Οι περισσότεροι από εμάς δεν είχαμε συνειδητοποιήσει, μέχρι πολύ πρόσφατα, πόσο μεγάλο στίγμα βαρύνει ένα άτομο (ή έναν ολόκληρο λαό) όταν φημολογείται ότι είναι άρρωστος. Ακόμα και άτομα που είχαν προσβληθεί από κορωνοϊό και έχουν αναρρώσει (όπως αναρρώνει το 99%) θεωρούνται τώρα ύποπτοι και αντιμετωπίζονται όπως φανταζόμαστε ότι αντιμετωπίζονταν οι λεπροί στις παλιές εποχές.
Οι προκαταλήψεις υπήρξαν εξωπραγματικές
και οι πολιτικές που βασίστηκαν σε αυτές, ακραίες. Το πράγμα ξεκίνησε με
την απαγόρευση πτήσεων από την Κίνα και, στη συνέχεια, από την Ευρώπη, το
Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, προκαλώντας το χάος και το κλείσιμο των
αεροδρομίων σε όλη τη χώρα. Μετά, η πολιτική του διαχωρισμού στράφηκε σε
μας. Τα κρατικά σύνορα έκλεισαν. Μετά, μας πλησίασε ακόμη περισσότερο. Η
γειτονική πόλη; Μείνετε μακριά. Η διπλανή γειτονιά; Μείνετε
μακριά. Το διπλανό διαμέρισμα της πολυκατοικίας μας; Μείνετε μακριά
από την εξώπορτά μου. Ούτε οι σύζυγοι και τα παιδιά δεν είναι πλέον ασφαλή. Ο
καθένας να στέκεται μακριά από όλους τους άλλους και να αλείφεστε διαρκώς με
απολυμαντικό υγρό.
Οι παρατηρητές προειδοποιούν ότι όλα τα
σύνορα, όχι μόνο τα εθνικά, γίνονται πιο αδιαπέραστα, όπως συνέβη κατά τη
διάρκεια και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο - με μεγάλο κόστος για την
ελευθερία και την ευημερία.
Όταν βλέπει κανείς τον απίστευτο φόβο, την παράνοια και τη μίσος που έχει απελευθερώσει ο κορωνοϊός, παίρνει μια γεύση από αυτό που πρέπει να υπήρξε μια μακροχρόνια ανθρώπινη συνήθεια:
να υποψιάζεται τους άλλους ως φορείς ασθενειών. Υπάρχει μια αξιοσημείωτη δυναμική σε κάτι τέτοιο, ειδικά εάν αποτελείται μόνο από υποψίες, φήμες, μεροληψία και στιγματισμό, και φυσικά θα επηρέαζε ανθρώπους που ήταν διαφορετικοί με άλλους τρόπους: ξένοι, με διαφορετική γλώσσα, από διαφορετική κοινωνική τάξη, ή διαφορετική εισοδηματική τάξη.Ο J. Duncan M. Derrett έγραψε το 1987
(« No Stone Upon Another: Leprosy
and the Temple »), ότι η ασθένεια που αποκαλείται λέπρα στη Βίβλο
συνδεόταν με την αποκάλυψη κάποιας κρυμμένης αμαρτίας. Όποιος ήταν ύποπτος
ότι την μετέφερε, του απαγορευόταν η είσοδος στον ναό, όχι μόνο για λόγους
ελέγχου της νόσου, αλλά ακόμη περισσότερο για τη διατήρηση της ηθικής καθαρότητας
του χώρου. Ήταν κοινή πρακτική για όποιον θεωρείτο αμαρτωλός να δέχεται
την ετικέτα του λεπρού, σωστά ή εσφαλμένα. Αυτός -ή αυτή- θα αναγκαζόταν
να αναζητήσει κάποιο είδος θεραπείας προκειμένου να αποκτήσει ξανά πρόσβαση στους
ναούς και να μην εξοστρακιστεί κοινωνικά για πάντα. Μέχρι τότε, οποιοιδήποτε
τον/την πλησίαζαν θεωρούνταν επίσης ακάθαρτοι. Υποχρεώνονταν να
απομονωθούν, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει συναισθηματικό, ή και σωματικό
ακόμα, θάνατο.
Εκείνη την εποχή, όπως και τώρα, η
εμφάνιση μιας πανδημίας είναι ένας τέλειος μηχανισμός για να στραφούν οι
άνθρωποι ο ένας εναντίον του άλλου και να αυξηθεί η ισχύς της εξουσίας, με
σοκαριστικά αποτελέσματα. Στα χρονικά της ιστορίας θα χαραχτεί για πάντα
ότι το έτος 2020 απαγορεύτηκε στους ίδιους τους Χριστιανούς η είσοδος στις
εκκλησίες τους παντού στον κόσμο - την Κυριακή του Πάσχα – υπό τον φόβο μιας ασθένειας.
Αυτή η σκέψη μου φέρνει στο νου αυτό το απόσπασμα από το κατά Μάρκον, Κεφάλαιο 1, στίχοι 40-45.
