Οι υποστηρικτές της πράσινης ενέργειας θέλουν να πιστεύουμε ότι μπορούμε εύκολα να μεταβούμε από τα συμβατικά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Στην πραγματικότητα, μια τέτοια μετάβαση όχι μόνο θα καταστρέψει τις παγκόσμιες οικονομίες, αλλά δεν είναι καν τεχνολογικά εφικτή
«Ζούμε σε μια εποχή όπου λίγοι καταλαβαίνουν πώς γίνονται τα πράγματα. Δεν πειράζει να μην ξέρεις από πού προέρχονται τα πράγματα, αλλά το να μην ξέρεις από πού προέρχονται τα πράγματα ενώ συγχρόνως υπαγορεύεις στους υπόλοιπους από εμάς πώς πρέπει να λειτουργεί η οικονομία, πειράζει.» — Doomberg
Το 85% της ανθρώπινης χρήσης ενέργειας προέρχεται από την καύση πραγμάτων. Είτε φυτών ή δέντρων που καλλιεργήθηκαν στο γεωλογικά πρόσφατο παρελθόν, είτε φυτών ή δέντρων (και αποσυντεθειμένων ζώων) από την αρχαιότητα (σ.σ. ορυκτά καύσιμα). Η ηλιακή, η αιολική, η υδροηλεκτρική, η γεωθερμική ενέργεια, κ.λπ.—όλα αυτά τα πράγματα που απασχολούν τα όνειρα ενός πολίτη, ακτιβιστή ή πολιτικού για το κλίμα—είναι φρεζαρίσματα γύρω από τις άκρες.
Ο ανθρώπινος πολιτισμός τροφοδοτείται από την καύση ύλης. Τα ανθρώπινα όντα βασίζονται σ' έναν πολιτισμό που καίει ορυκτά καύσιμα. Μπορείτε να αφαιρέσετε το κομμάτι του πολιτισμού, κάτι που φαίνεται να είναι ο τελικός στόχος ορισμένων περιβαλλοντολόγων, αλλά εκτός αυτού, δεν μπορείτε να αφαιρέσετε το κομμάτι των ορυκτών καυσίμων.
Αν ακούγαμε μόνο το κήρυγμα των ενεργειακών αρχόντων μας, θα είχαμε μια πολύ διαφορετική εντύπωση για το πώς είναι ο κόσμος. Ανεμογεννήτριες που τροφοδοτούν όλα αυτά τα ηλεκτρικά οχήματα στους δρόμους μας, ηλιακά πάνελ και μπαταρίες τεράστιας χωρητικότητας να φωτίζουν και να θερμαίνουν τα σπίτια μας. Το βρώμικο πετρέλαιο και ο ρυπογόνος άνθρακας φεύγουν. Τα οικολογικά, καθαρά και έξυπνα μηχανήματα είναι καθ' οδόν.
Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν τροφοδοτούν τις κοινωνίες μας , δεν πρόκειται καν να το κάνουν σύντομα , και το γεγονός αυτό δεν οφείλεται σε μια πολιτική επιλογή —ή στον «άπληστο καπιταλισμό» που εμποδίζει αυτό το ουτοπικό (ή δυστοπικό) όραμα.
Πρώτον, λίγο ξεκαθάρισμα: Η ενέργεια δεν είναι το ίδιο με την ηλεκτρική ενέργεια . Ο ηλεκτρισμός είναι μια δευτερεύουσα πηγή ενέργειας, που προέρχεται από πηγές πρωτογενούς ενέργειας μέσω μιας διαδικασίας μετατροπής - καύσης, ή περιστροφής στροβίλων. Το ποσοστό 85% που αναφέρθηκε πιο πάνω αφορά τη χρήση ενέργειας. Ο βομβαρδισμός με στοιχεία στον Τύπο σχετικά με τη μαζική ανάπτυξη και την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, η οποία είναι μόνο ένα υποσύνολο της συνολικής χρήσης ενέργειας στον κόσμο (περίπου το 20%). Πετρέλαιο, κάρβουνο και φυσικό αέριο για μεταφορές, θέρμανση, λιπάσματα και κατασκευές επισκιάζουν κατά πολύ τα συμβολικά ηλιακά πάνελ που οι κυβερνήσεις πλήρωναν τους πολίτες για να τα τοποθετήσουν στις στέγες τους.
Οι ηλιακοί συλλέκτες και οι ανεμογεννήτριες παράγουν ένα μικρό μέρος των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια, αλλά δεν κάνουν τίποτα για να καλύψουν τις μεγαλύτερες ενεργειακές ανάγκες. Αντίθετα, τα ορυκτά καύσιμα είναι ενεργειακά πυκνές, αξιόπιστες, κατ' απαίτηση (on demand) πηγές ενέργειας ή ηλεκτρικής ενέργειας, και έχουμε διαπρέψει τόσο στην αποθήκευση όσο και στη μεταφορά τους.
Τα όνειρα μιας οικολογικής επανάστασης, σύμφωνα με τον ενεργειακό θεωρητικό Vaclav Smil , ήταν πάντα χίμαιρες:
«Είμαστε ένας πολιτισμός που τροφοδοτείται από τα ορυκτά καύσιμα, και του οποίου οι τεχνικές και επιστημονικές εξελίξεις, η ποιότητα ζωής και η ευημερία βασίζονται στην καύση τεράστιων ποσοτήτων ορυκτού άνθρακα, και δεν μπορούμε απλά να αφήσουμε πίσω μας αυτόν τον κρίσιμο και καθοριστικό για το πεπρωμένο μας παράγοντα σε μερικές δεκαετίες, πόσο μάλλον σε μερικά χρόνια.»
Αντίθετα, ξαφνικά αντιμέτωποι με έναν αντίπαλο πλούσιο σε πρώτες ύλες και ορυκτά καύσιμα, (σ.σ. Ρωσία) οι ομιλούσες κεφαλές της Δύσης έδωσαν κι άλλο γκάζι στα πράσινα όνειρά τους. Καθισμένοι στα άνετα γραφεία τους, που θερμαίνονται και ηλεκτροδοτούνται με φυσικό αέριο, είναι εξαιρετικά εύκολο να λένε πράγματα όπως: «Η νέα πραγματικότητα είναι ότι πρέπει να πάμε μέχρι την καθολική ηλεκτροδότηση ακόμη πιο γρήγορα, με τροφοδοσία από 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με το οικολογικό υδρογόνο να αναπληρώνει τα κενά» (Andreas Kluth, στο Bloomberg ).
Για τον New Yorker , ο Τζον Κάσιντι μας είπε πρόσφατα ότι πρέπει «να αποτρέψουμε τους μελλοντικούς Πούτιν από το να προσπαθήσουν να κρατήσουν τον κόσμο σε ενεργειακή ομηρεία - τουλάχιστον ένα αξιόλογο αποτέλεσμα της τραγωδίας που είναι η Ουκρανία».
Σε μια θερμή ομιλία εν μέσω της ρωσικής αναταραχής τον Μάρτιο, η Isabel Schnabel του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ανέκραξε για την ανανεώσιμη ενέργεια:
«Κάθε ηλιακό πάνελ που εγκαθίσταται, κάθε υδροηλεκτρικός σταθμός που κατασκευάζεται, και κάθε ανεμογεννήτρια που προστίθεται στο δίκτυο, μας φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά στην ενεργειακή ανεξαρτησία και σε μια πιο πράσινη οικονομία…
Η εξάρτησή μας από τις ορυκτές πηγές ενέργειας δεν θεωρείται μόνο κίνδυνος για τον πλανήτη μας, αλλά θεωρείται επίσης όλο και περισσότερο ως απειλή για την εθνική ασφάλεια και τις αξίες μας της ελευθερίας και της δημοκρατίας.»
Για «καλή» μας τύχη, η Schnabel ελέγχει το νομισματοκοπείο της Ευρωζώνης. Ενας συμπατριώτης της, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, που αμφισβητεί την ίδια την πραγματικότητα, μας νουθέτησε λέγοντας ότι η ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές είναι « η ενέργεια της ελευθερίας ».
Αυτό που δεν κατάλαβε είναι ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στη Γερμανία απαιτεί ολόκληρες καραβιές ρωσικού φυσικού αερίου, ρωσικού πετρελαίου και ρωσικών εμπορευμάτων: ο χάλυβας και το τσιμέντο για την κατασκευή των πολύτιμων αιολικών πύργων τους είναι κατασκευασμένα από άνθρακα , χωρίς καν να υπολογίζουμε την θερμότητα που απαιτείται για να διαμορφώσει το ατσάλι και το σίδερο, από τα οποία αποτελείται το κυρίως σώμα του.
Μία μόνο ανεμογεννήτρια χρησιμοποιεί χιλιάδες κιλά νικελίου στον άξονα και τον μηχανισμό της, συν μερικά ορυκτά σπάνιων γαιών από ορισμένες αρκετά ακάθαρτες πηγές. Οι γιγαντιαίες κατασκευές, εκατοντάδες μέτρα ψηλές και πολύ βαριές για να τις μεταφέρουν εύκολα, ανεγείρονται και μετακινούνται εκεί από μηχανές που καταπίνουν το ντίζελ με το γαλόνι.
Τα ορυκτά καύσιμα είναι τρόφιμα των μηχανών , όπως αρέσκεται να λέει ο Alex Epstein, και τίποτα δεν καταπίνει βενζίνη όπως τα μηχανήματα που τροφοδοτούν μια διψασμένη βιομηχανία αιολικής ενέργειας. Όταν οι ανανεώσιμες πηγές προστίθενται στο δίκτυο της ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλες ποσότητες, το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας ανεβαίνει , δεν μειώνεται, επειδή η άστατη εξάρτησή τους από τις καιρικές συνθήκες απαιτεί να αντισταθμίζονται από θερμικές μονάδες που λειτουργούν με άνθρακα ή φυσικό αέριο. Όσο περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προσθέτετε, τόσο περισσότερο φυσικό αέριο χρειάζεστε.
Στην πραγματικότητα, τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι προαιρετικά
Το συμπέρασμα από πολλά μηνύματα των πολιτικών αλλά και των μέσων ενημέρωσης για το κλίμα είναι το ίδιο: η καύση ορυκτών καυσίμων για ενέργεια είναι μια επιλογή, μια κακή επιλογή, και πρέπει να επιλέξουμε κάτι διαφορετικό. Η ηθική σταυροφορία κατά της Ρωσίας είναι απλώς ένα κερασάκι στην τούρτα.
«Θα προτιμούσατε να βασίζεστε στη Ρωσία του κ. Πούτιν;» Ρωτούσε Ο Economist σε πρόσφατο εξώφυλλό του για την ενεργειακή ασφάλεια. Την ίδια Ρωσία που το Bloomberg News περιέγραψε ως: «μια υπερδύναμη των εμπορευμάτων, που παράγει και εξάγει τεράστιες ποσότητες υλικών που χρησιμοποιεί ο κόσμος για να κατασκευάζει αυτοκίνητα, να μεταφέρει ανθρώπους και αγαθά, να φτιάχνει ψωμί και να κρατά τα φώτα αναμμένα». Αλλά οι συγγραφείς του The Economist επιμένουν: «Καθώς ο κόσμος απογαλακτίζεται από τα βρώμικα καύσιμα, πρέπει να στραφεί σε καθαρότερες πηγές ενέργειας».
Όταν ακούμε τους πολιτικούς άρχοντες στις Βρυξέλλες ή το Βερολίνο, ή τους διανοούμενους σε δεξαμενές σκέψης (think tanks), πολιτικά κόμματα ή μέσα ενημέρωσης με επιρροή, έχουμε την εντύπωση ότι η εξάρτησή μας από την «Ρωσία του κ. Πούτιν» μπορεί να καταργηθεί —τόσο προαιρετικά και ξέγνοιαστα όσο η επιλογή μιας διαφορετικής γεύσης παγωτού.
Για να εμπεδωθεί καλά το γεγονός ότι «οι επαναστάσεις των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αδύνατες», ας χρησιμοποιήσουμε τη χώρα-πρότυπο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη Γερμανία. Εδώ είναι η ενεργειακή της χρήση κατά τον τελευταίο μισό αιώνα:
Πείτε μου αν μπορείτε να εντοπίσετε το επαναστατικό γερμανικό Energiewende στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Με ένα μικροσκόπιο, μπορώ να ανιχνεύσω λίγο άνεμο που παραγκωνίζει κάποια πυρηνικά - ενώ το αέριο συνεχίζει να αυξάνεται και ο άνθρακας συνεχίζει την πενήντα πέντε ετών πτώση του. Τι είδους παραμύθι πρέπει να πιστεύει κανείς για να σκεφτεί ότι τα μωβ και τα κίτρινα μερίδια -σχεδόν αόρατα στην κορυφή- θα μπορούσαν με οποιονδήποτε τρόπο να αντικαταστήσουν τα υπόλοιπα, κατά προτίμηση πριν από τον επόμενο χειμώνα, όταν η διακράτηση φυσικού αερίου από τον Πούτιν θα ήταν και πάλι καταστροφική για τους Ευρωπαίους.
