Επιτρέποντας την εμφάνιση οικονομικής ανισότητας, εφόσον αυτή δεν προέρχεται από την πολιτική, αναπόφευκτα ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο για την κοινωνία στο σύνολό της
Η ανισότητα είναι παντού. Σε ένα τροπικό δάσος, τα δέντρα μαόνι καταναλώνουν περισσότερο νερό και ηλιακό φως από όλα τα άλλα φυτά και ζώα. Στα οικονομικά μας οικοσυστήματα, οι επιχειρηματίες και οι επενδυτές ελέγχουν περισσότερα περιουσιακά στοιχεία από ό,τι εμείς οι υπόλοιποι. Σε κανέναν δεν προκαλούν ανησυχία τα δέντρα μαόνι, κι όμως υπάρχει τρομερή δυσφορία για τους πλούσιους. Στην περίπτωση των οικοσυστημάτων και των οικονομιών, ωστόσο, υπάρχουν πολύ καλοί λόγοι για την άνιση κατανομή των πόρων.
Οι πηγές ορισμένων μορφών ανισότητας είναι καλύτερες από άλλες. Για παράδειγμα, η ανισότητα που παράγεται από την παρεοκρατία — ή ό,τι o συντάκτης του Barron, Gene Epstein, αποκαλεί «crapitalism»—είναι σίγουρα ανεπιθύμητη. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για εμάς να κάνουμε μια διάκριση μεταξύ των οικονομικών επιχειρηματιών και των πολιτικών επιχειρηματιών: Οι πρώτοι δημιουργούν αξία για την κοινωνία. Οι δεύτεροι έχουν ανακαλύψει το πώς να μεταφέρουν πόρους άλλων στα δικά τους ταμεία, συνήθως ασκώντας πίεση για επιδοτήσεις, ειδικές χάρες ή νόμους κατά του ανταγωνισμού. Εάν καταφέρουμε ποτέ να ξεμπερδέψουμε τους κορπορατιστές από τους αληθινούς επιχειρηματίες, μπορούμε να δούμε τη διαφορά μεταξύ αυτών που παράγουν πλούτο και εκείνων που τον καταχρώνται. Και η ανισότητα που προκύπτει από την έντιμη επιχειρηματικότητα, μακράν του να είναι ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά, στην πραγματικότητα δείχνει μια συνολική άνθηση. Σε ένα σύστημα όπου όλοι βελτιώνουν τη ζωή τους μέσω της δημιουργικής δραστηριότητας και των ανταλλαγών, μερικοί άνθρωποι θα γίνουν πλούσιοι. Είναι ένα φυσικό χαρακτηριστικό του συστήματος —ένα σύστημα που ανταμείβει τους επιχειρηματίες και τους επενδυτές επειδή είναι καλοί διαχειριστές του κεφαλαίου. Φυσικά, όταν οι άνθρωποι δεν είναι καλοί διαχειριστές του κεφαλαίου, αποτυγχάνουν. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι που κάνουν κακές επενδύσεις ή που δεν εξυπηρετούν καλά τους πελάτες τους δεν πρόκειται να παραμείνουν πλούσιοι για πολύ.
Κάθε φορά που ακούμε κάποιον να θρηνεί για την ανισότητα, θα πρέπει να ρωτήσουμε αμέσως, «Και λοιπόν;» Μερικοί από τους πιο έξυπνους (ακόμη και μερικοί από τους πιο πλούσιους) ανθρώπους στην Αμερική συγχέουν την ανησυχία για τους φτωχούς με την ανησυχία για τα περιουσιακά στοιχεία που ελέγχουν οι πλούσιοι. Το σκεπτικό αυτό έχει τις ρίζες του σε εκείνη την παλιά άποψη περί μηδενικού αθροίσματος - την άποψη ότι αν ένας φτωχός δεν έχει κάτι, αυτό συμβαίνει επειδή το έχει ο πλούσιος. Ένα άτομο όμως καλυτερεύει τη ζωή του εις βάρος ενός άλλου μόνο υπό τον κορπορατισμό, όχι υπό συνθήκες έντιμης επιχειρηματικότητας και ελεύθερων συναλλαγών.
