Το Κράτος δεν ήταν ποτέ μια λύση σε ένα πρόβλημα που οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να λύσουν μόνοι τους, αλλά αντίθετα ήταν το ίδιο ένα πρόβλημα που μεταμφιέστηκε σαν η μόνη λύση
Άρθρο του αναρχοφιλελεύθερου συγγραφέα Robert Higgs, που δημοσιεύτηκε στις 30/10/2013 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 4'. Απόδοση στα ελληνικά, Νίκος Μαρής.
Για χιλιάδες χρόνια, οι φιλόσοφοι διατείνονται ότι η κοινωνία πρέπει να επενδύσει πολλή εξουσία στα χέρια των κυβερνώντων, επειδή μόνο η μεγάλη εξουσία μπορεί να συγκρατήσει τις δυνάμεις του κακού - τη βία, τη λεηλασία και την αταξία. Συχνά, ωστόσο, παραδέχονται ότι αυτή η λύση έχει μια αρνητική πλευρά: οι ισχυροί κυβερνώντες μπορεί να καταφύγουν οι ίδιοι στη βία και τη λεηλασία.
Σε κάθε περίπτωση, οι θετικές, παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας βρίσκονταν πάντα μέσα στους ίδιους τους ανθρώπους που την απαρτίζουν. Όλη η ειρήνη, η συνεργασία, η παραγωγή και η τάξη που απολαμβάνει η κοινωνία πηγάζει από αυτούς. Έτσι το Κράτος δεν ήταν ποτέ μια λύση σε ένα πρόβλημα που οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να λύσουν μόνοι τους, αλλά αντίθετα ήταν το ίδιο ένα πρόβλημα που μεταμφιέστηκε σαν η μόνη λύση σε προβλήματα των οποίων οι πραγματικές λύσεις βρίσκονταν ήδη κοντά -αν υπήρχαν καν αυτά τα προβλήματα.
Δεδομένου ότι η καταστροφή του πλούτου υπονομεύει την κοινωνική ευημερία, πώς συνέβη και το Κράτος — ένας θεσμός που βασίζεται στη βία και τη λεηλασία — έχει υπερισχύσει της ειρηνικής συνεργασίας ως κυρίαρχος παράγοντας στην κοινωνική ζωή σχεδόν παντού στη γη; Αν και αυτή η απλή ερώτηση απαιτεί μια περίπλοκη απάντηση, γνωρίζουμε ότι οι κυβερνώντες έχουν χρησιμοποιήσει τον φόβο —γύρω από τους ίδιους, και άλλους γνωστούς και άγνωστους κινδύνους— για να τρομοκρατήσουν τους ανθρώπους και να τους πείσουν ότι δεν είναι σε θέση να παρέχουν στον εαυτό τους ασφάλεια (σ.σ. μέσω της ελεύθερης αγοράς), ότι μόνο το κράτος μπορεί να την παράσχει... Πρώτα μόνο μέσω του φόβου, μετά μέσω της συμπληρωματικής του κράτους θρησκείας, και τελικά μέσω της συμπληρωματικής του κράτους ιδεολογίας, οι πεποιθήσεις του λαού παραμορφώθηκαν σε μορφές συμβατές με την καλοπέραση των κυβερνώντων, των ιερέων/ιδεολόγων, και της στρατιωτικής ελίτ, σε βάρος της λεηλατημένης μάζας, η οποία διατηρείται υπό έλεγχο περισσότερο εξαιτίας των ψευδών της πεποιθήσεων, παρά κάποιας ωμής βίας.
Έτσι έχουν τα πράγματα μέχρι και σήμερα. Υπάρχει κάποια εφικτή εναλλακτική λύση;
Οι σκληροτράχηλοι άνθρωποι κοροϊδεύουν την άποψη ότι «η αγάπη είναι η απάντηση» στη δεινή κατάσταση του κόσμου. Επιμένουν ότι υπάρχουν κακές δυνάμεις και κακοί άνθρωποι στον κόσμο, άνθρωποι που δεν νοιάζονται διόλου για την αγάπη και που επιζητούν μόνο άθλιους σκοπούς, και ότι μια τέτοια κακία μπορεί να αποκρουστεί αποτελεσματικά μόνο αν την αντιμετωπίσεις με επαρκή εξουσία και βία. Έτσι, το «κενό ασφαλείας» κατά την αντίληψή τους, τροφοδοτεί μια κούρσα προς τα κάτω, στην οποία οι φαινομενικοί προστάτες γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτοι από τους κακούς ανθρώπους που υποτίθεται ότι προσπαθούν να μας βλάψουν. Αντιμετωπίζοντας το κακό μόνο με την διογκούμενη εξουσία και βία των κυβερνώντων, και την αυξανόμενη καταστολή των ελευθεριών μας και των μέσων αυτοπροστασίας μας, ο απώτερος στόχος — ένα κοινωνικό περιβάλλον πραγματικής ασφάλειας και ειρηνικής συνεργασίας — απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την πραγμάτωσή του.
Ο Χριστός δήλωσε: «Ακούσατε να λέγεται: Να αγαπάς τον πλησίον σου, και να μισείς τον εχθρό σου. Εγώ όμως σας λέω: Αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευλογείτε αυτούς που σας καταριούνται, κάνετε καλό σε εκείνους που σας μισούν, και προσεύχεστε για εκείνους που σας κακολογούν και σας διώκουν» (Ματθαίος 5:43-44). Φυσικά, οι άνθρωποι - ακόμη και οι περισσότεροι Χριστιανοί, αναμφίβολα - θα πουν ότι αυτή η παραίνεση, όσο όμορφη κι αν ακούγεται σε ένα κήρυγμα, είναι εντελώς ανέφικτη, ότι η συμπεριφορά σύμφωνα με αυτήν θα μας άφηνε εξ ολοκλήρου στο έλεος εκείνων που επιδιώκουν να βλάψουν μας. Μπορεί.
Ωστόσο, να΄μαστε τώρα εδώ, να κατοικούμε σε έναν κόσμο διχασμένο με αμέτρητους τρόπους από αμοιβαίες παρεξηγήσεις, μίση και λαχτάρα για εκδίκηση. Επειδή κάθε κοινωνία υπόκειται σε ένα Κράτος, του οποίου τα συμφέροντα εξυπηρετούνται με το να σιγοβράζει διαρκώς αυτός ο κυκεώνας της μοχθηρίας, δεν έχουμε καμία προοπτική να ξεφύγουμε ποτέ από τον ατελείωτο φαύλο κύκλο, της βίας και της τιμωρίας. Στην πορεία, ολόκληρος ο κόσμος θα παραιτείται από τα δώρα που θα απέρρεαν από την αμοιβαία συνεργασία, την ειρήνη και την ανεκτικότητα.
Τα άτομα μπορούν να στηρίζουν την προσωπική τους ζωή στην αγάπη και έτσι να βρίσκουν τη γαλήνη, η οποία φαινομενικά αποφεύγει κάθε φιλοσοφική και κοινωνιολογική κατανόηση των κοινωνικών υποθέσεων. Ωστόσο, ό,τι κι αν μπορεί να γνωρίζουν και να ασκούν στη ζωή τους οι σοφοί άντρες και οι σοφές γυναίκες, ουσιαστικά η ανάλυση του Hobbes [1] κρατά τους μεγάλους στοχαστές εγκλωβισμένους στην σιδηρά της μέγγενη, και όσοι συνιστούν την αγάπη απορρίπτονται ως μπερδεμένοι και απλοϊκοί. Ωστόσο, για να επαναλάβω, να’ μαστε τώρα εδώ, να ζούμε σε έναν κόσμο που δεν βελτιώνεται από τα λόγια των σπουδαιότερων πολιτικών φιλοσόφων, πολιτικών, και ειδικών στις διεθνές σχέσεις. Κατά την άποψή τους, το Κράτος είναι δεδομένο και οι αναλύσεις τους θεωρούν δεδομένη την φύση του και τη συμπεριφορά του. Ίσως αυτό το σημείο εκκίνησης να είναι το βασικό τους λάθος: ότι αποδέχονται εύκολα αυτό που, πιο πολύ, χρειάζεται να αμφισβητηθεί.
