27 Ιουλίου, 2021

Φιλελεύθερος ατομικισμός (individualism) εναντίον κολεκτιβιστικής υγειονομικής δικτατορίας

Δεν μπορεί να υπάρξει συλλογικός στόχος όπως ορίζεται από την κυβέρνηση παρά μόνο μεθοδολογικός ατομικισμός και κλίμακες ατομικών προτιμήσεων.



Άρθρο του Patrick Barron που δημοσιεύτηκε στο Mises Institute στις 2/5/2020. Χρόνος ανάγνωσης 5'.




Από το 2009 έως το 2012, δίδαξα ένα εισαγωγικό μάθημα στην  Αυστριακή Οικονομική Σχολή, στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Από την πρώτη ημέρα του μαθήματος, έλεγα στους μαθητές μου ότι η Αυστριακή Σχολή θα άλλαζε τον τρόπο που έβλεπαν τον κόσμο, όχι μόνο από οικονομική άποψη, αλλά και όσον αφορά γενικότερα τη ζωή. Τίποτα δεν θα φαινόταν ποτέ ξανά το ίδιο. Θα μάθαιναν να σκέφτονται μόνοι τους και δεν θα έπεφταν θύματα της κυβερνητικής προπαγάνδας, των καθεστωτικών μέσων ενημέρωσης και των αφελών απόψεων φίλων και γνωστών τους. Φυσικά, αυτό δεν σε κάνει αυτόματα το πιο δημοφιλές άτομο σε ένα κοκτέιλ πάρτι.

Μεθοδολογικός ατομικισμός εναντίον κολεκτιβισμού

Τους εξηγούσα ότι η οικονομική επιστήμη εμπίπτει στη γενικότερη επιστήμη περί ανθρώπινης δράσης. Όλη η δράση είναι ατομική, υποκειμενική και σκόπιμη. Ο Ludwig von Mises χρησιμοποίησε τη φράση μεθοδολογικός ατομικισμός να εξηγήσει τη βάση του τι μπορεί να είναι γνωστό για την οικονομία ειδικότερα και την ανθρώπινη δράση γενικότερα. Είναι το άτομο, και όχι το σύνολο, που προσπαθεί να επιτύχει ένα υψηλότερο επίπεδο ικανοποίησης αναγκών και επιθυμιών, όπως το αντιλαμβάνεται ανά οποιαδήποτε στιγμή. Φυσικά, αυτές οι «προτιμήσεις» είναι υποκειμενικές, που σημαίνει ότι είναι αναμφίβολα διαφορετικές για διαφορετικούς ανθρώπους και υπόκεινται σε συνεχή αλλαγή ακόμα και εντός του πλαισίου δράσης του ίδιου ατόμου. (Αναλογιστείτε την υποκειμενική επιθυμία για ένα ποτήρι νερό μετά το κούρεμα του γκαζόν, μια πολύ ζεστή ημέρα. Εκείνη τη στιγμή, ένα δροσερό ποτήρι νερό κατατάσσεται πολύ ψηλά στην ατομική κλίμακα προτίμησης του ατόμου, αλλά υποβιβάζεται πολύ χαμηλά σε αυτή την κλίμακα, μόλις σβήσει η δίψα. Άλλοι μπορεί να μην είναι ικανοποιημένοι με ένα ποτήρι νερό, ίσως να τους ικανοποιεί μόνο μια κρύα μπύρα, ή μια λεμονάδα.)