Εκτός κι αν κάποιος έβγαλε πολλά χρήματα προσλαμβάνοντας δικηγόρους και λομπίστες αντί για ερευνητές και προγραμματιστές, οι εύποροι πλούτισαν δημιουργώντας μια τεράστια αξία για πολλούς ανθρώπους. Έτσι, η απουσία υπερ-πλούσιων ανθρώπων θα ήταν στην πραγματικότητα ένα κακό σημάδι για εμάς τους υπόλοιπους - ειδικά για τους φτωχούς. Πράγματι, αυτό θα έδειχνε ένα από τα δύο πράγματα: Είτε θα είχε δημιουργηθεί πολύ μικρή αξία (λιγότερα καλά πράγματα στη ζωή μας, όπως τα iPhone και οι τρούφες σοκολάτας) είτε η κυβέρνηση θα είχε εμπλακεί σε μια ριζική αναδιανομή, αφαιρώντας σημαντικά κίνητρα από τους ανθρώπους, ώστε να μην γίνουν καν δημιουργοί αξίας και ικανοί διαχειριστές του κεφαλαίου.
Όταν οι πόροι είναι βρίσκονται τοποθετημένοι σε επενδύσεις ή σε τραπεζικούς λογαριασμούς, δεν είναι αδρανείς. Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι πλούσιοι δεν κρύβουν τα εκατομμύρια τους κάτω από στρώματα, ούτε κάνουν μπάνιο σε χρυσά νομίσματα. Σε συνθήκες οικονομικής σταθερότητας, αυτοί οι πόροι λειτουργούν συνεχώς στην οικονομία. Σε πιο σταθερές συνθήκες, ένα τμήμα τους καταλήγει σε έναν δημιουργικό εστιάτορα στη Νότια Καρολίνα με τη μορφή δανείου. Ένα άλλο μέρος χρησιμοποιείται από εργαζόμενους στο αρμπιτράζ που συμβάλλουν στη σταθεροποίηση των τιμών των εμπορευμάτων. Ένα άλλο τμήμα τους το δανείζεται μια νοσοκόμα για να αγοράσει το πρώτο της σπίτι. Υπό κανονικές συνθήκες, όλα αυτά είναι καλά πράγματα. Όταν όμως πάρα πολλοί πόροι παρακρατούνται από το κράτος προτού φτάσουν στους κόμβους αυτών των οικονομικών δικτύων, θα σπαταληθούν στην κρατική γραφειοκρατία - σε μια δίνη που σκοτώνει την ευημερία.
Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι, λόγω των αγορών, οι περισσότεροι από εμάς ζούμε σαν βασιλιάδες. Οι διαφορές στα περιουσιακά στοιχεία δεν είναι όμοιες με τις διαφορές στο βιοτικό επίπεδο, αν και οι άνθρωποι τείνουν να επικεντρώνονται στο πρώτο. Ο οικονομολόγος Don Boudreaux μας υπενθυμίζει ότι ο πλούτος του Bill Gates μπορεί να είναι περίπου 70.000 φορές μεγαλύτερος από τον δικό του. Καταναλώνει ωστόσο ο Μπιλ Γκέιτς 70.000 φορές περισσότερες θερμίδες από τον καθηγητή Boudreaux; Είναι τα γεύματα του Μπιλ Γκέιτς 70.000 φορές πιο νόστιμα; Τα παιδιά του μορφώνονται 70.000 φορές καλύτερα; Μπορεί να ταξιδέψει στην Ευρώπη ή στην Ασία 70.000 φορές πιο γρήγορα ή με 70.000 φορές μεγαλύτερη ασφάλεια; Θα ζήσει ο Γκέιτς 70.000 φορές περισσότερο; Σήμερα, ακόμη και το πιο φτωχό τμήμα των Αμερικανών ζει καλύτερα από ό,τι σχεδόν οι πάντες τον δέκατο όγδοο αιώνα και καλύτερα από τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού.
Όταν ακούμε κάποιους να ανησυχούν για την ανισότητα, θα πρέπει να αναρωτηθούμε: Ενδιαφέρονται ειλικρινά για τους φτωχούς ή αγανακτούν για τους πλούσιους; Ορίστε το πώς να διακρίνετε τη διαφορά: Κάθε φορά που κάποιος γκρινιάζει για «το χάσμα» (σ.σ. εισοδήματος), ρωτήστε τον αν θα ήταν πρόθυμος οι πλούσιοι να γίνουν ακόμη πλουσιότεροι αν αυτό σήμαινε βελτιωμένες συνθήκες για τους απόλυτα φτωχούς ανάμεσά μας. Αν πει «όχι», παραδέχεται ότι η ανησυχία του αφορά στην πραγματικότητα αυτά που κατέχουν οι πλούσιοι, όχι αυτά που λείπουν από τους φτωχούς. Εάν η απάντησή του είναι «ναι», τότε το λεγόμενο «χάσμα» είναι άσχετο. Στη συνέχεια, μπορείτε να συνεχίσετε να συζητάτε για εύλογες ανησυχίες, όπως το πώς να βελτιωθούν καλύτερα οι συνθήκες ζωής των φτωχών χωρίς να τους πληρώνετε για να είναι φύλακες του κράτους. Με άλλα λόγια, η ουσιαστική συζήτηση που θα έπρεπε να κάνουμε αφορά την απόλυτη φτώχεια, όχι τη συγκριτική φτώχεια.
Σε πολλές από τις συζητήσεις σχετικά με την εισοδηματική ανισότητα, υπάρχει μια βασική συναισθηματική δυναμική: Κάποιοι βλέπουν ότι έχουν λιγότερα από κάποιους άλλους και νιώθουν φθόνο. Ίσως βλέπουν ότι έχουν περισσότερα από τους άλλους και νιώθουν ένοχοι. Ή βλέπουν ότι κάποιοι έχουν περισσότερα από κάποιους άλλους και νιώθουν αγανάκτηση. Φθόνος, ενοχή και αγανάκτηση. Άραγε αυτό είναι το είδος των συναισθημάτων που πρέπει να κατευθύνουν την κοινωνική πολιτική; Όταν αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε την προέλευση του πλούτου -τίμιοι επιχειρηματίες και διαχειριστές του κεφαλαίου σε ένα εγγενώς άνισο οικοσύστημα- θα μπορέσουμε να μάθουμε να αφήνουμε πίσω μας τα πιο πρωτόγονα συναισθήματά μας.
Max Borders
Συντάκτης & Διευθυντής Περιεχομένου του The Freeman
Περίληψη
Η οικονομική ανισότητα, όπως και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που συνθέτουν κάθε άτομο, είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό της ανθρωπότητας.
Όταν η οικονομική ανισότητα προκύπτει με φυσικό τρόπο στην αγορά, αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα των ατόμων να εξυπηρετούν τους άλλους. Όταν προκύπτει από πολιτικές διασυνδέσεις, είναι εκδήλωση αδικίας και διαφθοράς.
Επιτρέποντας την εμφάνιση οικονομικής ανισότητας, εφόσον αυτή δεν προέρχεται από την πολιτική (ή από απάτες από τους Bernie Madoffs αυτού του κόσμου), αναπόφευκτα ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο για την κοινωνία στο σύνολό της.
Η ανησυχία για τους «φτωχούς» είναι συχνά ένας τρόπος να συγκαλυφθεί ο φθόνος ή η περιφρόνηση για τους «πλούσιους».
Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε: