Ο Λένιν αποκάλεσε εσφαλμένα τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο «πόλεμο μεταξύ των καπιταλιστών της Ευρώπης». Ήταν ένας πόλεμος μεταξύ ολιγαρχών, δηλαδή κρατιστών που αντλούν τον πλούτο τους από τη νόμιμη οικονομική δραστηριότητα, υπό την απειλή των όπλων
Η τυπική ιστορία της μετασοβιετικής Ρωσίας πάει κάπως έτσι. Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής, δεν υπήρχαν πραγματικές τιμές λόγω της αδιάκοπης, ολοκληρωτικής ανάμειξης των κομμουνιστών στην οικονομική δραστηριότητα. Κανείς δεν ήξερε πόσο πραγματικά άξιζε το οτιδήποτε. Ούτε ένα καρβέλι ψωμί, ούτε ένα ορυχείο γεμάτο ουράνιο. Τα πάντα κατέχονταν και η αναδιανέμονταν από το κράτος. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, το κράτος φυσικά εξαϋλώθηκε. Ξαφνικά, δεν υπήρχαν τιμές, ούτε ιδιοκτήτες. Ήταν σαν ένας γιγάντιος δωρεάν μπουφές για όλους. Μια «Άγρια Δύση», όπως συνηθίζουμε να λέμε. Τα πάντα ήταν διαθέσιμα για να τα αρπάξει ο καθένας.
Με έναν τρόπο που οι αναγνώστες του Mises Institute θα αντιληφθούν αμέσως ως χαρακτηριστικό της σχολής Hoppe-Rothbard, μέσα σε αυτό το χάος οι χειρότεροι από τους χειρότερους αναρριχήθηκαν στην κορυφή. Οι ύαινες μπήκαν μέσα για να διαμελίσουν το σοβιετικό κουφάρι.
Αδίστακτοι και πονηροί οπορτουνιστές κατέλαβαν πρώην κρατικά εργοστάσια και επιχειρήσεις εξόρυξης. Αναδύθηκε ένα είδος εθνικής συμμορίτικης κουλτούρας, και η λογική αυτής της νοοτροπίας των συμμοριών εξυπηρέτησε στο να μοιράσει τα λάφυρα μεταξύ των ισχυρών. Μερικοί άνθρωποι, εκείνοι που ήταν ιδιαίτερα προικισμένοι με πονηριά, βγήκαν μπροστά, οικειοποιούμενοι δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ιδιοκτησιακά δικαιώματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών -μεταξύ άλλων εμπορευμάτων. Εκείνοι οι νεόπλουτοι της ρωσικής τάξης των εγκληματιών που τώρα αποκαλούμε «ολιγάρχες». Και ο βασιλιάς όλων των ολιγαρχών, το πιο αιμοβόρο σκυλί στην αυλή, αποδείχθηκε ότι ήταν ένας ένας πρώην πράκτορας της KGB και αντιδήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης, ο Βλαντιμίρ «Βλαντιμίροβιτς» Πούτιν.Ένα διαβόητο πλέον επεισόδιο του 2009 στη ρωσική πόλη Pikalyovo συνοψίζει τέλεια το όλο θέμα: Ο πρωθυπουργός Πούτιν (ευρισκόμενος τότε σε ένα υποτιθέμενο θεσμικό διάλειμμα από την κύριο πόστο του ως προέδρου) εμφανίστηκε για να διατάξει την επανεκκίνηση ενός εργοστασιακού συγκροτήματος ώστε χιλιάδες βιοπαλαιστές να επιστρέψουν στη δουλειά. Ένα από τα εργοστάσια το κατείχε και το προμήθευε ο Όλεγκ Ντεριπάσκα, ένας από τους αντίπαλους ολιγάρχες του Πούτιν. Ο Πούτιν τον ταπείνωσε σε μια δημόσια συνάντηση, διέταξε τον Ντεριπάσκα να υπογράψει μια συμφωνία που θα άνοιγε ξανά το εργοστασιακό συγκρότημα, δείχνοντας έτσι στον κόσμο ότι ο Πούτιν έκανε κουμάντο σε κάθε επιχείρηση στη Ρωσία. Όταν ο Ντεριπάσκα υπέγραψε τη συμφωνία, ο Πούτιν έστριψε το μαχαίρι στην πληγή, υποχρεώνοντας τον Ντεριπάσκα να του επιστρέψει το στυλό του. Οι ολιγάρχες θα είναι πάντα ολιγάρχες. Ο Πούτιν είναι ο αρχηγός, και θα εμφανιστεί σε οποιαδήποτε πόλη για μια μονομαχία με οποιονδήποτε που είναι αρκετά ανόητος ώστε να τον προδώσει. Ένα μεγάλο «OK Corral»: έτσι αντιλαμβανόμαστε τη Ρωσία σήμερα οι περισσότεροι από εμάς τους δυτικούς.
Ανατομία του κράτους
Αλλά ας το σκεφτούμε λίγο πιο προσεκτικά, επιστρέφοντας στον Hoppe και στον Rothbard, για να μας βοηθήσουν. Τι είναι το κράτος; Ένα κράτος είναι μια συμμορία εγκληματιών. Ένα κράτος σημαίνει οργανωμένο έγκλημα σε μαζική κλίμακα. Ένα κράτος σημαίνει ολιγάρχες παντού. Πάντα αυτό είναι, πάντα αυτό ήταν. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του πολιτικού επιστήμονα James C. Scott, Against the Grain (2017), περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο τα «πρώιμα κράτη» παρασιτούσαν πάνω στην ανθρώπινη εργασία. Τα κράτη αποσπούν χρήματα για την παροχή προστασίας (ευφημιστικά αποκαλούμενα «φόροι», μερικές φορές αποκαλούμενα και «φόροι υποτέλειας» ή «πολεμικά ομόλογα») από όσους πολίτες μπορούν να φτάσουν οι εγκληματίες που βρίσκονται στα κεντρικά συμβούλια, ή στον θρόνο, του κράτους.
Οι Ρώσοι ολιγάρχες της μετασοβιετικής εποχής δεν είναι κάτι ξεχωριστό. Τα κράτη είναι ακριβώς αυτό, όπως ακριβώς το παρατηρούμε στη σχέση του Πούτιν με τους υποτελείς του ολιγάρχες. Το μόνο που μας σοκάρει κάπως στην περίπτωση της Ρωσίας είναι ότι είναι πιο φανερά διεφθαρμένη από ό,τι συνηθίζεται. Τα περισσότερα κράτη καμουφλάρουν τον παρασιτισμό τους πίσω από ύμνους και σημαίες, και ιστορίες ηρωικών πράξεων. Η Ρωσική Ομοσπονδία έχασε την πολιτικο-μυθική της βάση όταν αναδύθηκε από τις στάχτες της ΕΣΣΔ. Αλλά προσπαθεί να την επανακτήσει. Ο Στάλιν έχει αποκατασταθεί στη Ρωσία ως ένας σπουδαίος άνθρωπος. Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία θα μείνει μια μέρα στη μνήμη μας ως η ένδοξη θυσία των γενναίων για την μητέρα πατρίδα. Όλα τα κράτη ασκούν μια σχεδόν βαρυτική έλξη στην προπαγάνδα και τις ψεύτικες ειδήσεις. Δώστε χρόνο στη Ρωσία και θα μοιάζει ξανά με όλα τα άλλα κράτη. Δεν θα μπορείτε να δείτε από την βιτρίνα του μαγαζιού την λεηλασία και την αρπαγή που θα συμβαίνει μέσα. Όλα θα φαίνονται σπουδαία και αρμόζοντα σε ένα κράτος. Το ρωσικό κράτος θα κανονικοποιηθεί και κανείς δεν θα αποκαλεί πια την ελίτ του «ολιγάρχες».
Έτσι, οι κρατιστές έχουν ένα φυσικό κίνητρο να νομιμοποιούν ο ένας τη λεηλασία του άλλου. Πρόεδροι και πρωθυπουργοί και βασιλιάδες πίνουν ο ένας στην υγεία του άλλου σε πολυτελή γκαλά που χρηματοδοτούνται από την ιδιωτική περιουσία που έχει αποσπαστεί από όλους εμάς τους υπόλοιπους (που δεν μας στέλνονται ποτέ προσκλήσεις για τον χορό). Δεν θα εκπλαγώ αν δω τις κορώνες και τις κάπες από βιζόν να επιστρέφουν σύντομα στη μόδα για τους ηγέτες των κρατών. Οι κρατιστές πιστεύουν ότι είναι θεοί και συμπεριφέρονται σαν να τους ανήκουν τα χρήματα όλων των άλλων. Όχι μόνο στη Ρωσία, κάθε άλλο.
