Οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν την άνευ προηγουμένου ταχύτητα με την οποία ο μελλοντικός πλούτος των νέων μεταφέρθηκε στους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους κατά τη διάρκεια της περιόδου των lockdown.
Οι σκεπτικιστές του lockdown θα έχετε υπ' όψη σας όσα φρικτά συνέβησαν στα παιδιά τους τελευταίους 18 μήνες. Πράγματι, ένα από τα ισχυρότερα, αν όχι Το ισχυρότερο, επιχείρημα κατά των εγκλεισμών ήταν πάντα το ότι είναι βάναυσο για τα παιδιά και καταστροφικό για την υγιή ανάπτυξη και την μόρφωσή τους. Ακόμα χειρότερα, όλα έγιναν, όχι για το καλό τους, αλλά βασικά για να απαλύνουν τους φόβους των ενηλίκων. Ένας μύθος που υπάρχει είναι ότι τα παιδιά αντιμετωπίστηκαν με αυτόν τον τρόπο, ιδιαίτερα στην αρχή της πανδημίας, επειδή «δεν γνωρίζαμε τίποτα για αυτόν τον ιό» και ήταν καλύτερα να είμαστε ασφαλείς παρά να μετανιώσουμε μετά. Αυτό δεν είναι αλήθεια: ήταν γνωστό από τον Φεβρουάριο του 2020 ότι πρόκειται για μια ασθένεια από την οποία τα παιδιά διατρέχουν απειροελάχιστο κίνδυνο. Η αλήθεια είναι ότι κρατήθηκαν εκτός σχολείου επειδή οι ενήλικες (δάσκαλοι, γονείς, συνδικαλιστικά στελέχη και πολιτικοί) πανικοβλήθηκαν.
Η ευρύτερη κοινωνία προφανώς αναγνωρίζει τώρα - επιτέλους - ότι κάτι μάλλον φρικτό συμβαίνει από τον Μάρτιο του 2020. Για παράδειγμα, φαίνεται τώρα ότι η τρέλα της πολιτικής της βρετανικής κυβέρνησης για «απομόνωση» των μαθητών, όπου ολόκληρες τάξεις ή ομάδες μαθητών αποστέλλονταν στο σπίτι τους για 10 ημέρες εξαιτίας ενός θετικού κρούσματος μεταξύ των συνομηλίκων τους, φτάνει στο τέλος της. Η επιστροφή πολλών δραστηριοτήτων που θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ως στοιχειώδεις για την ανάπτυξη των παιδιών -μουσική, τέχνη, αθλητισμός- που είχαν απαγορευτεί όλο το χρόνο από τους υπερ-ευαίσθητους δασκάλους και τη σχολαστικότητα της κρατικής καθοδήγησης » βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, η εικόνα φαίνεται πιο σκοτεινή, αλλά και πιο θετική από ό,τι ήταν πριν. Δεν νομίζω ότι ρισκάρω πολύ αν προβλέψω ότι σε πέντε χρόνια, αυτό που συνέβη στα παιδιά κατά τη διάρκεια του 2020-21 θα είναι μια βαθιά πηγή ντροπής στις χώρες μας. Μια υγιής κοινωνία δίνει προτεραιότητα στη νεολαία της. Οι κυβερνήσεις μας έκαναν το αντίθετο.
