Η εκμάθηση των οικονομικών είναι ουσιαστικά η απόκτηση οικονομικών γνώσεων, ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Τον πραγματικό κόσμο, όχι τον επινοημένο κόσμο που βρίσκουμε στα τυποποιημένα οικονομικά μοντέλα
Η οικονομία είναι ένα συναρπαστικό πεδίο. Η παλιά οικονομική επιστήμη προσπάθησε να αποκαλύψει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Έδειξε, ή ακόμα και απέδειξε, ότι υπάρχει μια φυσική τάξη εντός της. Ότι υπάρχει μια δομή μέσα στο φαινομενικό χάος. Η οικονομία έχει κάτι σαν μια δική της ζωή: έχει μια φύση. Αυτό σημαίνει όχι μόνο ότι μπορούμε να την μελετήσουμε και να μάθουμε για τους τρόπους της, αλλά και ότι δεν είμαστε ελεύθεροι να την παραβιάσουμε κατά βούληση και δεν μπορούμε να την κάνουμε να λειτουργήσει με τρόπους που θα μπορούσαμε να προτιμάμε αλλά που δεν συνάδουν με τη φύση της. Υπάρχουν «νόμοι» με τους οποίους λειτουργεί η οικονομία και είναι αμετάβλητοι. Τα οικονομικά τους τελευταίους τρεις αιώνες αφορούσαν τον εντοπισμό, την εκμάθηση και την κατανόηση αυτών των νόμων.
Ο πυρήνας για την κατανόηση της οικονομίας είναι η αναγνώριση ότι αφορά τις ανθρώπινες ενέργειες και αλληλεπιδράσεις. Στην πραγματικότητα, η οικονομία είναι οι άνθρωποι που ενεργούν και αλληλεπιδρούν. Είναι ελάχιστα, ή και τίποτα, παραπάνω. Έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε την οικονομία με όρους πόρων, μηχανημάτων, επιχειρήσεων, και ίσως θέσεων εργασίας. Αλλά αυτή είναι μια παραπλανητική απλούστευση. Όλα αυτά είναι σημαντικά, αλλά είναι όλα τους τα μέσα για την επίτευξη στόχων. Η οικονομία έχει να κάνει με τη χρήση των μέσων για την επίτευξη των σκοπών. Για να το θέσω διαφορετικά, είναι ο τρόπος με τον οποίο ενεργούμε για να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας, για να μας βελτιώσουμε τη ζωή μας. Με απλά λόγια, η οικονομία έχει να κάνει με τη δημιουργία αξίας.
Τα μέσα μας είναι περιορισμένα, όμως τα θέλω μας όχι. Πρέπει να βρίσκουμε το πώς να κάνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα με τα λίγα που έχουμε στη διάθεσή μας. Εάν επιλέξουμε να επιδιώξουμε έναν σκοπό, τότε δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα ίδια μέσα για να επιδιώξουμε και άλλους σκοπούς. Με άλλα λόγια, υπάρχει πάντα ένας συμβιβασμός. Κάθε επιλογή και κάθε ενέργεια που κάνουμε σημαίνει ότι παραιτούμαστε από αυτά που δεν επιλέξαμε. Είτε παίρνετε το αυτοκίνητο, είτε μένετε στο σπίτι. Δεν μπορείτε να κάνετε και τα δύο ταυτόχρονα. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα χρήματά σας για να αγοράσετε ένα πράγμα ή για να αγοράσετε ένα άλλο. Ή μπορείτε να αποταμιεύσετε τα χρήματά σας για κάποια άλλη στιγμή. Αλλά τα ίδια χρήματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για να αγοράσετε κάτι, όσο και για εξοικονόμηση. Η επιλογή ενός πράγματος σημαίνει ότι δεν επιλέξατε και δεν μπορείτε να επιλέξετε το άλλο. Επιλέγοντας ένα πράγμα έναντι ενός άλλου, ενεργώντας, κατατάσσουμε την αξία των πραγμάτων για εμάς - εξοικονομούμε. Η οικονομία απαρτίζεται από όλους εμάς που εξοικονομούμε.
Η οικονομία
Η οικονομία είναι μια απρογραμμάτιστη τάξη πραγμάτων. Είναι αυτό που προκύπτει όταν οι άνθρωποι ασχολούνται με τις δικές τους δουλειές, όταν ενεργούμε και αλληλεπιδρούμε όπως νομίζουμε.