Δεν υπάρχει «ομαδική» ανθρώπινη δράση, όπως π.χ. υπονοείται σε φράσεις τύπου «οι Αμερικανοί επέλεξαν να πουλήσουν τις μετοχές τους την περασμένη εβδομάδα, οι Γάλλοι αρέσκονται να πηγαίνουν στη Ριβιέρα τον Αύγουστο, ή, η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο στην Αμερική στις 11 Δεκεμβρίου 1941.»  Κάποιοι μεμονωμένοι Αμερικανοί μπορεί να πούλησαν τις μετοχές τους την περασμένη εβδομάδα, και κάποιοι Γάλλοι πηγαίνουν στη Ριβιέρα κάθε Αύγουστο, και ορισμένα άτομα που έλεγχαν την γερμανική κυβέρνηση ενέκριναν ένα ψήφισμα που κήρυσσε τον πόλεμο εναντίον της Αμερικής στις 11 Δεκεμβρίου 1941. Τα αθροίσματα δεν δρουν, μόνο τα άτομα δρουν.

 Η συλλογική δράση είναι μια πλάνη, όπως εξήγησε ο Ludwig von Mises. Στην αρχή αυτό φαίνεται περίεργο, αλλά μετά από περαιτέρω προβληματισμό γίνεται αυτονόητο και έτσι πολλοί πομπώδεις ισχυρισμοί καταρρίπτονται. Για παράδειγμα, τα mainstream Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παρουσιάζουν επικεφαλίδες όπως «Οι Αμερικανοί φοβούνται τον κορωνοϊό». Αυτή είναι μια δήλωση κενή νοήματος, καθώς δεν υπάρχει η οντότητα «Αμερικανοί», μόνο μεμονωμένοι άνθρωποι που ζουν στην Αμερική. Ο φόβος μήπως μολυνθούν από τον κορωνοϊό, που αποδίδεται από το πρωτοσέλιδο στους Αμερικανούς γενικά, κυμαίνεται σε ατομικό επίπεδο και καλύπτει ένα φάσμα από τον υπερβολικά φοβισμένο που δεν βγαίνει από το σπίτι του, στον σχεδόν ακλόνητο, που βγαίνει δίχως να το σκέφτεται καθόλου.

Το πρόβλημα με τους κυβερνητικούς περιορισμούς

Δεδομένου ότι κάθε δράση είναι ατομική, σκόπιμη και υποκειμενική, σε περίπτωση κρίσης είναι αδύνατον για την κυβέρνηση να αναλάβει συλλογική δράση που δεν θα ήταν καταναγκαστική για όλους. Ο κορωνοϊός είναι ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα. Προς το παρόν (16 Απριλίου 2020), σαράντα μία από τις πενήντα πολιτείες των ΗΠΑ έχουν προχωρήσει σε κάποια μορφή αυτού που ονομάζεται «καραντίνα». Υποτίθεται ότι οι «μη απαραίτητες» επιχειρήσεις πρέπει να παραμείνουν κλειστές και υπάρχουν διάφοροι περιορισμοί στην κίνηση και την αλληλεπίδραση του κόσμου. Ο δηλωμένος σκοπός σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι να «σταματήσει η εξάπλωση του ιού».

Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας τρόπος για έναν κυβερνητικό γραφειοκράτη να γνωρίζει ποιες αγορές και ποιες επιχειρήσεις είναι πραγματικά «απαραίτητες». Το ίδιο το άτομο πρέπει να αποφασίσει ποια δράση χρειάζεται ή όχι, για να αποφύγει τόσο το να κολλήσει την ασθένεια, όσο ΚΑΙ να ικανοποιήσει τις άλλες προτιμήσεις και ανάγκες του, όπως να συνεχίσει να έχει μια στέγη πάνω από το κεφάλι του και να ταΐζει την οικογένειά του. Εάν ήταν η προτίμηση όλων των ανθρώπων να απομονωθούν, να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους, να μην αγοράζουν από τις επιχειρήσεις, να αρνηθούν να πάνε στην εργασία τους ή να αρνηθούν να κοινωνικοποιηθούν με τους φίλους και τους γείτονές τους, τότε η κυβέρνηση δεν θα χρειαζόταν να εφαρμόσει κανένα από αυτά τα μέτρα. Το μόνο συμπέρασμα που μπορεί λοιπόν να εξαχθεί, είναι ότι οι κρατικοί περιορισμοί αποτελούν παραβιάσεις των προτιμήσεων και των αναγκών πολλών ανθρώπων. Δεδομένου ότι μόνο το άτομο δρα σκόπιμα και όχι τα σύνολα ατόμων.

