Εάν ο ελεύθερος ανταγωνισμός είναι καλύτερος και πιο αποτελεσματικός στην παροχή όλων των άλλων αγαθών και υπηρεσιών, σκέφτηκε ο Μολινάρι, γιατί όχι και για αυτό το τελευταίο προπύργιο, την αστυνομική και τη δικαστική προστασία - μια άποψη που πάνω από έναν αιώνα αργότερα θα ονομαζόταν «αναρχοκαπιταλισμός»
Από όλους τους κορυφαίους φιλελεύθερους Γάλλους οικονομολόγους των μέσων και του τέλους του 19ου αιώνα, ο πιο ασυνήθιστος ήταν ο βελγικής καταγωγής Gustave de Molinari (1819-1912). Γεννημένος στη Λιέγη, γιος μιας Βελγίδας γιατρού και ενός βαρώνου που ήταν αξιωματικός του ναπολεόντειου στρατού, ο Molinari πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Γαλλία, όπου έγινε ένας παραγωγικός και ακούραστος συγγραφέας και εκδότης, δια βίου υποστηρικτής του αμιγούς laissez-faire καπιταλισμού και της διεθνούς ειρήνης, και σε αποφασιστική και αδιάκοπη αντίθεση σε κάθε μορφή κρατισμού, κυβερνητικού ελέγχου και μιλιταρισμού. Σε αντίθεση με τον μαλθακό βρετανικό ωφελιμισμό όσον αφορά την δημόσια πολιτική, ο Molinari ήταν ένας ακλόνητος υπέρμαχος της ελευθερίας και του φυσικού δικαίου.
Ερχόμενος στο Παρίσι, το πολιτιστικό και πολιτικό κέντρο του γαλλόφωνου κόσμου, σε ηλικία 21 ετών το 1840, ο Molinari εντάχθηκε στην Societe d'Economie Politique από την ίδρυσή της το 1842 και έγινε γραμματέας της ένωσης υπό τον Bastiat για το ελεύθερο εμπόριο που ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1846. Σύντομα έγινε ένας από τους συντάκτες του περιοδικού της ένωσης, Libre-Echange. Ο Molinari άρχισε να δημοσιεύει ευρέως στον υπέρ του ελεύθερου εμπορίου και της ελεύθερης αγοράς Τύπο στο Παρίσι, και έγινε εκδότης του Journal des Economistes το 1847. Δημοσίευσε το πρώτο από τα πολλά βιβλία του το 1846, Etudes Economiques: sur I'Organisation de la Liberte industrialelle et I'abolition de I'esclavage (Οικονομικές μελέτες: περί της οργάνωσης της βιομηχανικής ελευθερίας και της κατάργησης της δουλείας).
Ο νεαρός Molinari, ωστόσο, χτύπησε σαν κεραυνός το 1849 την προσανατολισμένη στον φιλελευθερισμό Societe d'Economie Politique, με το πιο διάσημο και πρωτότυπο έργο του. Συνέγραψε μια εργασία που εξέθεσε, για πρώτη φορά στην ιστορία, ένα καθαρό και συνεπές laissez-faire, σε σημείο να ζητά τον ελεύθερο και απρόσκοπτο ανταγωνισμό στον τομέα που γενικά ονομάζεται αποκλειστικά «δημόσιες» υπηρεσίες: ειδικότερα, την σφαίρα της αστυνομικής και δικαστικής προστασίας του ατόμου και της ιδιωτικής περιουσίας. Εάν ο ελεύθερος ανταγωνισμός είναι καλύτερος και πιο αποτελεσματικός στην παροχή όλων των άλλων αγαθών και υπηρεσιών, σκέφτηκε ο Μολινάρι, γιατί όχι και για αυτό το τελευταίο προπύργιο, την αστυνομία και τη δικαστική προστασία - μια άποψη που πάνω από έναν αιώνα αργότερα θα ονομαζόταν «αναρχοκαπιταλισμός».
