Η ιστορία του ελέγχου των τιμών είναι μια ιστορία από ελλείψεις, ουρές, μαύρες αγορές, και λαϊκή δυσαρέσκεια. Εμπλέκεται επίσης ένα ηθικό ζήτημα. Με ποιο δικαίωμα μπορεί κάποιος να υπαγορεύει δια της βίας τους όρους του εμπορίου ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους;
Στις μέρες μας, μπορεί να υποστηρίξει κανείς την πιο απαξιωμένη, κρατικίστικη παλαβωμάρα, και να τον καλωσορίσουν στις σελίδες με τις «Απόψεις» του Guardian. Το τελευταίο παράδειγμα, που γράφτηκε από την Isabella Weber στο φύλλο της 29ης Δεκεμβρίου 2021, ήταν υπερβολικό ακόμη και για τον Paul Krugman των New York Times, έναν πρώην (σ.σ. κρατιστή) οικονομολόγο που κατέληξε προπαγανδιστής. Ο τίτλος ήταν: «Έχουμε ένα ισχυρό όπλο για την καταπολέμηση του πληθωρισμού: τον έλεγχο των τιμών. Είναι καιρός να το εξετάσουμε». Ο Krugman απάντησε: «Δεν είμαι κανένας φανατικός της ελεύθερης αγοράς, αλλά αυτή η ιδέα είναι πραγματικά ηλίθια».
Η Isabella Weber θα έπρεπε να πρωταγωνιστεί σε τηλεοπτικό διαφημιστικό για μαντζούνια. Θα μπορούσε να το προλογίζει λέγοντας: «Δεν είμαι οικονομολόγος, αλλά προσποιούμαι ότι είμαι στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης-Amherst». Εκεί διδάσκει «οικονομικά». Οι φήμες λένε ότι το διδακτικό προσωπικό στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο είναι γεμάτο με παρόμοιες μάγισσες και μάγους, αν και δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω.
Το κύριο επιχείρημα της Weber υπέρ του ελέγχου των τιμών είναι ότι τον υποστήριξαν κάποιοι διάσημοι άνθρωποι πριν από ογδόντα χρόνια, από τον Harry Truman μέχρι τον John Kenneth Galbraith. Αυτό που παραλείπει να αναφέρει είναι πως αυτοί οι άνθρωποι έκαναν λάθος τότε, και ότι θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα. Το να ασπάζεται κανείς σήμερα το λάθος τους δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια αυταπάτη, κι αντιεπιστημονικό ακόμη, εάν τα οικονομικά είναι καν επιστήμη. Κάθε οικονομολόγος που αξίζει τα λεφτά του, γνωρίζει ότι οι έλεγχοι των τιμών είναι για τον πληθωρισμό ό,τι είναι το να πίνεις Clorox για το στομάχι. (σ.σ. επιδεινώνουν το πρόβλημα)
Τώρα που οι κλακαδόροι υπέρ του μεγάλου κράτους έχουν καταφέρει να υποδαυλίσουν τον πληθωρισμό των τιμών με τις δαπάνες τους και την εκτύπωση χρήματος, θα πρέπει να προετοιμαστούμε για τους άλλους τσαρλατάνους, που θα επαναλάβουν τη λύση που πρότεινε η Weber. Ας αναφερθούμε εν συντομία στο αιώνιο λάθος του ελέγχου των τιμών.
Η βλακεία πίσω από τους ελέγχους των τιμών
Η πεποίθηση ότι τα άτομα είναι πιόνια που πρέπει να τα σπρώχνουν οι κεντρικοί σχεδιαστές δεν είναι καινούργια. Πράγματι, ο σοσιαλισμός -η ελεγχόμενη και κεντρικά σχεδιασμένη κοινωνία- έχει τις ρίζες του στις ενέργειες του πρωτόγονου ανθρώπου. Όταν ο πρώτος άνθρωπος των σπηλαίων χτύπησε με το ρόπαλο τον γείτονά του για να απαλλοτριώσει την τροφή που είχε μαζέψει εκείνος, μας έδωσε μια ωμή, απτή έκφραση της πεμπτουσίας της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Οι έλεγχοι των τιμών δεν αποτελούν εθελούσια αιτήματα, οπότε απεικονίζουν απόλυτα την σοσιαλιστική ιδιοσυγκρασία.
