Οι δωρεές κι η προσφορά αποτελούν μια εναλλακτική λύση -και μάλιστα το αντίδοτο- στην υποχρεωτική, ψεύτικη φιλανθρωπία του κράτους πρόνοιας. Αν κληρονομούσατε ένα εκατομμύριο δολάρια και αποφασίζατε να βοηθήσετε με αυτά τους άπορους που το αξίζουν, το τελευταίο πράγμα που πιθανότατα θα κάνατε θα ήταν να κόψετε μια επιταγή σε έναν κρατικό φορέα πρόνοιας. Ούτε καν οι σοσιαλιστές και οι συνήγοροι του κράτους πρόνοιας δεν το κάνουν αυτό
Με την περίοδο των Χριστουγέννων να πλησιάζει, οι σκέψεις μας στρέφονται στο θέμα των δώρων και της προσφοράς. Τέτοια θέματα γενικά προκαλούν χαρά στους ανθρώπους κάθε ηλικίας, αλλά όχι πάντα. Μερικές φορές δίνουμε τα λάθος πράγματα στους λάθος ανθρώπους και μερικές φορές δίνουμε για τους λάθος λόγους. Και ενώ πολλοί χριστιανοί θλίβονται για το γεγονός ότι τα δώρα και η προσφορά μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή μας από «το πραγματικό νόημα των ημερών», αυτό είναι ένα θέμα για άλλο άρθρο - και ένα θέμα που αφορά, ευτυχώς, την ελεύθερη βούληση και την προσωπική επιλογή του καθενός.
Η προέλευση των Χριστουγέννων είναι, φυσικά, η γέννηση του Ιησού Χριστού. Επομένως, είναι σκόπιμο να αναρωτηθούμε: «Τι είπε ο Ιησούς για τις δωρεές και την προσφορά;»
Όποια κι αν είναι η πίστη ή το δόγμα σας, ή ακόμα κι αν δεν έχετε τίποτε από τα δύο, πιθανότατα γνωρίζετε σε γενικές γραμμές ότι ο Ιησούς ενθάρρυνε την προσφορά. Πιθανότατα γνωρίζετε ότι μίλησε θετικά για την προσφορά στους φτωχούς - αν και όχι επειδή αποδοκίμαζε τον πλούτο ή τους πλούσιους καθαυτούς (συγγνώμη σοσιαλιστές), αλλά για τον μάλλον προφανή λόγο, ότι οι πλούσιοι δεν χρειάζονται υλικά δώρα.
Τι θα λέγαμε για τον Ιησού αν συμβούλευε: «Δώστε τα χρήματα της φιλανθρωπίας σας σε εκείνους με τους μεγαλύτερους τραπεζικούς λογαριασμούς» ; Πιθανότατα θα τον θεωρούσαμε τόσο τρελό όσο και αν είχε προτρέψει: «Δώστε τα στο κράτος». Και αν ρωτούσε σήμερα ένα μεγάλο ακροατήριο: «Τι κάνατε για τους φτωχούς;» νομίζω ότι θα τρόμαζε εάν άκουγε μια απάντηση του τύπου: «Ψηφίσαμε τους πολιτικούς που είπαν ότι θα τους φροντίσουν.»
Ωστόσο, κάτι που είπε ο Ιησούς στο Κατά Ματθαίον 5:42 (που καταγράφεται επίσης στο Κατά Λουκά 6:30) αξίζει την προσοχή μας. Συχνά αναφέρεται από τους επικριτές του χριστιανισμού σαν απόδειξη ότι ο Ιησούς είπε ανοησίες για τα δώρα και τις δωρεές.
Επιτρέψτε μου να εξηγήσω.