Ο Molinari διατύπωσε για πρώτη φορά την άποψή του στο Journal des Economistes, το περιοδικό της Societe, τον Φεβρουάριο του 1849. 18 Αυτό το άρθρο επεκτάθηκε γρήγορα σε μορφή βιβλίου, με τίτλο Les Soirees de la Rue Saint-Lazare, μια σειρά φανταστικών διαλόγων μεταξύ τριών πρωταγωνιστών: ενός συντηρητικού (υπέρμαχου των υψηλών δασμών και του κρατικού μονοπωλιακού προνομίου), ενός σοσιαλιστή, και ενός οικονομολόγου (σαφώς ο ίδιος ο Molinari). Στο τελευταίο -ενδέκατο- Soiree ανέπτυξε περαιτέρω το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη η ιδέα του για τις υπηρεσίες προστασίας από την ελεύθερη αγορά. 19
Μια συνάντηση της Societe d'Economie Politique το φθινόπωρο του 1849 ήταν αφιερωμένη στη ριζικά νέα θεωρία του Molinari όπως εκτέθηκε στα Soirees. Αφού ο Molinari παρουσίασε την ουσία της πρότασής του σε μια εργασία, οι συγκεντρωμένοι φιλελεύθεροι αξιωματούχοι συμμετείχαν σε μια συζήτηση. Προφανώς η νέα θεωρία τους ξένισε, γιατί δυστυχώς κανείς δεν ασχολήθηκε με την ουσία του νέου δόγματος. Ο Charles Coquelin και ο Frederic Bastiat μπόρεσαν μόνο να αντιτάξουν ενοχλημένοι ότι κανένας ανταγωνισμός πουθενά δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την υποστήριξη της ανώτατης αρχής του κράτους (Coquelin) και ότι η δύναμη που απαιτείται για την εγγύηση της δικαιοσύνης και της ασφάλειας μπορεί να επιβληθεί μόνο από μια «ανώτατη εξουσία» (Bastiat). Και οι δύο συμμετείχαν σε σκέτες υποθέσεις, χωρίς επιχειρήματα, και αμφότεροι επέλεξαν να αγνοήσουν αυτό που γνώριζαν πολύ καλά σε όλα τα άλλα πλαίσια: ότι αυτή η «ανώτατη εξουσία» κάθε άλλο παρά αξιόπιστος εγγυητής της ιδιωτικής ιδιοκτησίας είχε αποδειχθεί στο παρελθόν ή στο παρόν (για να μην πω τίποτα , αλίμονο, για το μέλλον).
Από όλα τα κορυφαία φιλελεύθερα μυαλά που συγκεντρώθηκαν, μόνο ο Charles Dunoyer προσπάθησε να αντικρούσει το επιχείρημα του Molinari. Εξέφρασε τη λύπη του για το γεγονός ότι ο Molinari είχε παρασυρθεί από τις «ψευδαισθήσεις της λογικής» και υποστήριξε ότι «ο ανταγωνισμός μεταξύ κυβερνητικών εταιρειών είναι χιμαιρικός, γιατί οδηγεί σε βίαιες μάχες». Εκτός από την αγνόηση των αληθινά βίαιων μαχών που πάντα συνέβαιναν μεταξύ κρατών στην υπάρχουσα «διεθνή αναρχία» μας, ο Dunoyer απέτυχε να αντιμετωπίσει τα πραγματικά κίνητρα που θα υπήρχαν σε έναν αναρχοκαπιταλιστικό κόσμο για τις αμυντικές εταιρείες, ώστε να συμμετάσχουν σε συνθήκες, συμβάσεις και επιδιαιτησίες . 20 Αντίθετα, ο Dunoyer πρότεινε να βασιστούν στον «ανταγωνισμό» των πολιτικών κομμάτων εντός του αντιπροσωπευτικού κράτους — μια καθόλου ικανοποιητική λύση στο πρόβλημα της κοινωνικής σύγκρουσης από μια φιλελεύθερη, αντικρατιστική σκοπιά. Ο Dunoyer αποφάνθηκε επίσης ότι ήταν πολύ συνετό να αφεθεί η εξουσία στα χέρια του κράτους, «εκεί που την έχει εναποθέσει ο πολιτισμός» - κι αυτό από έναν από τους μεγάλους θεμελιωτές της θεωρίας για το κατακτητικό κράτος!