Το αντικείμενο του ελέγχου των τιμών δεν είναι οι άψυχοι αριθμοί και τα σύμβολα του δολαρίου. Οι κυρώσεις για την παραβίαση των διαταγμάτων ελέγχου των τιμών επιβάλλονται στα άτομα. Οι φυλακές και τα πρόστιμα είναι φτιαγμένα για τους ανθρώπους, όχι για τις τιμές. Στην επαναστατική Γαλλία, τα άτομα που τολμούσαν να συναλλάσσονται σε τιμές που δεν ήταν σύμφωνες με τον «Νόμο του Μέγιστου» οδηγούνταν στην γκιλοτίνα.
Όταν η κυβέρνηση καθορίζει την τιμή, ο εξαναγκασμός υποκαθιστά την εθελοντική ανταλλαγή. Η τιμή δεν καθορίζεται πλέον ειρηνικά στην αγορά του ελεύθερου και πρόθυμου εμπορίου. Θα ακολουθήσουν αναπόφευκτα οι οικονομικές συνέπειες, οι οποίες γίνονται εύκολα αντιληπτές αν αναλογιστεί κανείς τις δύο λειτουργίες της τιμής.
Μια λειτουργία είναι η κατανομή των σπάνιων πόρων. Όταν κάτι είναι σπάνιο, όπως όλα τα οικονομικά αγαθά, πρέπει να διανέμεται με δελτίο. Η προσφορά πρέπει με κάποιο τρόπο να εξισωθεί με τη ζήτηση. Αν φανταστούμε την αγορά σαν μια τεράστια δημοπρασία, το πρόβλημα είναι ποιος θα πάρει ποια ποσότητα από τα αγαθά που θα δημοπρατηθούν. Θα τραβήξουμε κλήρο, ή ίσως θα ξυλοκοπήσουμε ο ένας τον άλλον μέχρι ο αριθμός των επιζώντων να εξισωθεί με τον αριθμό των αγαθών; Θα είχε νόημα να τους παρατάξουμε όλους στη σειρά, να πυροβολήσουμε στον αέρα με ένα όπλο, και να δηλώσουμε ότι οι ταχύτεροι δρομείς θα κάνουν δικά τους τα αγαθά;
Ο οικονομικός τρόπος για τη κατανομή των πεπερασμένων πόρων είναι μέσω του συστήματος τιμών. Μέσω της «αγοραίας τιμής», η προσφορά και η ζήτηση συναντώνται, η αγορά εκκαθαρίζεται και οι πεπερασμένοι πόροι κατανέμονται. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγονται οι χρόνιες ελλείψεις και τα πλεονάσματα, η παραγωγική διαδικασία μένει αλώβητη και η ειρηνική ανταλλαγή γίνεται η κυρίαρχη αρχή. Πρόκειται για μια απολύτως φυσική διαδικασία - το μόνο που απαιτείται για να λάβει χώρα, είναι να αφεθούν οι άνθρωποι ήσυχοι να εκπληρώσουν τις επιθυμίες και τις ικανότητές τους.
Η τιμή κατευθύνει επίσης την παραγωγή, η δεύτερη λειτουργία της. Οι επιχειρηματίες είναι επαγγελματίες παρατηρητές τιμών. Εάν η ζήτηση των καταναλωτών για ένα προϊόν αυξάνεται, οι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα για το προϊόν αυτό. Αυτό ασκεί πίεση να αυξηθεί η τιμή, η οποία αυξάνει τα περιθώρια κέρδους. Για να επωφεληθούν από αυτή την κερδοφόρα κατάσταση, οι επιχειρηματίες αυξάνουν την παραγωγή τους.