Πριν από λίγες ημέρες, έδωσα μια διάλεξη σε ένα πολύ επιτυχημένο συνέδριο των Φοιτητών για την Ελευθερία στο Μπέλο Οριζόντε της Βραζιλίας. Το θέμα μου; «Ήταν ο Ιησούς σοσιαλιστής;», ο τίτλος του πιο πρόσφατου βιβλίου μου. Υποστήριξα ότι τίποτε στις διδασκαλίες του δεν υποστήριζε, ούτε κατα προσέγγιση, την ηθική ή τα οικονομικά μιας κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας, την καταναγκαστική αναδιανομή του πλούτου, τον φθόνο, ή τη διαπόμπευση των επιτυχημένων, τον στραγγαλισμό των επιχειρήσεων που έχουν ως κίνητρο το κέρδος, την υποχρεωτική κοινοτική ισότητα, ή την κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Από έναν νεαρό Αντικειμενιστή (οπαδό της φιλοσοφίας του Αντικειμενισμού της Ayn Rand), τον οποίο γνωρίζω και σέβομαι, ακούστηκε αυτή η ερώτηση: «Τι γίνεται όμως με το κατά Ματθαίον 5:42, στο οποίο ο Ιησούς είπε: "Δώστε σ' αυτόν που σας ζητάει, και από αυτόν που θέλει να δανειστεί από σας μην τον αποστρέφεστε";»
Το συμπέρασμα; Ο Ιησούς ήταν είτε σοσιαλιστής, είτε τρελός, ή και τα δύο. Αν το εκλάβουμε κυριολεκτικά, φαίνεται να υποστηρίζει τα αδικαιολόγητα. Το να δίνεις τα πάντα σε όποιον απλά το ζητάει είναι μια σίγουρη οδός για πολύ άσχημα αποτελέσματα. Γρήγορα θα έχανε κανείς τα πάντα, πολλά από αυτά μάλιστα από κακούς ανθρώπους, που θα χρησιμοποιούσαν τα έσοδα για κάποιους πολύ κακούς σκοπούς. Και το κορόιδο που θα τους τα έδινε δεν θα μπορούσε να φροντίσει ούτε τον εαυτό του και την οικογένειά του.
Μας είπε στ' αλήθεια ο Ιησούς να χρεοκοπήσουμε; Μήπως μας συμβούλεψε να γίνουμε άθλιοι διαχειριστές του πλούτου μας, δίνοντας ακόμα και στους ανάξιους, τους τεμπέληδες, τους εκφυλισμένους, τους κλέφτες και τους δόλιους; Υπέδειξε ειλικρινά ότι η αυτοθυσία για κάθε πιθανό σκοπό είναι αρετή, ακόμη και αν έρχεται σε αντίθεση με τις αξίες που θεωρούμε αληθινές και ευγενείς; Θα το ενέκρινε αν εν γνώσει σας επιτρέπατε σε άλλους να σας εκμεταλλεύονται οικονομικά;
Η καταφατική απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις σημαίνει ότι υποτιμάμε τον πραγματικό Ιησού, στην υπηρεσία κάποιας εγκόσμιας ιδεολογίας ή εχθρότητας. Ότι τον απεικονίζουμε σαν έναν γκροτέσκο χαρακτήρα που μπορούμε με αυταρέσκεια να απορρίψουμε.
Μια μεμονωμένη πρόταση που ερμηνεύεται εκτός πλαισίου, ή χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πλήρης προοπτική του ομιλητή, λειτουργεί πάντα σαν ένα ακαταλόγιστο για κακές συμπεριφορές. Μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε λανθασμένες ή ελλιπείς υποθέσεις και λανθασμένα συμπεράσματα.
Για παράδειγμα, η Ayn Rand έγραψε κάποτε: «Ο άνθρωπος που δεν εκτιμά τον εαυτό του, δεν μπορεί να εκτιμήσει τίποτα και κανέναν». Αλήθεια; Αυτό, από μόνο του, είναι μια εντυπωσιακά σαρωτική και κατηγορηματική δήλωση. Δεν μου είναι δύσκολο να φανταστώ έναν άνθρωπο με τη χαμηλότερη δυνατή αυτοεκτίμηση, που να εξακολουθεί να δίνει κάποια αξία στο γεύμα του, ή στα παπούτσια του, ή τουλάχιστον στον ψυχολόγο του. Δεν θα ήμασταν δίκαιοι απέναντι στη Rand αν δεν εξετάζαμε τι πραγματικά εννοούσε, αν δεν της δίναμε κάποια άδεια να χρησιμοποιήσει ένα λογοτεχνικό μέσο για να καταδείξει μια άποψη.
Η Rand έγραψε επίσης: «Όταν πεθάνω, ελπίζω να πάω στον παράδεισο -όποιος κι αν είναι αυτός- και θέλω να μπορώ να πληρώσω την τιμή της εισόδου». Πρέπει να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι η Rand πίστευε τελικά στον παράδεισο; Φυσικά όχι, διότι γνωρίζουμε ότι δεν πίστευε.
Μερικές φορές η Rand παρεξηγείται σαν αντίπαλος της φιλανθρωπικής προσφοράς, σαν τόσο έντονα εγωίστρια που δεν θα μπορούσε να ανεχτεί ένα άτομο να κάνει κάτι καλό για ένα άλλο. Ο ήρωάς της στο «Ο Άτλας επαναστάτησε», ο John Galt, λέει στην Dagny Taggart: «Θα σε προειδοποιήσω τώρα ότι υπάρχει μια λέξη που απαγορεύεται σε αυτή την κοιλάδα: η λέξη "δίνω".»
Όμως ο ήρωάς της στο «Κοντά στον ουρανό», ο Howard Roark, πληρώνει με γενναιοδωρία το στεγαστικό δάνειο του φίλου του, του γλύπτη Steven Mallory, και επίσης κερνάει τα γεύματα μαζί του. Αυτό στο οποίο αντιτίθεται η Rand (όπως και εγώ) είναι τόσο η ηθική όσο και η «δημόσια πολιτική» που αναγκάζει κάποιον να θυσιάσει τις αξίες του προς όφελος κάποιου άλλου. Είτε συμφωνούμε μαζί της είτε όχι, θα πρέπει τουλάχιστον να εξετάσουμε τις ιδέες της στο σύνολό τους και στο πλαίσιό τους. Το ίδιο ισχύει και για τον Ιησού.
Η Ραντ είχε δίκιο σε τόσα πολλά πράγματα (μακάρι να μπορούσα να πείσω τους Αντικειμενιστές να παραδεχτούν ότι και ο Ιησούς είχε δίκιο), αλλά μπορούσε επίσης να είναι προσωπικά επιπόλαιη, παράφορα παράλογη, επικριτική και μισαλλόδοξη. Έκανε, για παράδειγμα, κάποιες αδικαιολόγητες δηλώσεις για τους ιθαγενείς Αμερικανούς, αρνούμενη ακόμη και ότι οποιοσδήποτε από αυτούς κατείχε ή αναγνώριζε ποτέ δικαιώματα ιδιοκτησίας, αλλά αυτό δεν ωθεί τους Αντικειμενικιστές να την απορρίψουν συλλήβδην.
Όταν ο Ιησούς είπε: «Δώστε σ' αυτόν που σας ζητάει, και από αυτόν που θέλει να δανειστεί από σας μην τον αποστρέφεστε», υποστήριζε κάποιο είδος σοσιαλισμού; Ανόητη ερώτηση. Ο σοσιαλισμός περιλαμβάνει τη συγκέντρωση της εγκόσμιας πολιτικής εξουσίας και τη χρήση του κρατικού καταναγκασμού για την επίτευξη ορισμένων στόχων. Ο Ιησούς δεν επικαλέστηκε το κράτος με κανέναν τρόπο σε αυτό το χωρίο. Ποτέ δεν υποστήριξε την υποχρεωτική δωρεά με το σπαθί. Ό,τι κι αν νομίζετε ότι ήταν αυτό που ζητούσε, έπρεπε να αποτελεί προσωπική επιλογή και όχι κρατική λειτουργία. Αν είχε πει: «Πηγαίνετε να φυτέψετε ένα δέντρο», δύσκολα θα δικαιολογούμασταν να συμπεράνουμε ότι θα ευνοούσε τις κρατικές συλλογικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις.
Επομένως, το θέμα που απομένει είναι η λογική του. Πώς θα μπορούσε κάποιος να ζητήσει κάτι τόσο παράλογα ηλίθιο όσο η αυτοκαταστροφή, κατ' εντολή των ιδιοτροπιών ή της απληστίας κάποιου άλλου; Ο Ιησούς δεν ζήτησε αυτό.
Λαμβάνοντας για άλλη μια φορά υπόψη τόσο τα συμφραζόμενα όσο και την διδασκαλία του στην ολότητά της, θα ήταν το αποκορύφωμα της ανοησίας να υιοθετήσουμε μια αυστηρά κυριολεκτική θεώρηση του Κατά Ματθαίον 5:42 ως οριστική ετυμηγορία. Αυτό, στην καλύτερη περίπτωση, θα ήταν ένα «επιχείρημα-αχυράνθρωπος». Το να υποθέσουμε ότι ήταν ένας ανόητος «απολυταρχικός» σχετικά με τα δώρα και τις δωρεές προσκρούει σε άλλες τοποθετήσεις που έκανε ο ίδιος ή οι στενότεροι μαθητές του σε όλα τα Ευαγγέλια.
Ο Ιησούς ισχυρίζεται στο Κατά Ματθαίον 7:10, για παράδειγμα, ότι ένας καλός πατέρας δεν θα έδινε ποτέ ένα φίδι σε ένα παιδί (ακόμη και αν το παιδί το ζητούσε). Στο εδάφιο Β΄ προς Θεσσαλονικείς 3:10, ο Απόστολος Παύλος προέτρεψε έναν κανόνα που θα έφερνε επανάσταση στη σύγχρονη κοινωνική πρόνοια: ««Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω» (Αν κάποιος δεν θέλει να εργαστεί, τότε δεν δικαιούται να φάει). Στο εδάφιο Ά Τιμόθεον 5:8, ο Παύλος καταδικάζει τους αρτιμελείς που αρνούνται να συντηρήσουν τις οικογένειές τους, κάτι που φυσικά δεν μπορεί να κάνει κανείς αν τα δίνει όλα σε όποιον τα θέλει.
Το πιο λογικό συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς από το Κατά Ματθαίον 5:42 είναι ότι ο Ιησούς ενθάρρυνε τη γενναιοδωρία από καρδιάς - όχι την τυφλή, αδιάκριτη, αυτοκαταστροφική δωρεά που θα αναιρούσε τον σκοπό της δωρεάς εξαρχής, αλλά τη συνετή διαχείριση και φιλανθρωπία που παράγει πραγματικά, θετικά αποτελέσματα.
Δεν γνωρίζω να υπάρχει ένα Αντικειμενιστικό παντοπωλείο τροφίμων, μια κουζίνα συσσιτίου, ένα ορφανοτροφείο, ένα νοσοκομείο ή μια αιμοδοσία, αλλά θα καλωσόριζα οποιοδήποτε από αυτά, αν ποτέ εμφανιζόταν. Εν τω μεταξύ, είμαι ευγνώμων που άνθρωποι, συχνά με θρησκευτική πίστη, ξεκινούν και διαχειρίζονται τέτοιους άξιους σκοπούς καθημερινά. Ο κόσμος θα ήταν πιο σκοτεινός χωρίς αυτούς. Οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τις διαλέξεις. Και ξέρω ότι οι Αντικειμενικιστές δεν είναι αντίθετοι στα δώρα και την προσφορά, διότι λαμβάνω συνεχώς προσκλήσεις από τις οργανώσεις τους που ζητούν χρηματικές δωρεές.
Οι δωρεές κι η προσφορά αποτελούν μια εναλλακτική λύση -και μάλιστα το αντίδοτο- στην υποχρεωτική, ψεύτικη φιλανθρωπία του κράτους πρόνοιας. Αν κληρονομήσατε ένα εκατομμύριο δολάρια και αποφασίζατε να βοηθήσετε με αυτά τους άπορους που το αξίζουν, το τελευταίο πράγμα που πιθανότατα θα κάνατε θα ήταν να κόψετε μια επιταγή σε έναν κρατικό φορέα πρόνοιας. Ούτε καν οι σοσιαλιστές και οι συνήγοροι του κράτους πρόνοιας δεν το κάνουν αυτό - απλά δείτε τη γραμμή «Δωρεές» στον κρατικό προϋπολογισμό, αν έχετε μικροσκόπιο.
Αμέτρητες πράξεις εθελοντικής, εγκάρδιας, φιλανθρωπικής προσφοράς αποφεύγουν τα άσκοπα έξοδα ενός κρατικού μεσάζοντα. Αποτρέπουν τον δημαγωγό από το να αγοράζει ψήφους με τα χρήματα άλλων ανθρώπων. Ζωντανεύουν το πνεύμα των Χριστουγέννων 365 ημέρες τον χρόνο. Αν αναζητάτε αποδείξεις για το πώς οι χριστιανοί -το εγχείρημά τους, η αποφασιστικότητά τους και ναι, η γενναιοδωρία τους- βελτίωσαν την ανθρώπινη ζωή, δείτε το αξιόλογο βιβλίο του Alvin J. Schmidt (περιλαμβάνεται επίσης στα προτεινόμενα αναγνώσματα στο τέλος αυτού του άρθρου).