Δυστυχώς, εκτός από αυτές τις λίγες παρατηρήσεις, οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι που συγκεντρώθηκαν απέτυχαν να ασχοληθούν με τη πρόταση του Molinari, καθώς η συζήτησή τους τον επέκρινε σε μεγάλο βαθμό για δήθεν υπερβολή στην επίθεσή του ενάντια σε κάθε χρήση της υπέρτατης εξουσίας του κράτους. 21
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η γενική αντιμετώπιση του πρωτοπόρου Molinari από τους συναδέλφους του Γάλλους φιλελεύθερους οικονομολόγους του laissez-faire. Παρ' όλο που επέμενε να υποστηρίζει τις αναρχοκαπιταλιστικές του απόψεις ή τις απόψεις του για την προστασία της ελεύθερης αγοράς επί πολλές δεκαετίες (π.χ. στο Les Lois Naturelles de I'Economie Politique, 1887), ο Molinari δεν αντιμετωπίστηκε διόλου σαν παρίας για τις αιρετικές του ιδέες. Αντιθέτως, τις αντιμετώπισαν ως αυτό που ήταν πράγματι: το λογικό επιστέγασμα των δικών τους laissez-faire απόψεων, τις οποίες σέβονταν παρ' όλο που δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν πλήρως μ' αυτές. Μετά το θάνατο του Joseph Garnier το 1881, ο Molinari έγινε εκδότης του Journal des Economistes, μια θέση την οποία κατείχε μέχρι τα ενενήντα του χρόνια, το 1909. 22 Ο Molinari έκανε πίσω τις αναρχικές του απόψεις μόνο στα πολύ όψιμα έργα του, ξεκινώντας από το Esquisse de l'organisation politique et economique de societe future (1899). Εδώ υποχώρησε στην ιδέα μιας ενιαίας μονοπωλιακής εταιρείας άμυνας και προστασίας, η οποία υπηρεσία θα ανατίθετο από το κεντρικό κράτος σε μια ενιαία ιδιωτική εταιρεία. 23
Το πώς έβλεπαν τον Molinari οι συνάδελφοί του μπορεί να φανεί από την υποσημείωση του Joseph Garnier, εκδότη του Journal, σχετικά με την εισαγωγή του πρώτου επαναστατικού άρθρου του Molinari το 1849. Ο Garnier σημείωσε:
«Αν και αυτό το άρθρο μπορεί να φαίνεται ουτοπικό στα συμπεράσματά του, πιστεύουμε ωστόσο ότι θα πρέπει να το δημοσιεύσουμε, ώστε να προσελκύσουμε την προσοχή των οικονομολόγων και των δημοσιογράφων σε ένα ζήτημα που μέχρι τώρα αντιμετωπίζεται με έναν μη συστηματικό τρόπο, και το οποίο, ωστόσο, θα έπρεπε στις μέρες μας και την εποχή μας, να προσεγγίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια. Τόσοι πολλοί άνθρωποι υπερβάλλουν για τη φύση και τις προνομίες του κράτους, που έχει καταστεί χρήσιμο να διαμορφωθούν αυστηρά τα όρια έξω από τα οποία η παρέμβαση της εξουσίας γίνεται άναρχη και τυραννική, κι όχι προστατευτική και επωφελής.» 24
Πενήντα πέντε χρόνια αργότερα, κατά την εμφάνιση της πρώτης αγγλικής μετάφρασης του έργου του Molinari, ο επίσης υπερήλικας, δικηγόρος και οικονομολόγος, Frederic Passy (1822-1912), έγραψε ένα συγκινητικό αφιέρωμα στον παλιό του φίλο και συνάδελφο Molinari. Έγραψε για την «εκτίμηση και τον θαυμασμό του για τον χαρακτήρα και το ταλέντο» του ανθρώπου «που είναι το διαμάντι μεταξύ των [...] φιλελεύθερων οικονομολόγων μας — των ανδρών με τους οποίους, όμως, αλίμονο! λίγους στον αριθμό, ήμουν ευτυχής να σταθώ δίπλα-δίπλα για περισσότερο από μισό αιώνα». Ο Passy συνέχισε δηλώνοντας ότι αυτές οι φιλελεύθερες αρχές είχαν διακηρυχτεί από τους Cobden, Gladstone και Bright στην Αγγλία και από τους Turgot, Say, Chevalier και Bastiat στη Γαλλία. «Και η πεποίθησή μου δυναμώνει κάθε χρόνο ότι, αν δεν είχαν υπάρξει αυτές τις αρχές, οι κοινωνίες του παρόντος θα ήταν δίχως πλούτο, ειρήνη, υλικό μεγαλείο, ή ηθική αξιοπρέπεια». Ο Molinari, πρόσθεσε ο Passy, «διατήρησε αυτές τις αρχές από τα νιάτα του», από το έργο του Soiree de la Rue St. Lazare, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1848, μέσα από τις διαλέξεις και τα γραπτά του, στη σύνταξη του Journal des Economistes, όπου «μήνα με το μήνα η σημαντική Επιθεώρηση της οποίας είναι αρχισυντάκτης τα επαναδιατυπώνει σε μια νέα μορφή». Και τέλος, τα βιβλία του Molinari, όπου: «κάθε χρόνο, θα λέγαμε, ένα ακόμη βιβλίο, διακρινόμενο τόσο για την καθαρότητα όσο και για το αξιοθαύμαστο λογοτεχνικό του ύφος, βγαίνει για να μαρτυρήσει την σταθερότητα των πεποιθήσεών του, όχι λιγότερο από το αμείωτο σθένος του, την διανοητική προοπτική, και την ρωμαλέα γαλήνη των αειθαλών γηρατειών του». 25
Αυτό το άρθρο είναι μια επιλογή από το An Austrian Perspective on the History of Economic Thought, Vol. 2 .