Πράγματι, αυτή η αντίληψη κατά την σχολή Hoppe και Rothbard, ότι τα κράτη είναι κατά βάση ομάδες ολιγαρχών που απονέμουν στους εαυτούς τους τίτλους και μετάλλια, μπορεί να επεκταθεί πολύ πέρα από το ρωσικό παράδειγμα. Διότι αν η σημερινή φουρνιά των Ρώσων ολιγαρχών είναι απλώς τυπικοί κρατιστές, τότε το αφήγημα για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης πρέπει επίσης να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Δεν ήταν ότι η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, με την έννοια που γνωρίζουμε. Ήταν ότι μια μορφή ολιγαρχίας έδωσε τη θέση της σε μια άλλη, με μια ανώμαλη μεταβατική περίοδο ενδιάμεσα. Η Σοβιετική Ένωση ήταν «κομμουνιστική», αλλά ο κομμουνισμός δεν αφορούσε ποτέ την ίση κατανομή του πλούτου ή την άμβλυνση των κοινωνικών προβλημάτων. Ως γνώστες της παράδοσης των Hoppe και Rothbard, δεν πρέπει να παίρνουμε τις κρατικές δικαιολογίες τοις μετρητοίς. Ο κομμουνισμός ήταν, και παραμένει, ένα σύστημα συγκέντρωσης του συνολικού κοινωνικού και οικονομικού ελέγχου στα χέρια ελάχιστων ατόμων. Με άλλα λόγια, μια βιτρίνα για την ολιγαρχία. Οι σημερινοί Ρώσοι ολιγάρχες δεν κάνουν τίποτα καινούργιο. Πριν από αυτούς ήταν ο Στάλιν, φυσικά, και ο Μπρέζνιεφ και ο Χρουστσόφ και ο Λένιν, και μια χούφτα ακόμα άλλων θεανθρώπων, που πήραν τα πάντα από τον ρωσικό λαό και ζούσαν σε πολυτελή παλάτια με υπηρέτες, χαρέμια και χαβιάρι.
Και δεν είναι μόνο η Ρωσία. Ποιο κράτος δεν έχει ολιγάρχες να το κουμμαντάρουν; Είναι μια ρητορική ερώτηση-παγίδα, γιατί, όπως είπα, κράτη και ολιγαρχίες είναι το ίδιο πράγμα. Κομμουνισμός, δημοκρατία - όλα προέρχονται από το ίδιο σακί. Ο αδικαιολόγητος πλουτισμός βγαίνει σε πολλές διαφορετικές αποχρώσεις. Αλλά το κύριο συστατικό του είναι πάντα η φορολογία και η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας στα χέρια της ελίτ. Ο αποκλεισμός του λαουτζίκου από τους καρπούς της απαλλοτριωμένης εργασίας του είναι που κάνει το κράτος αυτό που είναι. Υπάρχουν μεγάλες αίθουσες και τεράστια μνημεία στις πρωτεύουσες των κρατών, μαρμάρινες εκφάνσεις της πολιτικής θεολογίας του κράτους, διάσπαρτες σε όλη τη χώρα. Το κράτος έχει τους δικούς του αγίους και μάρτυρες, το δικό του ημερολόγιο ιερών ημερών. Το κράτος είναι ένα είδος θρησκευτικής τελετουργίας, μόνο που «η δεκάτη» δεν είναι προαιρετική. Και είναι πολύ υψηλότερη από το 10 τοις εκατό. Αυτό είναι το κράτος, η ληστεία καμουφλαρισμένη σαν βαρυσήμαντο καθήκον. Άνθρωποι πεθαίνουν συνέχεια για το κράτος. Τα νεκροταφεία γεμίζουν με θύματα του κράτους. Το κράτος χρεώνει τους πενθούντες για τη συντήρηση αυτών των νεκροταφείων. Περισσότεροι φόροι. Ό,τι και να γίνει, πάντα στο τέλος κερδίζει το κράτος.
Ανάλυση της κατάστασης στην Ουκρανία
Ας χρησιμοποιήσουμε λοιπόν αυτή τη γνώση για να εξετάσουμε την τρέχουσα κατάσταση στην Ουκρανία. Ένας παγκοσμίου φήμης ολιγάρχης, που χαλαρώνει στις ρωσικές Βερσαλλίες, επιτίθεται εναντίον ενός πολύ μικρού Ουκρανού ολιγάρχη, στα δυτικά του. Αυτός ο αρριβίστας ολιγάρχης έχει την αμφίβολη υποστήριξη μιας τεράστιας κλίκας μεγαλοπρεπών ολιγαρχών στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η κλίκα αυτοαποκαλείται Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) και είναι μια πολύ κλειστή λέσχη. Τα μέλη της έχουν πρόσβαση σε μια εντυπωσιακή σειρά επιλογών ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένου του καλύτερου εξοπλισμού μερικών από τους μεγαλύτερους στρατούς στον κόσμο. Ο φαινομενικός ηγέτης είναι ο Αμερικανός πρόεδρος, ο γιος του οποίου έχει γίνει εξαιρετικά πλούσιος συνωμοτώντας με την ολιγαρχία της Ουκρανίας, απ' όπου οι ολιγάρχες του Βορειοατλαντικού Συμφώνου ατενίζουν τώρα, πέρα από τα σύνορα, τους ολιγάρχες στο Κρεμλίνο. Η ολιγαρχία του Ατλαντικού θέλει να συρρεύσει στον χλοοτάπητα της ρωσικής ολιγαρχίας και ένας Ουκρανός ολιγάρχης παγιδεύεται στη μέση. Οι άνθρωποι που κανονικά φορολογούνται από τους ολιγάρχες είναι και αυτοί που βομβαρδίζονται και τους βάζουν σε τανκς για να βομβαρδίσουν κι εκείνοι. Περισσότεροι θάνατοι για τη «δόξα του κράτους» - η οποία δεν υπάρχει, είναι απλώς ένας ευφημισμός για την ολιγαρχία.