40 Καὶ ἔρχεται πρὸς αὐτὸν λεπρὸς παρακαλῶν αὐτὸν καὶ γονυπετῶν
αὐτὸν καὶ λέγων αὐτῷ ὅτι ἐὰν θέλῃς, δύνασαί με καθαρίσαι.
41 ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς σπλαγχνισθείς, ἐκτείνας τὴν χεῖρα ἥψατο αὐτοῦ
καὶ λέγει αὐτῷ· θέλω, καθαρίσθητι.
42 καὶ εἰπόντος αὐτοῦ εὐθέως ἀπῆλθεν ἀπ᾿ αὐτοῦ ἡ λέπρα, καὶ ἐκαθαρίσθη.
43 καὶ ἐμβριμησάμενος αὐτῷ εὐθέως ἐξέβαλεν αὐτὸν καὶ λέγει αὐτῷ·
44 ὅρα μηδενὶ μηδὲν
εἴπῃς, ἀλλ᾿ ὕπαγε σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖ καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ
σου ἃ προσέταξε Μωϋσῆς εἰς μαρτύριον αὐτοῖς.
45 ὁ δὲ ἐξελθὼν ἤρξατο κηρύσσειν πολλὰ καὶ διαφημίζειν τὸν λόγον, ὥστε μηκέτι αὐτὸν δύνασθαι φανερῶς εἰς πόλιν εἰσελθεῖν, ἀλλ᾿ ἔξω ἐν ἐρήμοις τόποις ἦν· καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτὸν πανταχόθεν.
Υπάρχει ένα ακόμα πρόβλημα με τον
χαρακτηρισμό λεπρός. Οι μελετητές που ερευνούν αυτά τα πράγματα δεν
βρίσκουν αποδεικτικά στοιχεία για κάτι που να μοιάζει με λέπρα, εκείνη την εποχή
σε εκείνα τα μέρη. Από τη δεκαετία του 1950, οι ιστορικοί της ιατρικής
το εξηγούν αυτό, όπως
το συνόψισε ο EV Hulse το 1975:
Από τα ιατρικά, ιστορικά και
παλαιοπαθολογικά στοιχεία είναι σαφές ότι η Βιβλική «λέπρα» δεν είναι η
σύγχρονη λέπρα. Δεν υπάρχει απολύτως καμία ένδειξη ότι η ασθένεια που γνωρίζουμε
στις μέρες μας ως λέπρα υπήρχε στην Εγγύς Ανατολή στην εποχή της Παλαιάς
Διαθήκης, και οι περιγραφές του «sara» δεν γίνονται δεκτές από έμπειρους
λεπρολόγους ότι έχουν σχέση με τη σύγχρονη λέπρα.
Το ίδιο και με την Καινή Διαθήκη: «Όχι
μόνο δεν υπάρχουν κλινικές περιγραφές της «λέπρας» στην Καινή Διαθήκη», γράφει,
«αλλά η χρήση της λέξης ‘lepra’ είναι από μόνη της ισχυρή απόδειξη ότι η «λέπρα»
της Καινής Διαθήκης δεν είχε σχέση με
την σύγχρονη. «Μπορεί να ήταν ένα φολιδωτό δερματικό εξάνθημα, ή
μπορεί να ήταν απλά ένας χαρακτηρισμός που λέει κάποιος για κάποιον άλλον
επειδή είναι διαφορετικός.»
Μόλις υπάρξει κάποια φήμη για μια ασθένεια,
όλοι είναι ύποπτοι. Εάν η υποψία έπεφτε σε οποιοδήποτε άτομο, θα ήταν
δύσκολο να ξεφύγει. Οι άνθρωποι μιλούν μεταξύ τους. Οι άνθρωποι
φοβούνται. Θέλουν αυτό το άτομο να εξαφανιστεί από μπροστά τους και από το
μυαλό τους ακόμα. Τότε, όπως και τώρα. Ειδικά αν δεν έχει κάνει τεστ!
Όλα αυτά μας λένε ότι ο άνθρωπος που
αντίκρυσε ο Ιησούς μπορεί να μην είχε καθόλου κάποια πραγματική ασθένεια,
αλλά εξακολουθούσε να του απαγορεύεται η είσοδος στο ναό, ως γενικά
ακάθαρτος. Όταν λοιπόν ο Ιησούς ο Ραβίνος τον ανακήρυξε αποκαθαρμένο, μπορεί να
τον αποκάλεσε έτσι ως μια πράξη συμπόνιας και αγάπης.
Αλλά ο Ιησούς ήταν επίσης ένας πρακτικός
άνθρωπος. Πρότεινε να περάσει ο αποκαθαρμένος άντρας κι από την τελετουργική κάθαρση. Τον
παρακάλεσε επίσης: «σε παρακαλώ μην πεις σε κανέναν ότι ο Ιησούς σε άγγιξε». Ο άνθρωπος όμως το έκανε παρ’ όλα αυτά. Ωχ!
Δεν πέρασε πολύς καιρός και, «ο Ιησούς δεν
μπορούσε πλέον να εισέλθει ανοιχτά στην πόλη, αλλά ήταν έξω, σε ερημικά μέρη.» Ναι,
ξέρετε πώς είναι. Πλησιάσατε κοντά σε ένα πρόσωπο ύποπτο για κορωνοϊό, που
πιθανότατα ήταν ύποπτος επειδή ήταν κοντά σε ένα άλλο πρόσωπο ύποπτο για
κορωνοϊό, και στη συνέχεια εκείνο το πρόσωπο πλησίασε εσάς, και τώρα είστε
ξαφνικά ύποπτος. Μια καραντίνα 14 ημερών για σένα φιλαράκο!
Τα καλά νέα είναι ότι, παρά την καραντίνα,
ο Ιησούς επέμεινε να βοηθά τους ανθρώπους: «Έρχονταν σε αυτόν από κάθε σημείο του
ορίζοντα».
Αυτό είναι απoλύτως σύμφωνο με όσα γνωρίζουμε για τη διακονία του
Ιησού. Οι παραβολές και η αφήγηση της ζωής του είναι γεμάτες ιστορίες για την διάλυση προκαταλήψεων, εμποδίων, μύθων και τεχνητών διαχωρισμών λόγω φυλής,
θρησκείας, τάξης, φύλου και πολιτικής αφοσίωσης. Μίλησε για τον καλό
Σαμαρείτη που βοήθησε έναν ξένο. Έπλυνε τα πόδια των φτωχών. Υπερασπίστηκε
μια πόρνη που θα την λιθοβολούσαν. Είπε στους οπαδούς του να προσεύχονται
για τους φυλακισμένους, και έσωσε την ψυχή ακόμη και ενός τελώνη. Επίσης,
χρησιμοποίησε την επιρροή του για να αφαιρέσει το στίγμα της αρρώστιας, ή της υποψίας
της.
Η εποχή μας μας υπενθύμισε ότι το να μας αποκαλούν
αρρώστους είναι σαν τις άλλες μορφές κοινωνικής διαίρεσης που διαχωρίζουν τους
ανθρώπους και τους κάνουν πιο εξαρτημένους από την εξουσία. Οδηγεί τους
ανθρώπους στον φόβο, το μίσος και την διχόνοια. Ο Ιησούς δεν ασχολήθηκε
απλά με αυτό το θέμα. Το έζησε, μέχρι και τιμωρούμενος με προσωπική
καραντίνα.
Θεράπευσε τους
«λεπρούς» απλώς ανακηρύσσοντάς τους αποκαθαρμένους, πράγμα που σημαίνει ότι τους έδωσε
ένα διαβατήριο για να επανέλθουν στην κοινωνία. Ήταν μια παρόμοια κατάσταση με
τον Σίμονα τον Λεπρό, με
τον οποίο συνέφαγε ο Ιησούς (κατά Μάρκον 14: 3-9). Όπως αποδεικνύεται, ο
Σίμων δεν είχε πράγματι λέπρα (καλά, κανείς δεν είχε, αλλά μπορεί κάποτε να
υπήρξε άρρωστος, αποκτώντας έτσι δια βίου τον χαρακτηρισμό, ο δύσμοιρος), οπότε
ακόμα και το να αναρρώσει κανείς δεν του εξασφαλίζει ελευθερία κινήσεων. Τον
Ιησού, ωστόσο, δεν τον ένοιαζε: η δουλειά του ήταν να εξευγενίζει, όχι να δαιμονοποιεί.
Μαθαίνουμε τόσα πολλά στις μέρες μας. Νομίζαμε
ότι είχαμε δει κάθε πιθανή δικαιολογία για να υποβαθμιστεί η ελευθερία μας και
να ενδυναμωθεί η εξουσία. Χρηματοοικονομική κρίση, τρομοκρατία, ανισότητα,
αδικία, διακρίσεις, επιθέσεις, παγκοσμιοποίηση· ό,τι και να σκεφτείτε, το
έχουμε ζήσει.
Κάθε φορά που υπάρχει μια κρίση, μας λένε
το ίδιο πράγμα: δεν μπορείτε να είστε ελεύθεροι. Αντίθετα, πρέπει να
υπακούτε. Αυτό που δεν είχαμε δει και ζήσει μέχρι τώρα ήταν η πανάρχαια
τάση να καταστρέψουν κάποιοι την κοινωνική συνεργασία μέσω της υποψίας και της
πραγματικότητας μιας ασθένειας.
Ο Ιησούς, ωστόσο, το είδε και το βίωσε αυτό. Και το αντιμετώπισε με συμπόνια, ηθικό θάρρος και υπομονή. Είθε να ζήσουμε όλοι και να διδαχτούμε.
------------------------------------------
Ο Jeffrey A. Tucker είναι διευθυντής
σύνταξης του Αμερικανικού Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας (AIER).