Η μάχη, όμως, στην πραγματικότητα μόλις άρχισε. Επειδή, παρ' όλο που οι άνθρωποι τώρα ανοίγουν τα μάτια τους μπροστά στο άμεσο κόστος των εγκλεισμών και της κοινωνικής αποστασιοποίησης για τα παιδιά, εξακολουθούν στην καλύτερη περίπτωση να αγνοούν παντελώς, και στη χειρότερη να απορρίπτουν, την ασύλληπτη και άνευ προηγουμένου ταχύτητα με την οποία ο μελλοντικός πλούτος των νέων μεταφέρθηκε σε μεσήλικες και ηλικιωμένους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Τα lockdown οικοδομήθηκαν πάνω σε ένα βουνό χρέους. Οι αριθμοί από μόνοι τους κάνουν τα μάτια να αποστρέφονται από την κούραση, οπότε μερικές φορές είναι πιο αποτελεσματικό να θέτουμε τα πράγματα σε μια ιστορική προοπτική. Το 1990-91, δηλαδή λίγο μετά την αποχώρηση της Μάργκαρετ Θάτσερ, το δημόσιο χρέος στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν 27,8 % του ΑΕΠ. Το 2007-08, ήταν ακόμα «μόνο» 40,7 %. Μέχρι το 2009-10 είχε αυξηθεί, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης του 2008, στο 69 % του ΑΕΠ. Το 4ο τρίμηνο του 2020 ήταν 104,5 % .
[σ.σ. αντίστοιχη εξέλιξη είχε και το δημόσιο χρέος του ελληνικού κράτους, με την διαφορά ότι, ξεκινώντας από περίπου τριπλάσιο ύψος, είναι πλέον το υψηλότερο στον κόσμο.]
Βρισκόμαστε τώρα στα μισά του 2021, και το κράτος εξακολουθεί να πληρώνει ανθρώπους για να μην εργάζονται και επιχειρήσεις για να παραμένουν κλειστές ή να λειτουργούν με μισή χωρητικότητα - η κυβέρνηση ξόδεψε 17,3 δισεκατομμύρια λίρες περισσότερο τον Μάιο του 2021 από ό,τι έκανε τον Μάιο του 2019 . Παρόλο που οι περιορισμοί έληξαν στις 19 Ιουλίου, οι δαπάνες δεν θα λήξουν. Το περιβόητο και ακατάλληλο σύστημα τεστ και εντοπισμού επαφών του NHS - στο οποίο έχουν ήδη σπαταληθεί 37 δισεκατομμύρια λίρες - θα συνεχίσει να λειτουργεί. Είναι δύσκολο να τα σχολιάσουμε όλα αυτά χωρίς να καταφύγουμε σε εμπρηστική φρασεολογία. Κάποιες φορές το πολιτισμένο λεξιλόγιο απλά δεν μπορεί να περιγράψει με ακρίβεια αυτό που αισθάνεται κανείς για μια συγκεκριμένη κατάσταση.
Αυτά τα δεδομένα μόλις και μετά βίας ομολογούνται δημόσια, αν εξαιρέσουμε κάποιες αφηρημένες ανησυχίες για την οικονομία, οπότε δεν υπερβάλλω λέγοντας πως το γεγονός ότι τα παιδιά και οι νέοι θα πρέπει να επιστρέψουν αυτά τα χρήματα ουσιαστικά δεν τίθεται ποτέ στη δημόσια συζήτηση σχετικά με τα lockdown στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι άνθρωποι εξακολουθούν, με έναν αξιοσημείωτο τρόπο, να μην αντιλαμβάνονται ότι το κράτος δεν διαθέτει καθόλου πλούτο - ότι τα πάντα προέρχονται από εμάς, ή από πιστωτές που θα πρέπει στο μέλλον να ξεπληρώσουμε. Και αυτό το χρέος θα αποπληρωθεί τελικά, μέσω της φορολογίας, ή του πληθωρισμού, ή του περαιτέρω δανεισμού (ο οποίος φυσικά θα πρέπει να αποπληρωθεί με τη σειρά του).