Όταν δίνετε από τους δικούς σας πόρους, έχετε την τάση να περιμένετε κάποια αλλαγή στην όποια κακή συμπεριφορά μπορεί να έχει συμβάλει στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα άτομο που έχει ανάγκη. Αν μια φιλανθρωπική οργάνωση αποδειχθεί αναποτελεσματική ή διεφθαρμένη, οι δωρητές της εξαφανίζονται -όταν όμως η υπηρεσία της πρόνοιας σπαταλά δημόσιο χρήμα και διαιωνίζει τα κοινωνικά προβλήματα από γενιά σε γενιά, συνήθως λαμβάνει περισσότερα φορολογικά έσοδα.
Η προσφορά σε έναν αξιέπαινο σκοπό, όπως η βοήθεια προς τους άπορους, αποτελεί συχνά έκφραση αγάπης -και ποιος μπορεί να ισχυριστεί αξιόπιστα ότι ο κόσμος έχει ήδη όλη την αγάπη που χρειάζεται;
Οι φιλάνθρωποι αναγνωρίζουν ότι αυτός ο κόσμος απέχει πολύ από το να είναι τέλειος, ότι οι περιστάσεις απαιτούν δράση για την πρόληψη του κακού, την ανακούφιση της δυστυχίας και την ανοικοδόμηση της ζωής. Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι η προώθηση μιας ελεύθερης οικονομίας, που παράγει εγγενώς περισσότερα αγαθά και ευκαιρίες από οτιδήποτε μπορούν να ονειρευτούν οι σοσιαλιστές. Τα προβλήματα που αναπόφευκτα θα παραμείνουν είναι ώριμα για να επιλυθούν μέσω της ειλικρινούς, φιλανθρωπικής προσφοράς. Ένας έξυπνος λαός καταλαβαίνει ότι το να περιμένει από το κράτος να κάνει καλά αυτή τη δουλειά είναι όνειρο απατηλό.
Αν ο Ιησούς μας παρότρυνε να σκάψουμε όσο βαθιά χρειάζεται για να βοηθήσουμε τους άξιους να σταθούν στα πόδια τους - ένα εύλογο συμπέρασμα από το Κατά Ματθαίον 5:42 - πρέπει να πω ότι αυτή είναι μια πολύ καλύτερη συμβουλή από το να μην κάνουμε τίποτα, ή να περιμένουμε από τους πολιτικούς να το κάνουν. Νομίζω ότι πολλοί Αντικειμενιστές θα μπορούσαν να συμφωνήσουν μ' αυτό.
Αν επιλέξετε να προσφέρετε αυτά τα Χριστούγεννα, να το σκεφτείτε καλά. Δώστε με σύνεση. Δώστε με αγάπη. Δώστε γενναιόδωρα. Δώστε από καρδιάς. Δώστε σε ανθρώπους και σκοπούς που θα κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Μπορεί να είναι το χριστιανικό πράγμα που πρέπει να κάνετε, αλλά είναι επίσης το σωστό πράγμα που πρέπει να κάνετε, ανεξάρτητα από την πίστη ή το δόγμα.
Για πρόσθετες πληροφορίες, δείτε:
Όχι, ο Χριστός δεν ήταν «σοσιαλιστής» από τον Lawrence W. Reed
Ο Χριστός δεν περιφρόνησε ποτέ το χρήμα ή το εμπόριο από τον Lawrence W. Reed
Science is Affirming Creation, Not Accident by Lawrence W. Reed
Why We Should Give Freely to the Poor this Christmas Season by Lawrence W. Reed
The Meaning of Christmas by Lawrence W. Reed
Yes, Elisjshah Dicken is a Good Samaritan and Deserves a Medal by Lawrence W. Reed
How Christianity Changed the World by Alvin J. Schmidt
The Sociology of the Ayn Rand Cult by Murray Rothbard