- 18.Gustave de Molinari, «De la production de la securite», Journal des Economistes, XXV (Φεβ. 1849), σ. 277-90. Μεταφράστηκε ως Gustave de Molinari, The Production of Security (μτφρ. J. McCulloch, Νέα Υόρκη: Κέντρο Ελευθεριακών Σπουδών, Μάιος 1977).
- 19. Δείτε την πλήρη μετάφραση του ενδέκατου σουαρέ στο «Παράρτημα», David M. Hart, «Gustave de Molinari and the Anti-statist Liberal Tradition, Part III», The Journal of Libertarian Studies, VI (Winter 1982), σελ. 88-102 .
- 20.Βλέπε Murray N. Rothbard, For a New Liberty: the Libertarian Manifesto (1973, αναθ. εκδ., Νέα Υόρκη: Libertarian Review Foundation, 1985). Για μια αξιολογική συζήτηση του Molinari και της έννοιας της συνολικής ιδιωτικοποίησης της προστασίας από το έγκλημα, βλέπε Bruce L. Benson, «Guns for Protection and Other Private Sector Responses to the Fear of Rising Crime», στο D. Kates (επιμ.), Firearms and Violence: Issues of Public Policy (San Francisco: Pacific Institute for Public Policy Research, 1984), σελ. 346-56. Δείτε επίσης Benson, The Enterprise ofLaw (Σαν Φρανσίσκο: Pacific Institute, 1990).
- 21.Για τη συζήτηση γύρω από τη θέση του Molinari, βλ. Journal des Economistes, XXIV (15 Οκτωβρίου 1849), σελ. 315-6. Για περισσότερα σχετικά με μια περίληψη της συζήτησης, βλέπε Murray N. Rothbard, «Πρόλογος», Molinari, ό.π. cit., σημ. 18, σσ. i-iii.
- 22.Ο Molinari έζησε στο Βέλγιο κατά τη δεκαετία του 1850. Επέστρεψε στο Βέλγιο μετά το πραξικόπημα του Λουδοβίκου Ναπολέοντα τον Δεκέμβριο του 1851, το οποίο προκάλεσε τον δεσποτισμό του Βοναπάρτη στη Γαλλία. Με τη βοήθεια του φίλου του Charles de Brouckere, ο Molinari διορίστηκε καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Βελγικό Βασιλικό Μουσείο Βιομηχανίας στις Βρυξέλλες και στο Ανώτατο Ινστιτούτο Εμπορίου στην Αμβέρσα. Οι διαλέξεις του στο μουσείο αποτέλεσαν τη βάση του σημαντικότερου θεωρητικού έργου του Molinari, του Cours d'Economie Politique (2 τόμοι, Παρίσι, 1863). Ο Molinari συνέχισε να γράφει άρθρα και κριτικές για το Journal des Economistes κατά τα χρόνια του στο Βέλγιο, ιδρύοντας επίσης το Economiste beige το 1855, ένα ακόμη πιο ειλικρινά ριζοσπαστικό περιοδικό το οποίο συνέχισε να επιμελείται για άλλα 13 χρόνια. Ο Molinari επέστρεψε στο Παρίσι το 1860.
- 23.Αυτό το βιβλίο ήταν δυστυχώς το μόνο από τα έργα του Molinari που μεταφράστηκε στα αγγλικά, ως The Society of Tomorrow (Νέα Υόρκη: GP Putnam's Sons, 1904). Σχετικά με την υποχώρηση του Molinari στα τελευταία του χρόνια, και για μια επεξεργασία των απόψεών του γενικά, βλέπε David M. Hart, «Gustave de Molinari and the Antistatist Liberal Tradition, Part II», The Journal of Libertarian Studies, V (Φθινόπωρο 1981), σελ. 399-434.
- 24.Μολινάρι, ό.π. cit., σημ. 18, σελ. 1-2.
- 25.Frederic Passy, «Προϊστορικό γράμμα», στον Μολινάρι, ό.π. cit., σημ. 23, σσ. xxviii-xxix. Πολυγραφότατος συγγραφέας των οικονομικών και ο ίδιος, ο Passy ήταν κάποια στιγμή πρόεδρος της Societe d'Economie Politique, καθώς και μέλος της Γαλλικής Βουλής των Αντιπροσώπων, 1881-88. Ο Passy ήταν συνιδρυτής του Διεθνούς Συνδέσμου Ειρήνης το 1867 και, για το έργο του για λογαριασμό της ειρήνης και της διεθνούς διαιτησίας, τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 1901.***