Μια εξέχουσα γερμανική δεξαμενή σκέψης, η Agora Energiewende , πιστεύει επίσης ότι κάτι τέτοιο είναι απολύτως εφικτό. Οι προβλέψεις τους εξαρτώνται, όχι μόνο από την κατασκευή και την εγκατάσταση περισσότερων σταθμών αιολικής ενέργειας από ποτέ, αλλά κι από την αύξηση αυτού του ρυθμού κατασκευής κατά περίπου ένα τρίτο κάθε χρόνο για πολλά χρόνια. Το να περιγράφεις αυτά τα σχέδια ως απλά «αισιόδοξα» είναι λίγο :
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA), στελεχωμένος με εξίσου ονειροπόλους κι αλλεργικούς με την πραγματικότητα ανθρώπους, δημιούργησε αυτό το υπέροχο γράφημα που σχεδιάζει την παραγωγή ενέργειας σε ένα μέλλον με καθαρά μηδενικούς ρύπους (NZE):
Με μεγάλο κόστος και ταλαιπωρία, ο κόσμος μπορεί πράγματι να αυξήσει τη χρήση ηλιακής και αιολικής ενέργειας — αλλά να θυμάστε: αποσταθεροποιούν τα δίκτυα και αποτελούν ένα απειροελάχιστο κομμάτι των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών. Για να αντικαταστήσουμε ό,τι χρειαζόμαστε και για να εξυπηρετήσουμε την ανάπτυξη των δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως που φυτοζωούν με ελάχιστη ενέργεια, ο IEA λέει ότι πρέπει να προσθέσουμε ηλιακή και αιολική δυναμικότητα με ιλιγγιώδη ρυθμό, που δεν έχει επιτευχθεί ποτέ πριν, πολύ πιο γρήγορα από τις δικές τους προβλέψεις.
Όπως γράφει ο Alex Epstein στον πρόλογο του βιβλίου Fossil Future : μια πολιτική καθαρά μηδενικών ρύπων, εάν εφαρμοζόταν, στην πραγματικότητα «θα ήταν σίγουρα η πιο σημαντική μαζική δολοφονία μετά από τις δολοφονίες 100.000.000 ανθρώπων από τα κομμουνιστικά καθεστώτα στον εικοστό αιώνα —και πιθανότατα θα ήταν πολύ πιο μαζική».
Εάν πιστεύετε, όπως πιστεύουν τόσοι πολλοί πολιτικοί, ακτιβιστές και παραπλανημένοι δημοσιογράφοι, ότι αυτή είναι μια απλή πολιτική απόφαση, κάνετε δυστυχώς λάθος. Η αδυναμία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι ένα τεχνικό και φυσικό πρόβλημα - όχι ένα οικονομικό, ηθικό ή πολιτικό πρόβλημα.
Εφαρμόζοντας την μέθοδο του «gaslighting» στους Ευρωπαίους
Σύμφωνα με τον ιστότοπο για την ψυχική υγεία VeryWellMind , το gaslighting είναι «μια μορφή χειραγώγησης που εμφανίζεται συχνά σε κακοποιητικές σχέσεις. Είναι ένας λανθάνων τύπος συναισθηματικής κακοποίησης όπου ο νταής ή ο θύτης παραπλανά το θύμα, δημιουργώντας μια ψευδή αφήγηση και κάνοντάς τον να αμφισβητεί την κρίση του και την πραγματικότητα. Τελικά, το θύμα του gaslighting αρχίζει να αισθάνεται αβέβαιο για τις αντιλήψεις του για τον κόσμο, ακόμη και να αναρωτιέται αν χάνει τα λογικά του».
Εξετάστε τον ακόλουθο συνδυασμό gaslighting υπό την ηγεσία ειδικών:
- Ολόκληρη η δεκαετία του 2010 αλλά και μετά , οι πολιτικοί ελεεινολογούσαν τα πυρηνικά: με λόγια (στεντόρειες κραυγές και ηθική απαξίωση) και πράξεις (αυστηροί κανονισμοί), απέτρεψαν οποιαδήποτε επέκτασή τους και τα απενεργοποίησαν.
- Οι ευρωπαίοι ακτιβιστές για το περιβάλλον και το κλίμα σταμάτησαν όσο περισσότερο μπορούσαν την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι περισσότερες χώρες έχουν απαγορεύσει ή με άλλον τρόπο έχουν αποτρέψει το « fracking », τη μέθοδο εξόρυξης φυσικού αερίου που μετέτρεψε την Αμερική σε εξαγωγέα ενέργειας.
- Την τελευταία δεκαετία και πλέον αυτής, οι πολεμιστές του κλίματος εντός και εκτός των κυβερνήσεων έχουν διοχετεύσει ολόκληρα φορτία μετρητών σε «πράσινες» ενέργειες—τα πάντα, από τον άνεμο και τον ήλιο έως τις πειραματικές μορφές παλιρροιακής ενέργειας.
- Οι πράσινες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω του απρόβλεπτου φορτίου τους, που τις καθιστά ακατάλληλες για τον σύγχρονο πολιτισμό, έχουν επεκταθεί σε συνδυασμό με το φυσικό αέριο, επειδή το βρώμικο μυστικό των πρώτων είναι ότι απαιτούν γρήγορα διαθέσιμη εφεδρική ισχύ—για την οποία η δεύτερη είναι η πιο βολική επιλογή.
- Επειδή όλα τα πράγματα γύρω από τον «άνθρακα» θεωρούνται κακά, οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι και οι Γκρέτες Τούνμπεργκ του κόσμου τούτου έχουν κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να παρακινήσουν περισσότερους ανθρώπους να τοποθετήσουν ηλιακούς συλλέκτες στις στέγες τους και ηλεκτρικά οχήματα στα γκαράζ τους. Αυτό καταπονεί ένα ήδη εύθραυστο δίκτυο προσθέτοντας περισσότερη ζήτηση ενέργειας και μια ακόμη μεταβαλλόμενη προσφορά: κατά έναν κρίσιμο τρόπο, απαιτούν πολύ περισσότερο νικέλιο, παλλάδιο και άργυρο —με τη Ρωσία να είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής στον κόσμο για αυτά τα βασικά μεταλλεύματα .
Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι, με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις αυστηρές κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία και τις τιμές της ενέργειας που έχουν χτυπήσει ταβάνι, οι περιβαλλοντιστές πολιτικοί που διαφεντεύουν τις ζωές μας θα ψέλλιζαν έστω κάποιες δικαιολογίες. Τώρα που η ρωσική εισβολή έκανε τους ίδιους τους υπεύθυνους για τη χάραξη της πολιτικής να κόψουν τους εμπορικούς δεσμούς με αυτόν τον κατάπτυστο, αυτοκρατορικό ιμπεριαλιστή, και που οι τιμές της ενέργειας και η πρόσβαση σε αυτήν αναδύθηκαν ξαφνικά στην επιφάνεια της σκέψης όλων, θα περιμέναμε λίγη ταπεινότητα. Απαιτείται μία συγγνώμη:
Σύντροφοι Ευρωπαίοι, ενάντια στις τιμές της αγοράς, τη φυσική, και τη λογική, σας ωθήσαμε σε χειρότερες μορφές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θέσαμε σε κίνδυνο την ενεργειακή μας ασφάλεια. Αντί να κάνουμε αυτό που έπρεπε, βασιστήκαμε όλο και περισσότερο στα εμπορεύματα που εξάγονταν από χώρες όπως η Ρωσία. Επειδή κάναμε τους Ευρωπαίους να εξαρτώνται περισσότερο τον Πούτιν, ζητάμε συγγνώμη.
Αντ 'αυτού, μας τάισαν gaslighting σε αξιοσημείωτη κλίμακα.
«Απογαλακτισμός» για ανόητους
Ο κόσμος δεν απογαλακτίζεται από τα ορυκτά καύσιμα - δεν μπορεί να το κάνει, και δεν πρέπει. Το πιο σημαντικό, η «καθαρότερη ενέργεια» δεν απαρτίζεται από επιλογές σε ένα μενού αγορών, που διατίθενται ως άνευ επιπλοκών επιλογές με τον τρόπο που οι καταναλωτές μπορούν να επιλέξουν τα πατατάκια Doritos αντί των Pringles, ή μια νέα οδοντόκρεμα.
Γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο, σε όλο και περισσότερους ανθρώπους, ότι η απόσυρση από τα ορυκτά καύσιμα «για περιβαλλοντικούς λόγους» δεν αποτελεί επιλογή. Μια κοινωνία και ένας κόσμος 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων πιο προηγμένος από αυτόν που κινείται με το άλογο και το κάρο, δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς την εκρηκτική δύναμη των ορυκτών καυσίμων.
***
Ο Joakim Book είναι συγγραφέας και επαγγελματίας εκδότης. Είναι πτυχιούχος οικονομικών και χρηματοοικονομικής ιστορίας από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ήταν καλοκαιρινός υπότροφος του Mises το 2017. Τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι τα νομισματικά οικονομικά και η ιστορία των κεντρικών τραπεζών.