Αυτό που συνέβη από τον Μάρτιο του 2020, λοιπόν, είναι ότι για να προστατευθεί η παλαιότερη γενιά και να κατευναστούν οι φόβοι των εργαζομένων σε καθιστικές εργασίες, οι μεσήλικες, τα παιδιά και οι νέοι φορτώθηκαν με ένα τεράστιο βάρος χρέους για το οποίο θα πρέπει να πληρώνουν, πιθανώς για ολόκληρο τον εργασιακό τους βίο, με τη μορφή της φορολογίας και των συνεπειών του πληθωρισμού. Και, ίσως ακόμα χειρότερα, θα βρουν ως συνέπεια τις δικές τους πολιτικές ευκαιρίες να περιορίζονται: κάθε βρετανικό κοινοβούλιο που θα εκλέγεται από τώρα έως ότου η 4χρονη κόρη μου να είναι ενήλικη, πιθανότατα θα παλεύει με την ανάγκη εξυπηρέτησης του δανεισμού και την επιβράδυνση του ρυθμού διόγκωσης του χρέους. Οι προτεραιότητες των δαπανών σε βάθος χρόνου 20, 30, ακόμη και 50 ετών, καθορίζονται σήμερα από πολιτικούς που θα έχουν εγκαταλείψει την πολιτική πολύ καιρό προτού να ωριμάσουν πολλά από αυτά τα δάνεια, που προκάλεσαν οι ηλικιωμένοι ψηφοφόροι, οι οποίοι δεν θα χρειαστεί ποτέ να επιστρέψουν τα τεράστια χρηματικά ποσά που δανείστηκε το κράτος για την προστασία τους. Έχουμε σχεδόν γίνει μια κοινωνία struldbrugg, παρόμοια με αυτήν που απεικονίζει ο Swift, στην οποία η «φιλαργυρία, η απαραίτητη συνέπεια του γήρατος» βρίσκει την αληθινή έκφρασή της.
Οι συνέπειες για τους κλασικούς φιλελεύθερους είναι δριμείες. Το λιτό, περιορισμένο κράτος για να υπάρξει εξαρτάται από τις αρετές στις οποίες οφείλει να στηρίζεται η ελεύθερη αγορά. Μεταξύ αυτών είναι η αυτονομία, η παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια, η καλή γειτονία, η αξιοπιστία, το αίσθημα κοινότητας, και η υπευθυνότητα. Όταν στεγνώσουν όλα αυτά, η ελευθερία δίνει τη θέση της στην εγωκεντρική ασυδοσία, και η ίδια η εμπιστοσύνη προς την αγορά μειώνεται. Το να διασφαλίζουν οι ώριμοι ενήλικες ότι οι νέοι τους - όχι μόνο τα δικά τους παιδιά, αλλά τα παιδιά του έθνους τους ως κοινωνική τάξη - θα έχουν ένα ασφαλές, ευτυχισμένο, και ελεύθερο μέλλον δεν είναι επομένως σημαντικό μόνο καθ' εαυτό (που είναι), αλλά επειδή είναι ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους πάνω στους οποίους στηρίζεται η πίστη στην ελευθερία.
Δεν νομίζω ότι είμαι εκτός πραγματικότητα όταν υποστηρίζω ότι το μέλλον της ελεύθερης αγοράς εξαρτάται από το να ανακαλύψουμε ξανά τη σημασία της ευθύνης μεταξύ των γενεών - αλλά η αντίδραση στον Covid δείχνει ότι οι κοινωνίες μας βρίσκονται πολύ μακριά από κάτι τέτοιο. Απαιτήσαμε από τα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες όχι μόνο να θέσουν τη ζωή τους σε παύση, αλλά και να υποθηκεύσουν (σ.σ. κυριολεκτικά) το μέλλον τους, όταν ένα σύστημα εστιασμένης προστασίας σαν κι αυτό που υποστηρίζει η περίφημη Διακήρυξη του Great Barrington, θα είχε επιτύχει καλύτερα αποτελέσματα με πολύ μικρότερο τίμημα για τους νέους. Θα πρέπει να αγωνιστούμε για να βρούμε έναν τρόπο να τα καταφέρουμε - και σύντομα.
***
Ο David McGrogan είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής στη Νομική Σχολή του Northumbria. Πριν μπει στον ακαδημαϊκό χώρο, έζησε και εργάστηκε στην Ιαπωνία για σχεδόν μια δεκαετία.
Η έρευνά του επικεντρώνεται στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο δίκαιο των συμβάσεων, και για τα δύο τείνει να υιοθετεί μια κλασική φιλελεύθερη προοπτική.