Έχει κι άλλο. Μια ανερχόμενη ολιγαρχία στο Πεκίνο αιωρείται πάνω από το τεταμένο σκηνικό, κι εμφανίζεται έτοιμη να μεσολαβήσει για την «ειρήνη» μεταξύ των άλλων ολιγαρχών, όταν τα δικά της συμφέροντα θα εξυπηρετηθούν καλύτερα. Και η ολιγαρχία του Πεκίνου έχει τη δική της κουστωδία από ολιγάρχες β' κατηγορίας, συμπεριλαμβανομένων των φόρου υποτελών στην Ταϊβάν, το Χονγκ Κονγκ, την Κορεατική Χερσόνησο και την Ιαπωνία, οι οποίες είναι γεμάτες με πολιτικούς φίλους που έχουν τις δικές τους πηγές εισοδήματος, οι οποίες τελικά προέρχονται από τους μισθούς των ποταπών φορολογουμένων. Όταν έρθει η ώρα, και οι φορολογούμενοι σε εκείνα τα μέρη θα πεθάνουν για τους ολιγάρχες. Οι Αμερικανοί πεζοναύτες βρίσκονται στην Οκινάουα και περιμένουν κι εκείνοι με τη σειρά τους να πεθάνουν. Οι ολιγάρχες όμως θα ζήσουν. Θα τα πάνε μια χαρά. Είτε με πόλεμο, είτε με ειρήνη - οι ολιγάρχες βγάζουν χρήματα με κάθε τρόπο. «L'état, c'est moi!» («Το κράτος είμαι εγώ!») Ναι, ακριβώς αυτό.
Το γεγονός ότι το Υπουργείο Δικαιοσύνης των Ηνωμένων Πολιτειών κατάφερε να επιβάλει κυρώσεις σε Ρώσους «ολιγάρχες» σε χρόνο ρεκόρ μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, και ότι τώρα αναπτύσσει μια ειδική «ομάδα εργασίας» για να οικειοποιηθεί την περιουσία του Πούτιν και το δίκτυο των κατσαπλιάδων του, μας λέει όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για το τι συμβαίνει στην Ανατολική Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Η ομάδα «εργασίας» —μπορείτε να πιστέψετε το θράσος τους;— απευθύνεται σε «Ρωσικές ελίτ, αχυρανθρώπους και ολιγάρχες». «Απόδοτε τα του Καίσαρως (σ.σ κράτους) τω Καίσαρι», και μετά τα υπόλοιπα «τω Καίσαρι» κι αυτά.
Επίλογος
Ο Λένιν αποκάλεσε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, πόλεμο μεταξύ των καπιταλιστών της Ευρώπης. Έκανε λάθος. Ήταν ένας πόλεμος μεταξύ ολιγαρχών, δηλαδή κρατιστών που αντλούν τον πλούτο τους από τη νόμιμη οικονομική δραστηριότητα, υπό την απειλή των όπλων του κράτους. Και όταν κάποιοι ολιγάρχες ξεπερνούν τα όρια, τότε βγαίνουν από τη μέση και οι υπόλοιποι ολιγάρχες καρπώνονται τα λάφυρα. Το ίδιο ισχύει και για την Ουκρανία. Δεν είναι η «Δύση» εναντίον των Ρώσων ολιγαρχών εκεί. Είναι οι ολιγάρχες εναντίον των ολιγαρχών, εναντίον των ολιγαρχών. Είναι οι ολιγάρχες από την αρχή ως το τέλος. Διαβάστε τον Hoppe και τον Rothbard και μην τσιμπάτε με τον εκάστοτε τελευταίο γύρο ψευδών ειδήσεων σχετικά με το, παντού και πάντοτε, εγκληματικό κράτος.
***
Ο Jason Morgan είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Reitaku στην Kashiwa της Ιαπωνίας και ήταν μέλος του Ινστιτούτου Mises το 2016. Για μια λίστα με τα βιβλία και τις δημοσιευσεις του, δείτε τον προσωπικό του ιστότοπο.