Ο Γάλλος οικονομολόγος του 19ου αιώνα Frédéric Bastiat το συνέλαβε σε μια ερώτηση: «Πώς τρέφεται το Παρίσι;» Ζώντας σε μια μεγάλη πόλη, οι Παριζιάνοι δεν παράγουν τρόφιμα αλλά εξακολουθούν να έχουν άφθονη πρόσβαση σε αυτά. Το σημαντικό ερώτημα είναι το πώς γίνεται αυτό. Άλλωστε, δεν υπάρχει κάποιο κεντρικό σχέδιο για το ποια είδη και ποιες ποσότητες τροφίμων θα προσφερθούν στους Παριζιάνους, και πότε. Κανείς δεν λέει στους αγρότες πότε και τι να σπείρουν, ποια γη να χρησιμοποιήσουν για κάθε καλλιέργεια, ποια εργαλεία να χρησιμοποιήσουν ή να αναπτύξουν, ή σε ποιες πόλεις, κωμοπόλεις ή πλατείες αγοράς να πουλήσουν τα προϊόντα τους και σε ποιες τιμές. Όλα αυτά απλά συμβαίνουν. Η οικονομία είναι ένα αποκεντρωμένο και κατανεμημένο σύστημα όπου όλοι οι άνθρωποι —γεωργοί όσο και άνθρωποι της πόλης— φέρουν σε πέρας τα δικά τους σχέδια και αποφάσεις. Δεν εκτελούν απλώς εντολές από κάποια κεντρική διοίκηση. [1]
Ο στόχος των οικονομικών είναι να κατανοήσει το πώς λειτουργεί μια οικονομία, σε όλα τα σχήματα και μορφές της: τη φύση και τη λειτουργία της συνολικής διαδικασίας των ανθρώπων που παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις, ενεργούν και αλληλεπιδρούν όπως τους εξυπηρετεί. Η οικονομία στερείται σχεδίου και σχεδιασμού. Δεν έχει καν στόχο. Απλώς υπάρχει.
Όμως οι άνθρωποι έχουν στόχους. Έχουν ανάγκες και επιθυμίες, που προσπαθούν να ικανοποιήσουν χρησιμοποιώντας διαφορετικά μέσα. Ορισμένα πράγματα παρέχονται από τη φύση, αλλά τα περισσότερα από αυτά απαιτούν από τους ανθρώπους να καταβάλλουν μια προσπάθεια για να τα παράγουν. Αυτά είναι τα αγαθά και οι υπηρεσίες που ικανοποιούν ό,τι επιθυμούμε. Η παραγωγή είναι ο πυρήνας της οικονομίας: πρόκειται για την παροχή όσο το δυνατόν περισσότερων μέσων για την ικανοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων πολύτιμων επιθυμιών.
Το Οικονομικό Πρόβλημα
Η παραγωγή είναι ένα πρόβλημα. Δεν είναι απλώς θέμα του πόσοι πόροι είναι διαθέσιμοι. Δεν υπάρχει σταθερή σχέση μεταξύ εισροών και εκροών. Πολύ συχνά περισσότερες εισροές μπορούν να παράγουν περισσότερες εκροές, είναι αλήθεια. Αλλά με τις καινοτομίες έχουμε περισσότερη παραγωγή ανά εισροή—αυξάνουμε την παραγωγικότητα. Αυτό είναι ακόμη πιο εμφανές όταν μιλάμε για την αξία της παραγωγής, κι όχι μόνο για την ποσότητα. Η αξία δεν είναι ποτέ αυτόματη. Κάποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλούς πόρους για να παράγει κάτι που αποδεικνύεται μάλλον άχρηστο. Εάν δημιουργούσα έναν πίνακα, το αναμενόμενο αποτέλεσμα θα είχε μικρή αξία, ανεξάρτητα από την προσπάθειά μου ή την ποσότητα χρώματος που χρησιμοποίησα. Ο ίδιος καμβάς και το ίδιο χρώμα που χρησιμοποίησε ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ θα δημιουργούσε κάτι πολύ υψηλότερης αξίας. Τοποθετώντας την υπογραφή του στον πίνακα μου θα αύξανε την αξία του πίνακα μου. Αλλά η υπογραφή μου στον πίνακα του θα μείωνε την αξία του.
Η μόνη σχέση που υπάρχει μεταξύ των εισροών και των εκροών είναι ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται εισροές για την παραγωγή εκροών. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι από το τίποτα.
Το οικονομικό πρόβλημα δεν είναι η παραγωγή καθεαυτή, αλλά η εξοικονόμηση της παραγωγής. Αφορά το θέμα που προκύπτει γιατί δεν έχουμε περισσότερους πόρους από αυτούς που μπορούμε να βρούμε για χρήσεις. Με άλλα λόγια, οι πόροι είναι σπάνιοι. Επομένως, εναπόκειται σε εμάς να καταλάβουμε πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι πόροι μας για να παραχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα (σε όρους αξίας). Έχουμε γίνει όλο και πιο καλοί στο να το καταλαβαίνουμε αυτό, ειδικά τους τελευταίους αιώνες. Για χιλιάδες χρόνια, κάναμε πολύ μικρή πρόοδο, αλλά ξαφνικά, με αυτό που αναφέρεται ως εκβιομηχάνιση, το ένα έθνος μετά το άλλο άρχισε να βγαίνει από τη φτώχεια μέσω των καινοτομιών στην παραγωγή. Το ενδιαφέρον για την οικονομία συμπίπτει με αυτή την εξέλιξη.
Εξ ου και ο τίτλος της, τεράστιας επιρροής, πραγματείας του Adam Smith: An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Ο τίτλος εφιστά την προσοχή στις δύο διαστάσεις του εθνικού πλούτου (ευημερίας) που εξακολουθούν να αποτελούν τον πυρήνα της οικονομίας: τη φύση του πλούτου και τις αιτίες του. Η φύση του πλούτου αναφέρεται στο πώς πρέπει να τον κατανοήσουμε, τι τον απαρτίζει, και πώς η οικονομία ως σύστημα σχετίζεται με τη θεωρία της αξίας ως προσωπική ικανοποίηση. Οι αιτίες του πλούτου αναφέρονται στην προέλευση και τις ιδιαίτερες διαδικασίες που έφεραν αυτή την ευημερία. Αν τους κατανοήσουμε σωστά, μπορούμε να βγάλουμε τους ανθρώπους από τη φτώχεια και να δημιουργήσουμε μια ολοένα και πιο ευημερούσα κοινωνία.
Τα οικονομικά ως μελέτη του πώς λειτουργεί η οικονομία είναι κατά συνέπεια και η επιστήμη του πώς δημιουργείται η ευημερία.
Τα οικονομικά ως κατανόηση
Το να είσαι οικονομολόγος σημαίνει να είσαι σπουδαστής της οικονομίας ως διαρκούς διαδικασίας. Ο στόχος είναι να κατανοήσουμε το πώς λειτουργεί και τη φύση της. Πρόκειται για τον προσδιορισμό της φύσης και των αιτιών αυτών των καθολικών διαδικασιών, μηχανισμών και εντολών που προσδιορίζουμε ως οικονομία. Από αυτό μαθαίνουμε για την ευημερία και, κυρίως, πώς να παράγουμε περισσότερο από αυτήν και να διασφαλίσουμε ότι περισσότεροι άνθρωποι επωφελούνται από αυτήν.
Για να κατανοήσουμε το πώς λειτουργεί η οικονομία, πρέπει να είμαστε ταπεινοί μπροστά στο γεγονός πως υπάρχει, και ότι υπάρχει μια τάξη σε αυτήν - έχει μια φύση. Το καθήκον του οικονομολόγου δεν είναι να προβλέψει τις ιδιαιτερότητες του μέλλοντος, αλλά να αποκαλύψει τις υποκείμενες διαδικασίες που παράγουν τα οικονομικά αποτελέσματα που μπορούμε να παρατηρήσουμε. Με άλλα λόγια, πρέπει να αναπτύξουμε μια λογική για την κατανόηση των συνολικών οικονομικών φαινομένων και της συμπεριφοράς — μια οικονομική θεωρία. Τα οικονομικά είναι ένα πλαίσιο για το πώς να σκεφτόμαστε και να συλλογιζόμαστε για την οικονομία, για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει. Μια «διαίσθηση», αν θέλετε.
Ως εκ τούτου, η εκμάθηση των οικονομικών έχει θεμελιωδώς την απόκτηση οικονομικών γνώσεων, ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο στον οποίο ανήκουμε. Τον πραγματικό κόσμο, όχι τον επινοημένο κόσμο που βρίσκουμε στα τυποποιημένα οικονομικά μοντέλα. Όπως το έθεσε ο Λούντβιχ φον Μίζες, «Η οικονομία ασχολείται με τον πραγματικό άνθρωπο, αδύναμο και υποκείμενο σε σφάλματα όπως είναι, όχι με ιδανικά όντα, παντογνώστες, και τέλεια, όπως θα μπορούσαν να είναι μόνο οι θεοί». Ναι, αυτό ακριβώς.
Αυτό το άρθρο είναι το κεφάλαιο 1 από το νέο βιβλίο του Bylund How to Think about the Economy , που διατίθεται δωρεάν, στην μορφή pdf, από το Mises Institute.
Ο Per Bylund είναι αναπληρωτής καθηγητής επιχειρηματικότητας & Records-Johnston Professor of Free Enterprise στη Σχολή Επιχειρηματικότητας στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα. Ιστοσελίδα: PerBylund.com .