Όσο υπάρχει το Κράτος, με την εγγενή του βία, την λεηλασία και την αυθαιρεσία του, και αναζητούμε λύσεις στα πιεστικά κοινωνικά μας προβλήματα μέσω αυτού ή κάτω από τη ζοφερή του σκέπη, είμαστε καταδικασμένοι όχι σε δεύτερης και τρίτης διαλογής λύσεις, αλλά σε κατά φαντασίαν λύσεις που είναι - στην καλύτερη περίπτωση - στιγμιαίες στάσεις για ανάπαυλα στον δρόμο προς την επιδείνωση της υποβάθμισής μας και την τελική κατάρρευση. Αυτό που κάνουν (ή απειλούν να κάνουν) τα Κράτη είναι η καταστροφή. Αυτή είναι η φύση του κτήνους. Καθώς οι τεχνολογικές αλλαγές αυξάνουν τις δυνατότητες του Κράτους, το αποκορύφωμα αυτής της τρομερής ακολουθίας μπορεί να είναι ο απόλυτος αφανισμός μας.
Η αγάπη μας στρέφει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Επιδιώκει να οικοδομήσει, ενώ το Κράτος επιδιώκει να παραγκωνίσει και να σκοτώσει, στην υπηρεσία των ελίτ που έχουν επενδύσει τα συμφέροντά τους πάνω του και το ελέγχουν σε βάρος του ευρύτερου πληθυσμού. Η αγάπη δεν χρειάζεται να κάνει επίδειξη ισχύος, ή να αναζητά εκδίκηση ξανά και ξανά. Η αγάπη σκοπεύει στο καλό του άλλου για χάρη του, κι όχι ως μέσο για τον σκοπό της ηθικής εξύψωσης του καθενός. Η αγάπη είναι υπομονετική και μακρόθυμη - η εξουσία είναι ανυπόμονη και προβοκάρεται εύκολα.
Η αγάπη δεν κρατάει τεφτέρια - οι αντίπαλοι στην διεθνή σκακιέρα το κάνουν με πολλούς τρόπους. Η αγάπη οδηγεί σε εσωτερική ειρήνη και εγκάρδιες σχέσεις με τους άλλους, ενώ το Κράτος παραμένει πάντα σε πόλεμο, αν όχι ενάντια σε άλλα Κράτη, τότε σίγουρα εναντίον των υπηκόων του, τους οποίους διώκει ασταμάτητα, ώστε να συντηρηθεί οικονομικά και να ικανοποιήσει τις ακόρεστες φιλοδοξίες των κυβερνώντων για προσωπική αναγνώριση και ανεξέλεγκτη εξουσία.
Οι σκληροτράχηλοι θα πουν, φυσικά, ότι στην κοινωνικοπολιτική ζωή η αγάπη απλά δεν λειτουργεί. Σε έντονη αντίθεση, επιμένουν ότι η εξουσία στα χέρια των κυβερνώντων λειτουργεί. Και πράγματι λειτουργεί. Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα.
Σημείωση: Αυτό το άρθρο προσαρμόστηκε από μια ανάρτηση στο The Beacon Blog.
----------------------------------------------------------------------
[1] Ο συγγραφέας πιθανότατα αναφέρεται στην διαδεδομένη άποψη του κρατιστή Hobbes ότι χωρίς το κράτος, οι άνθρωποι θα πολεμούσαν αδιάκοπα μεταξύ τους, κι ότι η ζωή θα ήταν «βάρβαρη, βρώμικη και σύντομη».
***
Ο Δρ Ρόμπερτ Χιγκς έχει συνταξιοδοτηθεί και ζει στο Μεξικό. Υπήρξε ανώτερος συνεργάτης πολιτικής οικονομίας για το Independent Institute, και επί μακρόν συντάκτης του The Independent Review. Υπήρξε επίσης ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Mises. Είναι ο νικητής του 2007 του Βραβείου Gary G. Schlarbaum για το ισόβιο επίτευγμα στο Cause of Liberty, και το 2015 του Murray N. Rothbard Medal of Freedom.