Ο άνθρωπος είναι σκοπός ο ίδιος και ποτέ δεν αποτελεί μέσο για έναν σκοπό

Η καταστολή της εξάπλωσης ή της θνησιμότητας του ιού είναι αποτέλεσμα της ατομικής ανθρώπινης δράσης και δεν αποτελεί αυτοσκοπό που να δικαιολογεί τη χρήση του ανθρώπου ως μέσου. Ο Immanuel Kant το εξέφρασε καλύτερα στo έργο του humanity principle, δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι σκοπός ο ίδιος και δεν πρέπει ποτέ να αντιμετωπίζεται ως μέσο για έναν σκοπό. Τα άτομα έχουν διαφορετικές προτιμήσεις και μόνο το μεμονωμένο άτομο μπορεί να καθορίσει τι είναι και τι δεν είναι προς το συμφέρον του. Ένα άτομο που επιθυμεί να διατηρήσει την επιχείρησή του ανοιχτή, θα ασχολείται μόνο με ανθρώπους που επιθυμούν ατομικά να συναλλαχτούν με την επιχείρησή του. Ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης και οι πελάτες του μπορούν να προβούν σε οποιεσδήποτε προστατευτικές ενέργειες κρίνουν αμοιβαία κατάλληλες. Κανείς δεν είναι αναγκασμένος να συναλλαχτεί με μια επιχείρηση που πιστεύει ότι δεν λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας και οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων ενδέχεται να απαιτούν από τους πελάτες να λάβουν κάποιο είδος προστασίας για να έχουν πρόσβαση στα αγαθά ή τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Όλα τα άτομα εκφράζουν τις προτιμήσεις τους, καθώς μόνο το κάθε άτομο μπορεί να κρίνει τι είναι καλύτερο για τον εαυτό του. Αυτό είναι απολύτως σύμφωνο με την «ανθρώπινη Αρχή» (humanity principle) του Ιμάνουελ Καντ και την συνειδητοποίηση εκ μέρους της Αυστριακής Οικονομικής Σχολής ότι η κοινωνία προοδεύει μέσω της κοινωνικής συνεργασίας και του καταμερισμού της εργασίας.

Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να υπάρξει συλλογικός στόχος όπως ορίζεται από την κυβέρνηση. Η κυβέρνηση αποτελείται μόνο από άτομα που εκφράζουν τις δικές τους προτιμήσεις. Αλλά κάθε άτομο εκφράζει τη δική του προτίμηση μέσω της συνεργατικής αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα. Κανείς, ούτε καν η κυβέρνηση, δεν έχει το ηθικό δικαίωμα να αναγκάσει τους ανθρώπους να ενεργήσουν ενάντια στις αληθινές τους προτιμήσεις και ανάγκες.  Πρόκειται για παραβίαση της κατηγορικής προσταγής της Καντιανής ηθικής, που ορίζει ότι κάθε άτομο οφείλει να ενεργεί μόνο ως εάν η πράξη του να αποτελεί οικουμενικά παραδεκτό νόμο. Με άλλα λόγια, όλοι πρέπει πάντοτε και παντού να ακολουθούν τον Χρυσό Κανόνα.

 

***

Ο Patrick Barron είναι σύμβουλος στον τραπεζικό κλάδο. Έχει διδάξει εισαγωγικά μαθήματα στα αυστριακά οικονομικά για αρκετά χρόνια στο Πανεπιστήμιο της Iowa. Έχει επίσης διδάξει στη σχολή τραπεζικής του Πανεπιστημίου του Wisconsin για περισσότερα από είκοσι πέντε χρόνια και έχει κάνει  πολλές παρουσιάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises