Οι ευρωπαϊκές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας δεν ακρίβυναν τυχαία, αλλά εκ προμελέτης. Η εκθετική αύξηση των επιδοτήσεων, το πολιτικά ρυθμιζόμενο κόστος και οι τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 αποτελούν πολιτικές αποφάσεις
Μια ενεργειακή πολιτική που απαγορεύει τις επενδύσεις σε ορισμένες τεχνολογίες με βάση ιδεολογικές απόψεις και αγνοεί την ασφάλεια του εφοδιασμού είναι καταδικασμένη σε παταγώδη αποτυχία.
Η ενεργειακή κρίση στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν προκλήθηκε από αδυναμίες της αγοράς ή από την έλλειψη εναλλακτικών λύσεων. Δημιουργήθηκε από πολιτικές πιέσεις και επιβολές.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν θετική δύναμη στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου ενεργειακού μείγματος, όχι όμως από μόνες τους, λόγω της ασταθούς και διαλείπουσας φύσης της τεχνολογίας. Οι πολιτικοί έχουν επιβάλει ένα ασταθές ενεργειακό μείγμα, απαγορεύοντας βασικές τεχνολογίες που λειτουργούν σχεδόν στο 100% του χρόνου, και αυτό έχει κάνει τις τιμές να εκτοξευθούν για τους καταναλωτές και έχει απειλήσει την ασφάλεια του εφοδιασμού.
Αυτή την εβδομάδα, η Ursula Von Der Leyen, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έδωσε δύο μηνύματα που απασχόλησαν πολλούς τίτλους. Πρώτον, ανακοίνωσε μια ισχυρή παρέμβαση στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και στη συνέχεια δήλωσε στη Σύνοδο Κορυφής για την ενεργειακή ασφάλεια στη Βαλτική Θάλασσα την πρόταση για αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 45% του συνολικού μείγματος παραγωγής έως το 2030. Η ίδια θεωρεί ότι δεν πρόκειται για ενεργειακή κρίση, αλλά για "κρίση ορυκτών καυσίμων".
Ωστόσο, τα μηνύματα της κ. Von Der Leyen έχουν δύο προβλήματα. Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης οφείλεται σε παρεμβάσεις μαζικής κλίμακας. Επιπλέον, η μαζική αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν εξαλείφει τον κίνδυνο εξάρτησης από τη Ρωσία ή άλλους προμηθευτές πρώτων υλών.
Η ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι ίσως η αγορά με τις περισσότερες παρεμβάσεις στον κόσμο. Η αύξηση των παρεμβάσεων δεν πρόκειται να λύσει τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από έναν πολιτικό σχεδιασμό που έχει καταστήσει το ενεργειακό μείγμα των περισσότερων χωρών ακριβό, ασταθές και διαλείπον.
Η ιδεολογία είναι κακός σύμβουλος στο ζήτημα της ενέργειας
Μεταξύ 70 και 75% του τιμολογίου ηλεκτρικής ενέργειας στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι ρυθμιζόμενο κόστος, επιδοτήσεις και φόροι που καθορίζονται από τις κυβερνήσεις και, στο υπόλοιπο μέρος του, τη λεγόμενη «απελευθερωμένη» παραγωγή, το κόστος των δικαιωμάτων CO2 έχει εκτοξευθεί στα ύψη λόγω των ίδιων κυβερνήσεων που περιορίζουν την προσφορά αδειών, και το ενεργειακό μείγμα επιβάλλεται από πολιτικές αποφάσεις.
Στη Γερμανία, μόνο το 24% του συνόλου των δαπανών σε έναν οικιακό λογαριασμό είναι «κόστος προμηθευτή», σύμφωνα με το BDEW 2021. Η συντριπτική πλειονότητα των δαπανών είναι φόροι και κόστη που καθορίζονται από την κυβέρνηση: Τέλη δικτύου (24%), επίναυλος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (20%), φόρος επί των πωλήσεων/ΦΠΑ (16%), φόρος ηλεκτρικής ενέργειας (6%), τέλος παραχώρησης (5%), τέλος υπεράκτιας ευθύνης (0,03%), επίναυλος για σταθμούς συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (0,08%), τέλος για βιομηχανική έκπτωση επί των τελών δικτύου (1,3%). Ωστόσο, το «πρόβλημα», σύμφωνα με τα μηνύματα της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι η αγορά. Πάρε και κατάλαβε.
Είναι εκπληκτικό να διαβάζει κανείς ότι οι αγορές ενέργειας της Ευρώπης είναι «ελεύθερες αγορές», όταν οι κυβερνήσεις επιβάλλουν τις τεχνολογίες στο ενεργειακό μείγμα, μονοπωλούν και περιορίζουν τις άδειες, απαγορεύουν τις επενδύσεις σε ορισμένες τεχνολογίες ή κλείνουν άλλες, καθώς και επιβάλλουν την αύξηση του κόστους των αδειών CO2 περιορίζοντας την προσφορά τους.
Η παρέμβαση ήταν για να κλείσει η πυρηνική ενέργεια και να βασιστεί μαζικά η προμήθεια ενέργειας στο φυσικό αέριο και τον λιγνίτη, όπως έκανε η Γερμανία. Η παρέμβαση ήταν η απαγόρευση της ανάπτυξης του εγχώριου, μη συμβατικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η παρέμβαση ήταν να κλείσουν οι δεξαμενές, όταν η υδροηλεκτρική ενέργεια ήταν το κλειδί για τη μείωση των λογαριασμών των νοικοκυριών. Η παρέμβαση ήταν η αύξηση των επιδοτήσεων τη λάθος στιγμή και στη συνέχεια η αύξηση των φόρων στις αποδοτικές τεχνολογίες. Η παρέμβαση ήταν να σταματήσει ο αγωγός φυσικού αερίου που θα διπλασίαζε τις διασυνδέσεις με τη Γαλλία. Η παρέμβαση ήταν η απαγόρευση της εξόρυξης λιθίου, ενώ μιλάμε για την υπεράσπιση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες χρειάζονται αυτό το αγαθό. Η παρέμβαση είναι να γεμίζει ο λογαριασμός του καταναλωτή με φόρους και πολιτικά ρυθμιζόμενα κόστη που δεν έχουν καμία σχέση με την κατανάλωση ενέργειας. Η παρέμβαση, στην ουσία, είναι η αλυσίδα λαθών στην ενεργειακή πολιτική που οδήγησαν την Ευρώπη να έχει ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο υπερδιπλάσια σε κόστος, σε σχέση με τις ΗΠΑ, όπως προειδοποίησε ο Ντουράο Μπαρόζο το 2013 (https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/SPEECH_13_434).
Οι ευρωπαϊκές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι ακριβές τυχαία, αλλά εκ προμελέτης. Η εκθετική αύξηση των επιδοτήσεων, το πολιτικά ρυθμιζόμενο κόστος και οι τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 αποτελούν πολιτικές αποφάσεις.
Η κατάργηση των πηγών ενέργειας βασικού φορτίου (πυρηνική, υδρο-ηλεκτρική) που λειτουργούν συνεχώς και η αντικατάστασή τους με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που χρειάζονται εφεδρεία φυσικού αερίου και μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές είναι δαπανηρή. Υπήρξε δαπανηρή σε όλη την Ευρώπη και θα συνεχίσει να είναι.
Η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να είναι ανταγωνιστική και να εγγυάται την ασφάλεια του εφοδιασμού, αλλιώς δεν θα γίνει. Οι περισσότερες παρεμβάσεις δεν λύνουν τα προβλήματα.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να ασχοληθούν με τη διαγραφή από τους λογαριασμούς των νοικοκυριών όλων εκείνων των στοιχείων που δεν έχουν καμία σχέση με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του κόστους των λανθασμένων σχεδιασμών του παρελθόντος, και να μειώσουν τους φόρους που είναι απλώς απλησίαστοι. Αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να περιληφθούν στους εθνικούς προϋπολογισμούς, και να περικοπούν άλλες, μη βασικές δαπάνες ώστε να αποφευχθεί η αύξηση των ελλειμμάτων.
Η αγορά δεν είναι πάντα τέλεια, αλλά η κρατική παρέμβαση είναι πάντα ατελής
Οι κυβερνήσεις είναι πολύ κακές στο να διαλέγουν νικητές, αλλά είναι ακόμη χειρότερες στο να διαλέγουν ηττημένους. Οι συνεχείς παρεμβάσεις αφήνουν μια σειρά από χρέη και υπερβάσεις κόστους που πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές.