Η διαδικασία λειτουργεί και προς την αντίθετη κατεύθυνση: η μείωση της καταναλωτικής ζήτησης θα σημάνει την πτώση των τιμών και την μείωση των περιθωρίων κέρδους. Στην περίπτωση αυτή, η τιμή θα «σηματοδοτήσει» στους παραγωγούς να εγκαταλείψουν αυτή τη γραμμή παραγωγής και να μετακινηθούν σε μιαν άλλη, όπου η ζήτηση είναι πιο επείγουσα. Στην ελεύθερη οικονομία, δεν είναι απαραίτητο η κυβέρνηση να εκδώσει ένα διάταγμα στον αγρότη του τύπου: «Καλλιέργησε σιτάρι, ο κόσμος θέλει ψωμί». Δεν είναι απαραίτητο η κυβέρνηση να δώσει εντολή στον βιομήχανο: «Φτιάξε τηλεοράσεις, ο κόσμος θέλει ψυχαγωγία». Ο θαυμαστός μηχανισμός των τιμών κάνει αυτή τη δουλειά πολύ καλύτερα κι από τον ευγενέστερο και σοφότερο πολιτικό.
Η οικονομική συνέπεια του κρατικού ελέγχου των τιμών είναι η διατάραξη της οικονομικής λειτουργίας. Μια ελεγχόμενη τιμή εξακολουθεί να κατανέμει τους πόρους, αλλά όχι σύμφωνα με την προσφορά και τη ζήτηση. Ομοίως, μια ελεγχόμενη τιμή θα εξακολουθεί να κατευθύνει την παραγωγή, αλλά όχι προς τις ίδιες κατευθύνσεις που θα υπαγόρευαν οι καταναλωτές, με τις εθελοντικές αγορές τους. Τα σήματα παραποιούνται και διαστρεβλώνονται από τις φιξαρισμένες τιμές. Η ιστορία του ελέγχου των τιμών στην Αμερική και οπουδήποτε αλλού ήταν μια ιστορία ελλείψεων, ανθρώπων σε ουρές, μαύρων αγορών, και λαϊκής δυσαρέσκειας.
Εμπλέκεται επίσης ένα ηθικό ζήτημα. Με ποιο δικαίωμα μπορεί ο οποιοσδήποτε να υπαγορεύει δια της βίας τους όρους του εμπορίου ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους; Με βάση ποια στρεβλωμένη αρχή της δικαιοσύνης τιμωρείται κάποιος που συναλλάσσεται με κάποιον άλλο σε μια αμοιβαία συμφωνημένη τιμή;
Ο πληθωρισμός είναι πάντα και παντού νομισματικό ζήτημα. Η άνοδος των τιμών δεν προκαλεί πληθωρισμό, όπως οι βρεγμένοι δρόμοι δεν προκαλούν βροχή. Οι νομισματικές αρχές πληθωρίζουν πρώτα την ποσότητα του χρήματος και μετά ανεβαίνουν οι τιμές, με αυτή τη σειρά. Τώρα που οι τιμές αυξάνονται με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων 40 ετών, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι μόλις τα τελευταία δύο χρόνια οι νομισματικές αρχές διεύρυναν την προσφορά χρήματος κατά περισσότερο από 30%. Υπάρχει μια άμεση σύνδεση εκεί, για την οποία οι έλεγχοι των τιμών δεν θα μπορούσαν να κάνουν τίποτα.
Η άνοδος των τιμών είναι δυσάρεστη για πολλούς. Είναι ένα μήνυμα από την αγορά ότι οι εκτυπωτές χρήματος χρησιμοποιούνται καταχρηστικά. Η επιβολή ελέγχων στις τιμές είναι σαν να δολοφονείτε τον αγγελιοφόρο όταν δεν σας αρέσει το μήνυμά του.
Ο Λόρενς γράφει ένα εβδομαδιαίο άρθρο για το El American. Είναι Επίτιμος Πρόεδρος του Ιδρύματος Οικονομικής Εκπαίδευσης (FEE) στην Ατλάντα της Τζόρτζια και ο συγγραφέας του «Πραγματικοί ήρωες: εμπνευσμένες αληθινές ιστορίες θάρρους, χαρακτήρα και πεποίθησης» και του μπεστ-σέλερ «Ήταν ο Ιησούς Σοσιαλιστής;»