπαραβάλλουμε την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή με τις φυσικές καταστροφές όπως ο covid-19, όπως κάνουν συχνά οι αριστεροί που δεν έχουν διαφωτιστεί από τη μαρξιστική διαλεκτική. (Θυμηθείτε ότι η κλίμακα και το εύρος αυτών των καταστροφών δεν επιτρέπεται να αμφισβητηθούν.) Και οι δύο προκύπτουν από την καπιταλιστική εκμετάλλευση της φύσης. Αυτό προκύπτει μέσω της αποψίλωσης των τροπικών δασών και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η άνοδος της θερμοκρασίας που προκύπτει από την καύση ορυκτών καυσίμων διαταράσσει επίσης τους παθογόνους παράγοντες που κατακλύζουν τα δάση.
Ακολουθώντας πιστά τον Λένιν, ο Μαλμ ρωτά, «τι πρέπει να κάνουμε»; Η απάντηση δεν βρίσκεται στον αναρχισμό. Ένας κόσμος χωρίς κράτος μπορεί να είναι ένα όραμα για το απώτερο μέλλον, αλλά αυτή τη στιγμή έχουμε ανάγκη από ένα ισχυρό κράτος, για να αναχαιτίσει τους καπιταλιστές εκμεταλλευτές που ευθύνονται για τα δεινά μας. Ορισμένοι βρίσκουν τον αναρχικό θεωρητικό Τζέιμς Σκοτ διορατικό, ευθύνεται όμως για την αποτυχία του να ανταποκριθεί στις ανάγκες της τρέχουσας κρίσης που διερχόμαστε.
Δεν χρειαζόμαστε τον Τζέιμς Σκοτ τώρα, αλλά τον Λένιν. Ο Λένιν συνειδητοποίησε ότι πριν εκλείψει το κράτος, πρέπει να ενισχυθεί για να αντιμετωπίσει ανελέητα τον ταξικό εχθρό. Ο Λένιν στο «Η επικείμενη καταστροφή και πώς να την καταπολεμήσουμε», που γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 1917, είπε ότι για να αντισταθμιστεί η απώλεια εδαφών και πόρων από τη Ρωσία, το κράτος θα έπρεπε να ελέγχει την οικονομία με τον ίδιο τρόπο που το είχαν ήδη κάνει οι εμπόλεμες δυνάμεις κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. «Εδώ, λοιπόν, ήταν το στοίχημα για τον Λένιν: να λάβει μέτρα που είχαν ήδη θεσπιστεί από τα εμπόλεμα κράτη, να τα εντείνει, και να τα εξαπολύσει ενάντια στους πρόξενους της καταστροφής » (σελ. 127, έμφαση στο πρωτότυπο). Οι αναγνώστες του Mises δεν θα δυσκολευτούν να παρατηρήσουν ότι και εκείνος είδε τον κεντρικό έλεγχο της γερμανικής οικονομίας κατά τη διάρκεια του πολέμου ως έναν τρόπο εγκαθίδρυσης του σοσιαλισμού.
Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι ο «πολεμικός κομμουνισμός». Ο Μαλμ παραδέχεται ότι «αυτός ο όρος αφήνει μια καυστική γεύση. Δικαίως. Οι εμπόλεμοι Μπολσεβίκοι διέπραξαν πολλές ωμότητες» (σ. 158–59). Αλλά σε αντίθεση με την αντικομμουνιστική προπαγάνδα, ο πολεμικός κομμουνισμός από μια άποψη πέτυχε μεγαλοπρεπώς. «Έχοντας τους Λευκούς και τις συμμαχικές αυτοκρατορίες στριμωγμένες εναντίον τους - με μηδενικά ορυκτά καύσιμα έναντι όλων των αποθεμάτων του κόσμου - ο Κόκκινος Στρατός κέρδισε τον πόλεμο. Από αυτή την συγκεκριμένη σκοπιά, η περίοδος από τα τέλη του 1918 έως τα τέλη του 1920 ήταν η καλύτερη περίοδος του σοβιετικού κράτους» (σελ. 160).
Πώς θα έμοιαζε τώρα για εμάς ο «πολεμικός κομμουνισμός»; Ο Μαλμ δεν κάνει ιδιαίτερη προσπάθεια να αρνηθεί ότι το «βελούδινο γάντι» κρύβει μια σιδηρογροθιά. Γράφει,
«Ανεξάρτητα από το αν το πρόβλημα αντιμετωπίζεται από την πλευρά της προσφοράς ή της ζήτησης, η κούρσα προς τις μηδενικές εκπομπές άνθρακα θα πρέπει να συντονιστεί μέσω περιοριστικών μέτρων - ανακατανομή, επίταξη, επιβολή κυρώσεων, διατάγματα… Ο οικολογικός λενινισμός εφορμά σε κάθε ευκαιρία για να… διαρρήξει το κατεστημένο όσο απότομα απαιτείται και να θέσει τους τομείς της οικονομίας που συμβάλλουν στην οικολογική καταστροφή υπό άμεσο δημόσιο έλεγχο. Αυτό θα σήμαινε πως «το ένα μέρος του πληθυσμού επιβάλλει τη θέλησή του στο άλλο μέρος», για να μιλήσω με τους όρους του Ένγκελς.» (σελ. 145, 151)
Ο Μαλμ λέει ότι «η πορεία προς μια οικονομία σύμφωνη με τις οικολογικές λενινιστικές απόψεις θα ήταν προφανώς γεμάτη κινδύνους. Ένα κράτος που διευρύνεται με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να... γίνει υπερτροφικό». (σελ. 167) Ωστόσο, πιστεύει ότι το ρίσκο αξίζει τον κόπο. Είναι καλύτερο να αφήσουμε τον Μαλμ στις φαντασιώσεις του. Προτιμώ τον Μάρεϊ Ροθμπαρντ από τον Λένιν και δεν συμμερίζομαι την άποψη του Μαλμ ότι ο Αντόρνο της σχολής της Φρανκφούρτης ήταν «ο μεγαλύτερος στοχαστής του εικοστού αιώνα» (σελ. 171).
***
Ο Ντέιβιντ Γκόρντον είναι Ανώτερος Συνεργάτης στο Ινστιτούτο Mises και συντάκτης του Mises Review .