Τι συμβαίνει όταν παρεμβαίνει η κυβέρνηση; Κλείνει την πυρηνική ενέργεια από ιδεολογική εμμονή και στη συνέχεια εξαρτάται κατά 40% του ενεργειακού της μείγματος από άνθρακα, λιγνίτη και φυσικό αέριο, όπως η Γερμανία. Ή φέρνει τη ναυαρχίδα της δημόσιας εταιρείας της στα πρόθυρα της χρεοκοπίας με παρεμβάσεις στα τιμολόγια, όπως η Γαλλία. Ή, όπως η Ισπανία, δημιουργεί διπλωματική σύγκρουση με τον μεγαλύτερο προμηθευτή της σε φυσικό αέριο, την Αλγερία, και, μαζί με αυτό, διπλασιάζει σε κόστος τις αγορές φυσικού αερίου από τη Ρωσία από την αρχή του πολέμου μέχρι τον Ιούλιο του 2022.
Τώρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση σπεύδει να εγκαταστήσει νέες πλωτές εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης (σ.σ. του υγροποιημένου αερίου). Περισσότερες από τριάντα. Το πρόβλημα; Ότι σχεδόν όλα τα πλοία μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου για τον φετινό χειμώνα έχουν ήδη ναυλωθεί.
Οι ίδιες κυβερνήσεις που αρνήθηκαν να ενισχύσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού με φυσικό αέριο όταν αυτό ήταν φθηνό, σπεύδουν τώρα να δαπανήσουν τεράστια ποσά για λύσεις χαμηλής απόδοσης.
Η εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν εξαλείφει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι, εξ ορισμού, διαλείπουσες, ασταθείς και δύσκολο να προγραμματιστούν. Επιπλέον, η εγκατάσταση περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί επίσης τεράστιες δαπάνες για επενδύσεις μεταφοράς και διανομής, γεγονός που καθιστά το τιμολόγιο ακριβότερο.
Η επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι θετική, αλλά κανένας πολιτικός δεν μπορεί να πει ότι είναι η μόνη λύση. Το πρόβλημα της αποθήκευσης, το αστρονομικό κόστος ενός δικτύου μπαταριών και των απαραίτητων υποδομών, που θα υπολογίζονταν σε περισσότερα από δύο τρισεκατομμύρια ευρώ αν ήταν εφικτά, είναι βασικοί παράγοντες. Αν σήμερα η Ευρώπη είχε ένα 100% ηλιακό και αιολικό μείγμα, αυτό θα ήταν υπερβολικά ασταθές και διαλείπον, και σε περιόδους χαμηλής διαθεσιμότητας ηλιακής και αιολικής ενέργειας θα αύξανε την εξάρτηση από το φυσικό αέριο, το οποίο είναι απαραίτητο ως εφεδρικό, και την ανάγκη για υδροηλεκτρική και πυρηνική ενέργεια, ενέργεια βασικού φορτίου που λειτουργεί συνεχώς. Επιπλέον, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες είναι θετικές σε ένα ισορροπημένο ενεργειακό μείγμα, δεν μειώνουν την εξάρτηση από άλλες χώρες: Τα κράτη γίνονται εξαρτώμενα από την Κίνα και από άλλα κράτη για την προμήθεια σε λίθιο, αλουμίνιο, χαλκό κ.λπ.
Η εγκατάσταση 45% ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα δεν εξαλείφει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο, αλλά τη μειώνει ελαφρώς μόνο στο τμήμα του συντελεστή φορτίου από ανανεώσιμες πηγές που είναι πιο σταθερό (τμήμα της αιολικής παραγωγής). Στην πραγματικότητα, η εξάρτηση σε περιόδους χαμηλής αιολικής ενέργειας και χαμηλής ηλιακής απόδοσης θα ήταν εξαιρετικά υψηλή και, όπως έχουμε ήδη βιώσει, αυτές συμπίπτουν με περιόδους κατά τις οποίες το φυσικό αέριο και ο άνθρακας είναι ακριβότερα λόγω της μεγαλύτερης ζήτησης.
Αν υπάρχει κάτι που μας δείχνει αυτή η κρίση, είναι ότι αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη είναι περισσότερη αγορά και λιγότερη κρατική παρέμβαση. Η Ευρώπη έφτασε σε αυτή την κρίση λόγω ενός συνδυασμού αλαζονείας και άγνοιας εκ μέρους των νομοθετών που ελέγχουν το ενεργειακό μείγμα. Η σημασία ενός ισορροπημένου μείγματος, με πυρηνική ενέργεια, υδροηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γίνεται καθημερινά όλο και πιο εμφανής.
Η παρεμβατική ενεργειακή πολιτική απέτυχε παταγωδώς. Η αύξηση των παρεμβάσεων δεν πρόκειται να την επιλύσει.